Morgunblaðið - 06.11.1977, Blaðsíða 31

30
AKUREYRARBLAÐ, SUNNUDAGUR 6. NÖVEMBER 1977
Haraldur Sigurðsson.
Haraldur
Sigurðsson
bankafulltrúi:
m w
. mmmh á
Swedenhjemfjölskyldan 1965—'66: Frá vinstri: Jón Ingimarsson, Jón Kristinsson. Þórey
Aðalsteinsdóttir. Guðmundur Gunnarsson, Þórhalla Þorsteinsdóttir. Sunna Borg og Hjálmar
Jóhannesson.
Um Komedíurnar á Akur-
eyri oa Leikfélagið 60ára
Upphaf sjónleikja á íslandi er al-
mennt talið að megi rekja til leiklistar-
viðleitni skólapilta syðra, í Skálholti,
Bessastöðum og í RREYKJAVÍK
Nemendur munu hafa kynnzt latnesk-
um samtalsþáttum og leikritum við
nám sitt og hinar fyrstu „leiksýningar”
voru skringilegar krýningarhátíðir,
Skraparotspredikanir, sem skólapiltar
fluttu að loknum haustprófum Þessar
Herranætur skólapilta, sem álitið er að
hefjist nokkru fyrir 1 740, eru merkur
þáttur í íslenzkri leiklistarsögu Hlið-
stæðu þessara skólaleikja og þá senni-
lega fyrirmynd þeirra má finna víða í
listasögu hinna Norðurlandaþjóðanna
og reyndar einnig i Englandi og
Þýzkkalandi Nokkrir þeirra sem um
íslenzka leiksögu hafa fjallað, vilja þó
seilast lengra aftur í myrkviði aldanna
og telja að þegar við upphaf íslands-
byggðar megi finna nokkur merki um
tjáningarþörf og hermihneigð landans,
svo sem í Syrpuþingslögum, sem var
leíkur um málatraðk manna og
ennfremur í Grettisfærslu sem var leik-
ur svipaður að efni „ok hafa menn
aukit þar í kátlegum orðum til gamans
mönnum'.
í íslendingasögum og Eddukvæðum
má einnig finna skyldleika við leiklist,
leikræn samtöl og persónusköpun Þá
telja ýmsir að hinir gömlu dansar,
vikivakar og rímur séu forverar skóla-
piltasýninganna
Eftir að Skálholtsskóli flyzt til Reykja-
vikur árið 1 784, hverfa smám saman
hinir gömlu skólapiltaleikir, en reglu-
legir sjónleikir koma í staðinn, aðallega
danskir. íslenzk leikritun fer nú að
skjóta upp kollinum og um miðja öld-
ina verða „Comediur” nær árviss
skemmtun Reykvíkinga, m a vegna
dugnaðar Jóns Guðmundssonar rit-
stjóra og síðar Sigurðar Guðmunds-
sonar málara
Hér hefur verið drepið lítillega á
upphaf leiksýninga í Reykjavík til að
sýna ándstæðuna hér nyrðra Á Akur-
eyri var engin menntastofnun þar sem
slik leikhefð (tradition) gæti skapast.
Þótt Skraparotspredikun muni hafa
verið flutt i „Prestshúsum að Hólum i
Hjaltadal” samkvæmt heimild frá Jóni
Borgfirðingi fræðimanni, og skólapiltar
þar viðhaft ýmsa „alþýðlega gleði" þá
er ekki að sjá að slikt hafi vakið menn
hér nyrðra til nokkurra leikrænna til-
burða
Fyrstu leiksýningar
á Akureyri
Hinn 18 nóv. árið 1860 sveif leik-
listargyðjan öllum að óvörum inn í hið
fábreytilega þorpslíf hér í Öfjords
Handelsted Þennan dag gengu 74
sálir inn í vöruskemmu í Innbænum og
horfðu á útlenda Comediu
í blöðum Jóns Borgfirðings segir
svo: „Þá var leikið í fyrsta sinn á
Akureyri, 18 nóvember, leikurinn
Intrigerne, með 6 persónum, og svo
aftur 2 7. desember, hann og annar til
Audiensen, með 1 2 persónum. Bílæti
seldi ég um bæinn, þau kostuðu 32
skildinga, og voru áhorfendur 74
Þessir peningar voru látnir ganga til
hinna fátækustu i bænum." Aðsókn
hefir verið mikil þessi fyrstu leikkvöld
því um þetta leyti eru bæjarbúar aðeins
270
Hins vegar var dýrt að skyggnast inn
í furðuheima leiklistarinnar, og má til
samanburðar nefna, að á eina matsölu-
stað bæjarins var verðlag þá m a
þannig:
1 máltíð af vandaðri mat, svo
sem steik ............ 14 skildinga
1 boili af Chocolade, án
brauðs................ 14 skildinga
kaffibolli með fínu
brauði ................ 8 skildinga
brennivinsstaup .......... 2 skildinga
Helzti forgöngumaður sýninganna
var Bernhard Steincke verzlunarstjóri
og ennfremur léku læknishjónin Fin-
sen, Thorarensen apótekari, og ungfrú
Pauline Möller, sem síðar varð eigin-
kona Steinckes í síðari leiknum bætt-
ust við factorarnir Möller og Tærgesen,
Möllersdætur o.fl.
Steincke og Jacob Chr. Jensen voru
lelztu leikarar og leiðbeinendur fyrstu
írin og árið 1868 bættust í hópinn
4nna og Hendrik Schiöth, bakara-
meistari. Frú Anna varð fljótt fremsta
leikkona bæjarins og ennfremur málaði
hún fögur leiktjöld og saumaði bún-
inga
Leikritavalið var í fyrstu danskt, því
leikendur voru flestir danskir eða
danskmenntaðir Mestrar hylli nutú
léttir einþáttungar eftir Bögh, Hostrup,
Overskou eða H C Andersen, flestir
söngleikir, barmafullir af ærslum og
rómantík
Árið 1875 stofnaði J V Havsteen
ræðismaður og kaupmaður, Comediu-
félag sem starfaði fram undir aldamót.
En árið 1877 var loks leikið mun
a V< íui.

,* RHWMI
í0$M