Morgunblaðið - 04.01.1978, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAG UR 4. JANUAR 1978
Bessí Jóhannsdóttir varaborgarfulltrúi:
Aronska - flóttinn frá
raunveruleikanum
Skoðanakönnun
Sjálfstæðisflokksins
Skoðanakönnun sjálfstæðis-
manna, sem fram fór samhliða
vali manna á lista flokksins til
Alþingiskosninga vorið 1977, hef-
ur vakið mikið umtal og blaða-
skrif. Kinkum er það sú spurning,
sem snertir þátttöku varnarliðs-
ins í vegagerð á tslandi. Hvers
vegna gerist þetta að skoðana-
könnuninni lokinni? Hefði ekki
verið nær að umræða hefði verið
ítarlegri áður en skoðanakönnun-
in fór fram? Áður en ég mun
leitast við að svara þessum spurn-
ingum skulum við huga að að-
draganda málsins.
Lftiö vandað
til undirbúnings
gerð um hana. Fundur þessi var
mjög fámennur og áreiðanlega
einn sá stytzti í sögu fulltrúaráðs-
ins. Samþykkt var með 24 atkvæð-
um gegn 8, að skoðanakönnunin
skyldi fara fram. Síðan var sam-
þykkt reglugerð um skoðana-
könnunina. Fundi var slitið kl.
9.15, en hann hafði hafizt um kl.
8.45.
Nú er það svo, að menn virtist
ekki greina á um það hvort skoð-
anakönnunin ætti rétt á sér.
A.m.k. Iétu þær raddir ekki í sér
heyra er á móti voru. Hitt er svo
stór spurning hvort eðlilegt sé að
eitt af kjördæmisráðum Sjálf-
stæðisflokksins eigi yfirleitt að
efna til slíkra skoðanakannana
um málefni er varða þjóðina alla.
unina að vissum mönnum var það
mikið kappsmál að koma þar að
spurningum. 1 reglugerðinni var
kveðið svo á, að aðeins skyldu
vera fimm spurningar I skoðana-
könnuninni, og að þær skyldu
berast skriflega til skrifstofu full-
trúaráðsins, og síðan yrðu þær
teknar í þeirri röð, er þær bærust.
Stjórn fulltrúaráðsins var og
heimilt að bæta við spurningum
ef færri en fimm bærust. Þrír
ungir menn stóðu viðbúnir við
skrifstofu fulltrúaráðsins h. 10.
nóv. 1977 með spurningar sínar.
Stjórnin fjallaði um þær, og nið-
urstaðan varð sú, að samkomulag
náðist um orðalag fimm spurn-
inga. Skyldi nú safnað undir-
skriftum 300 flokksbundinna.
spurningar valdar. Má varpa fram
þéirri spurningu hvort skoðana-
könnunin hefði átt að fara fram
þar eð ljóst var að engin spurn-
ingin hafði tilskilinn fjölda undir-
skrifta.
Lítil
opinber umræða
Eftir að spurningarnar höfðu
verið birtar skyldu menn ætla að
fjörug umræða hefði hafist um
þessar spurningar. Það gerðist
ekki, og geta menn spurt sig:
Hvers vegna ekki? Það var öllum
Ijóst að spurningin um þátttöku
Bandaríkjamanna í vegagerð á Is-
landi var grein af meiði svokall-
aðrar Aronsku eða landssölu-
stefnu. Eina dagblaðið, sem hélt
uppi markvissum áróðri og um-
ræðum um þetta mál var Dagblað-
ið. Var það gert í formi greina,
lesendabréfa eða í leiðurum
blaðsins. Blaðið hafði mikið fyrir
að kynna málið og gaf út sérstak-
an fjórblöðung, sem var tileinkað-
ur Aronskunni (9. nóv. 1977).
Hvað gera hin dagblöðin, sem
styðja stefnu Sjálfstæðisflokks-
ins, Vísir og Morgunblaðið? Mjög
lítið eða nánast ekki neitt. Nú er
það svo að ritstjórar þeirra kunna
að hafa talið það Ijóst öllum lands-
lýð, að þeir væru andvigir svokall-
aðri Aronsku. Þrátt fyrir þá stað-
reynd verður að telja að þau hafi
Skoðanakönnun Sjálfstæðisflokksins
Á almennum fundi i fulltrúa-
ráði sjálfstæðisfélaganna I
Reykjavík h. 5. okt. 1977 bar Bald-
ur Guðlaugsson fram tillögu, er
fól það í sér, að fram skyldi fara
skoðanakönnun samfara próf-
kjöri til Alþingiskosninga. Eftir
litlar umræður var ákveðið að
vísa málinu til meðferðar í stjórn
fulltrúaráðsins. Stjórnin skipaði
nefnd í málið, og í framhaldi af
störfum hennar var boðað til ann-
ars almenns fundar í fulltrúaráð-
inu h. 1. nóv. 1977, en þar skyldi
ákveða hvort slik skoðanakönnun
ætti að fara fram, og setja reglu-
Reynslan er sú að margir hafa
viljað túlka niðurstöður skoðana-
könnunarinnar, sem vilja allra
sjálfstæðismanna. Þetta er mjög
óraunsætt mat, einkum þegar tek-
ið er tillit til þess að kjósendur
flokksins í síðustu Alþingiskosn-
ingum voru um 47 þús. Ef niður-
staðan hefði átt að vera marktæk
hefði þurft mjög umfangsmikla
úrtakskönnun, þar sem Iandið allt
væri ein heild.
Framkvæmd
reglugeróar
Fljótlega kom í ljós eftir að
úmræða hófst um skoðanakönn-
reykviskra sjálfstæðismanna. Af
lestri síðdegisblaðanna má ráða
að söfnun þessi gekk mjög misvel,
og engin náði tilskildum fjölda
undirskrifta. Þrátt fyrir það
ákvað stjórn fulltrúaráðsins að
nýta þá heimild reglugerðarinn-
ar, að ákveða sjálf um hvað spurt
yrði. Voru fyrrnefndar fimm
ekki verið nægjanlega vel á verði.
Ur því að skoðanakönnunin var
orðin staðreynd hefði þá ekki ver-
ið vænlegra, að hefja umræðu um
þessi mál? Fá fólk úr ýmsum átt-
um til að segja sitt álit, og leita til
þeirra manna er gleggst þekkja til
samskipta okkar við varnarliðið
t.d. eins og Páls Ásgeirs Tryggva-
Brynjólfur Ingvarsson læknir:
Meira um homrek-
ur þjóðfélagsins
Motto
Allir eiga jafnan þátttökurétt í
mannfélaginu. Með þessari einu
undantekningu ætla ég að vona,
að mér takist að skrifa Itlaðagrein
án fullyrðinga.
Innjíangur:
Sumir þjóðfélagsþegnar eru
samt hornrekur og olnbogabörn,
eins og margsinnis hefur verið
bent á í blaðagreinum, útvarps- og
sjónvarpsviðtölum, tímaritum,
bókum og fleiru. Mér er í svipinn
efst í huga grein Sigurðar Guð-
jónssonar í Morgunblaðinu 14.
desember 1976, sem ég hef lengi
ætlað mér að „svara“.
Sjónarmið læknis:
I hverju mannfélagi eru mis-
munandi einstaklingar. Persónu-
gerð, skapgerð, áhugasvið, geta og
aðstæður hvers einstaklings
ásamt mörgu fleiru gera það að
verkum, að hver og einn er I viss-
um skilningi heimur útaf fyrir
sig, þrátt fyrir jafnan þegnrétt í
mannfélaginu. Af þessari ein-
földu staðreynd skapast e.t.v. öll
félagslegu og sum heilsufarslegu
vandamálin, sem allir þekkja að
meira eða minna leyti.
Hvar kemur læknirinn inn í
myndina? Svar. Allsstaðar. Sumir
einstaklingar leita til læknis strax
á byrjunarstigi vandamáls síns,
biðja um ráð, leiðbeiningar eða
meðferð og fá oftast nær viðun-
andi úrlausn, a.m.k. til bráða-
birgða. Aðrir leita til læknis þeg-
ar sjúkleiki eða veikindi eru farin
að hrjá þá og fá meðferð. Loks
eru þeir, sem draga það í lengstu
lög að leita læknishjálpar eða fara
ekki fyrr en of seint og þá e.t.v.
tilneyddir, en í þeim tilvikum get-
ur brugðið til beggja vona um
árangur af meðferð. Þetta er hin
nærtæka skýring á þvi,
hversvegna heyra má óánægju-
raddir yfir ónógri eða óvandaðri
læknishjálp. Ef grannt er skoðað,
má þó greina ýmislegt fleira, sem
ástæða væri til að fara nánar út í
síðar.
En það eru ekki allir sjúkir,
veikir, bæklaðir og fatlaðir jafn-
miklar hornrekur. Gæði hvers
þjóðfélags verða e.t.v. best mæld
með því, hvernig búið er að þeim,
sem minnst mega sín. Þroskaheft-
ir, fjölfatlaðir og einstaklingar
með geðsjúkdóma og geðkvilla
eru greinilega aftast i röðinni,
þótt margt hafi verið gert til úr-
bóta fyrir þá á síðustu áratugum.
Langmestur hluti þeirra er þó í
þeirri erfiðu aðstöðu að geta
aldrei skilað arðbærri vinnu til
jafns við aðra og þeir lengst
leiddu hafa hvorki sjálfsforræði
né frjálsan vilja nema að litlu
leyti. Samt má með þolinmæði og
aðferðum ýmissa sérfræðigreina
kenna nær öllum að nota rétt
sinna litla vísi að frjálsum vilja.
Það gleymist hinsvegar æði oft,
að hver einstaklingur, hversu
veikur sem hann er, getur undan-
tekningalítið borið einhvern
hluta ábyrgðar á því sjálfur, hver
árangur læknismeðferðar verður.
Og þar kemur vandi læknisins
skýrast í ljós. Hve mikinn hluta
ábyrgðarinnar má hann leggja á
einstakling, sem til hans leitar
með óljósar, orðlausar kvartanir
eða bara vanlíðan án nánari skil-
greininga? Eftir eitt viðtal ætti
það sennilega að vera siðferðisleg
skylda læknisins að segja, ég skil
þig ekki, ég veit ekki hvernig á að
hjálpa þér, ef sjúkdómsmyndin er
óskýr, en hve margir læknar hafa
hugrekki til þess?
Öll vötn.renna til Dýrafjarðar
segir í Gísla sögu Súrssonar. Héð-
an frá Akureyri er nú oft rennt
girndaraugum til allrar sérfræði-
þjónustunnar og kostaríkrar að-
stöðu í höfuðborginni. Mikill kafli
íslandssögunnar þarna á milli
hefur verið skrifaður án þess að
fjallað hafi verið mikið um það,
sem gerst hefur i hugskotum
hundruða þúsunda ónafngreindra
íslendinga. Miklir andans menn
hafa þó varðveitt brot af þessu
viðfangsefni og skulum við nú
gefa þeim orðið um stund. Höf-
undana bið ég til öryggis afsökun-
ar á bessaleyfinu.
Matthías
(Sögukaflar af sjálfum mér, bls.
196)
„Þennan vetur hafði ég miklu
minna af íslenskum stúdentum að
segja en fyrrum og fór nú mjög
minna ferða, og vildi helst vera
einn með skapbrigði mín og duttl-
unga; reyndi ég að gæta hófs, þótt
misjafnlega tækist, því að ávallt
skiptist á lífsleiði og lífsþrá og
það svo, að mér fannst að hvergi
hitti ég karl eða konu, sem ég
þyrði að verða samferða. Þó gat
ég varist allri brjálsemi — ein-
ungis með því sí og æ að skipta
um áhrif og velja úr; hef ég og
sjaldan haft glöggvari eftirtekt
eða áttað mig fljótar á ólíkum
efnum og fyrirbrigðum en þessi 2
utanfararár mín. Munu og fáir
hafa tekið eftir vanstilling minni
öðruvísi en svo að kenna öfgar
mínar þeirri skáldskapargáfu,
sem ég var kenndur við. En sann-
leikurinn var sá, að þá og lengi
siðar vantaði mig alla eirð og
festu til alvarlegra andlegra
starfa, nema stöku þýðinga og
tækifæriskvæða; einungis ein af
þýðingum, sem ég samdi þann
vetur, bar langt af öðrum, ég
meina þýðingu Manfreds eftir
Byron. Hún lýsir nokkuð mínum
skapbrigðum þá, því að það rit
hins geðstóra Bretaskálds var ein-
mitt eftir rhínu höfði og heilsu-
fari, og aldrei hefur íslensk tunga
eins leikið mér á vörum.“
Þórbergur
(Bréf til Láru bls. 107)
„I vitund minni er ekki mikill
munur á hugmynd og ytri
reynslu. Ég get lifað upp langa
röð af hugsuðum atburðum eins
og bjargfastan veruleika. Ég sé
sýnir, heyri heyrnir, og þreifa á.
Ég finn áhrifin læsast um líkama
minn, ýmist þrungin af himnesk-
um unaði, ýmist mögnuð helvítis
kvölum. Hugmyndaheimurinn er
mér jafnvel verulegri en hinn
sýnilegi heimur.
Sambandið milli líkama og sál-
ar er svo leikandi liðugt, ef svo
mætti að orði kveða, að hver
minnsta hugsun, jafnvel hver
smæstu hugsanablæbrigði endur-
speglast í taugakerfinu eins og
vindur á vatnsfleti. Það er engin
nýjung fyrir mig að skipta litum í
einu vetfangi, nötra eins og hrísla
þetta augnablikið, vera stæltur
eins og Golíat hitt. Af ómerkilegri
hugmynd eða atviki get ég jafnvel
fengið óþolandi magaverk og
ómerkilegar hugmyndir eða atvik
geta einnig rekið burt úr mér
líkamlega kvilla. Líkami minn er
undurfínt hljóðfæri, sem englar
himinsins eða djöflar undirheima
leika á til skiptis.
Veðráttan er eitthvert þyngsta
bölið sem ég á við að búa. í vondu
veðri líður mér oftast mjög illa.
Ég er sljór og heilsulaus. i góð-
viðrum er ég magnaður lífsfjöri
og andríki. En góðviðrisdagarnir
eru fáir á þessu vindbarða út-
skeri, sem landafræðin kallar „ey-
land í Atlantshafi" og framfara-
spjátrungarnir „gullkistu heims-
ins“.
Þetta er það, sem á erlendu
máli er kallað sensitiveness, en
vér getum kallað næmleika.
Næmleiki er andlegur og líkam-
legur þroski. Að vera „næmur
fyrir“ er að skynja fleiri sveiflur i
tilverunni en allur almenningur.
Við getum jafnvel sagt, að tak-
mark mannkynsins á þessari jörð
sé að færa út skynkviarnar, ná
meira og meira af tilverunni und-
ir skynsvið sitt. Til þess stritum
vér með plógi og páli. Til þess
vinnum vér að vísindum og list-
um. En ef voldugt ímyndunarafl
eða sterkar andlegar hreyfingar
standa að baki næmleikanum, get-
ur þessi dýrmæta gáfa orsakað
veikleika, líkamlega bilun eða
„hysteri“.“
Halldór
(1 túninu heima bls. 206)
„En þá mundi vandast mál, ef
ég væri beðinn að segja hvað bæk-
ur þessar höfðu inni að haida. Ef
ég ætti að lýsa einkennum bók-
anna án þess að vefjast í smáatrið-
um, hygg ég samsetningurinn,
sem þessi drengstauli gaf út af
sér í föðurgarði frá 7 ára aldri til
12 ára hafi verið prodúkt ofvax-
innar tilhneigingar til að tjá sig,
og er ýmsum mönnum innborin,
þó þeir affermi sig ekki í bókum.
Það mun einmitt vera þessi holla
tilhneiging eða óholla ástríða,
sem fróðum mönnum þykir betur
hæfa að nefna á þýsku og heitir á
þvísa máli die Lust zum Fabulier-
L