Morgunblaðið - 04.01.1978, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 4. JANÚAR 1978
23
reglusemi og stundvlsi og undi
illa kæruleysi og óstundvísi við
vinnu. Fyrir allt þetta erum við
þakklát. Eg kveð góðan samferða-
mann og bið konu hans og allri
fjölskyldu Guðs blessunar.
Blessuð sé minning hans.
Ingibjörg Kristjánsdóttir.
í dag verður til moldar borinn
Ólafur Tómasson fulltrúi hjá
birgðavörslu Pósts og síma, fyrr-
verandi stýrimaður, sem lést á
heimili sínu Bergstaðastræti 11,
mánudaginn 26. desember s.l„ 69
ára að aldri.
Ólafur fór ungur I siglingar,
sigldi á innlendum og erlendum
skemmtiferða- og kaupskipum.
Þeim þætti ævi sinnar lýsti hann í
bók sinni „Farmaður í friði og
striði“, sem kom út I nóvember
1976, skráð af Jóhannesi Helga
rithöfundi.
Arið 1956 verða þáttaskil í
starfsævi Ólafs Tómassonar, en
þá var hann ráðinn til starfa hjá
birgðavörslu Pósts og sima, og
starfaði þar til dauðadags. Það
var mikill ávinningur fyrir stofn-
unina að fá til starfa mann með
þá reynslu og þekkingu er hann
hafði á skipaferðum, vörudreif-
ingu og vörugeymslum, enda var
honum fljótlega falin yfirumsjón
með innflutningi á erlendum vör-
um fyrir stofnunina og dreifingu
á þeim til allra símstöðva á land-
inu. Ólafur var skipaður yfirum-
sjónarmaður birgðavörslu Pósts
og síma 1. mai 1956 og fulltrúi 1.
janúar 1968. Það einkenndi Ólaf
Tómasson, að öll störf sín vann
hann af einstakri samviskusemi,
ósérhlífni og reglusemi.
Ekki kom mér í hug á Þorláks-
messu þegar við Ólafur fórum urn
birgðadeildirnar og óskuðum
starfsfólkinu gleðilegra jóla, að
það væri siðasti samstarfsdagur
okkar. Þegar við kvöddumst var
hann þegar búinn að skipuleggja
næsta vinnudag.
Ég tel það mikla gæfu og dýr-
mætan skóla reynslulitlum manni
að hafa fengið að kynnast og
starfa með jafn réttsýnum, sam-
-vinnuþýðum og góðum manni og
Ólafur var.
Nú þegar ég kveð minn nána
samstarfsmann og vin vil ég per-
sónulega og fyrir hönd alls starfs-
fólks birgðavörslu Pósts og síma
flytja honum einlægar þakkir
fyrir samfylgdina. Minning hans
mun lifa áfram hjá okkur.
Eiginkonu hans, Benediktu
Þorláksdóttur, dætrum og öðrum
aðstandendum sendum við inni-
legar samúðarkveðjur.
Blessuð sé minning Ólafs Tóm-
assonar.
Sverrir Skarphéðinsson
Okkar kæri tengdafaðir, Ólafur
Tómasson, Bergstaðastræti 11 A,
Rvík, verður jarðsunginn i dag.
Hjörtu okkar eru full trega og
erfitt er að finna þau orð, sem við
vildum lýsa með kynnum okkar af
honum.
Ólafur fæddist að Brekkustíg í
Reykjavik 11. júlí 1908. Foreldrar
hans voru þau Ólafia Bjarnadóttir
og Tómas Snorrason, skósmiður.
Ólafur varð bráðkvaddur að
heimili sínu 26. desember s.l., en
eftirlifandi eiginkona hans er
Benedikta Þorláksdóttir.
Strax við fyrstu kynni, tókum
við eftir skarpri athygli Ólafs,
áhuga hans og hlýju. Slík voru
kynni okkar af honurn frá upp-
hafi og til hinstu stundar. Við
tengdasynir hans fórum ekki var-
hluta af umönnun hans fyrir okk-
ar högum og vandamálum. Hann
tók okkur sem sonum sínum. Það
er mikíó lán og góóur skóli að
hafa átt Ólaf. Þeir, sem þekktu
hann, vita hvern mann hann hafði
að geyma. Hann var sjálfum sér
samkvæmur, kom til dyra eins og
hann var klæddur. A viðburða-
ríkri æfi hafði hann kynnst
mörgu og dregið lærdóm af
reynslu sinni. Skoðanir hans voru
ákveðnar og skýrar, eftir að hann
hafði hugsað málið frá öllum hlið-
um. Þannig lagði hann grundvöll-
inn og byggði á honum.
Það var ekki almenn velmegun,
sem Ólafur fæddist í. Fátækt var
þá almennari en nú gerist. Hann
fór þvi ungur að vinna. Hvort sem
hann var við vinnu hér heima á
íslandi eða við siglingar erlendis,
voru aurar og krónur sendar heim
í foreldrahús til að létta heimilis-
haldið.
Hugur hans var við og á sjón-
um. Hann vann og sótti sjómanna-
skólann og lauk þaðan stýri-
mannaprófi. Hann sigldi í mörg
ár. Stríðsárin voru ekki eftirsókn-
arverð siglingarár, en þau ár stóð
hann einnig við stýrið. Hann
sýndi ' fádæma karlmennsku og
ósérhlífni við björgun farþega og
skipsfélaga, er Dettifossi var
sökkt. Það var ekki eðli hans að
hrósa sér af þessu né öðru því,
sem hann gerði til hjálpar sam-
ferðafólki sinu til sjós eða lands.
Hann talaði þess frekar um dag-
bókina sem fór niður með skipinu
og bjó yfir dýrmætum minning-
um og fróðleik en lét minna yfir
því, sem hann gerði, að bjarga
mannslífum.
Það, sem líklega er okkur efst í
huga, er það, sem við sáum, að var
eins og frumáhugi hans. Það var
náungi hans. Ólafur var svo heill i
stuðningi sínum við þá, sem
minna máttu sín, að hann hvikaði
ekki, þótt það kynni að kosta mik-
ið að áliti manna. Það voru ekki
bara við, sem í fjölskyldu hans
vorum, heldur hafði hann glöggt
auga fyrir vinnufélögum sínum á
hverjum stað. Hvað kom hann
auga á hjá þeim? Heilsufar, að-
búnaður, hvort heldur var á
vinnustað eða heima fyrir. Það,
sem í hans valdi stóð og hann gat
komið til betri vegar, var fram-
kvæmd hljóðalaust af bróðurkær-
leik. Áhugi hans fvrir vinnuhag-
ræðingu, sem leiddi af sér, að
vinnulúnar og slítnar vinnuhend-
ur eða bak mætti endast vinnandi
manni æfi hans án sjúkrahúsvist-
ar, var honum mikið hjartans
mál. Honum ógnaði mannskemm-
andi störf, vegna þess að hann
mat okkur meðbræður sina að
verðleikum. Vinnudagar Ólafs
voru yfirleitt langir í erilsömu
starfi. Hann umgekkst marga í
starfi sinu. Við komumst ekki hjá
því, að verða varir við þessi árvök-
ulu augu, sem voru opin fyrir
þeim, sem á umönnun eða ráði
þurftu að halda. Þvi vitum við, að
þeir eru margir víðs vegar um
Reykjavik, sem sakna stýrimanns-
ins, sem kom mörgum i örugga
höfn. Ólafur sá vettvang sinn hjá
þeim, sem aðrir hafa ekki tíma
eða áhuga fyrir. Jesús Kristur
segir einmitt í orði sínu, að þar,
sem við sjáum neyð eða fátækt,
eigum við að bregðast við eins og
hann sjálfur eigi hlut að máli.
Þjóð okkar þarfnast slíkra
manna. Vonandi er, að við sem
næst honum stóðum, mættum
gefa gaum að og taka til fyrir-
myndar þessi hljóðu störf Ólafs
heitins.
Jóhannes Helgi ritar sjóferða-
minningar Ólafs af snilld í bók-
inni „Farmaður í friði og stríði“.
Hann kemur þar vel til skila
snjallri frásagnargáfu Ólafs. Við
lestur bókarinnar, sem kom út
fyrir jól i fyrra, kynntist maður
fljótt, hvern mann Ólafur hafði að
geyma. Ólafur lýsir foreldrum
sínum í bókinni, en óhætt er að
segja, að lýsing hans á föður sín-
um á einmitt líka við hann og
lýsir einna best, hvernig hann var
okkur og börnum okkar. Hann
segir: „Þau nutu þess alltaf að
fara út í náttúruna, sátu þar þög-
ul og hlustuðu á eilífðina, þvi að
þau voru trúuð, ekki bara í orði,
heldur og á borði. Á afmælisdegi
þeirra förum við Benna á fallegan
stað og minnumst þeirra þögul,
stillum hugina til þeirra og ég flyt
þakkargjörð í hljóði. Þetta kann
að hljóma barnalega. En þétta er
mér í senn ljúf skylda og hugsvöl-
un. Maður fær aldrei fullþakkað
það, sem manni er vel gert. Hinu
á maður að gleyma. Faðir minn
var mér meira en góður faðir,
hann var besti vinur minn, félagi
og kennari. Hann innrætti mér
virðingu fyrir vinnunni vinnunn-
ar vegna, að ekkert verk væri svo
lítilmótlegt, að ekki mætti gera
það merkilegt með þvi að leysa
það vel af hendi".
Barnabörn Ólafs voru sannkall-
aðir gimsteinar hans. Frá fæð-
ingu þeirra bar hann mikla um-
hyggju fyrir þeim. Hann var ekki
þreyttur, þegar þau komu til
hans. Hann átti nægan tíma og
orku handa þeim. Margar skoðun-
arferðir voru farnar niður á höfn
að ógleymdum veiðiferðum aust-
ur i læk, er drengirnir komust á
legg. Gleði hans varð meiri en
drengjanna, þegar þeir fengu
fisk. Þar kom í ljós þessi sterki
eiginleiki að geta glaðst með öðr-
um og geta glatt aðra. Lundarfar
hans var jafnaðargeð, glaðlyndur
en um leið vökumaður náunga
sinna. Sjálfstæði og velferð ís-
lands voru honum hjartans mál.
Það eru líka ófáar stundir, sem
við minnumst Ólafs, er hann
benti á Esjuna í fallegu skarti
sínu. Hann kunni að meta verk
Skaparans eða verk þeirra, sem
höfðu þegið listsköpun i vöggu-
gjöf. Sömuleiðis hreyfði falleg
tónlist við strengjum hjarta hans.
Kvöldið áður en hann Var
kvaddur heim, áttum við öll
ógleymanlega jólastund saman.
Sú kvöldstund ásamt fjölmörgum
öðrum stundum verður okkur
ógleymanleg. Þá lékum við ein-
mitt lag með texta, sem fjallar um
að koma inn í sólskin Guðs. Ólaf-
ur hafði orð á því, hve fallegt
þetta væri.
Að síðustu viljum við votta
elskulegri tengdamóður okkar, og
systrum Ólafs heitins samúð okk
ar. Við þökkum Guði fyrir Ólal
Tómasson og fyrir að hafa nú
tekið hann inn í sólskin sitt.
Tengdas.vnir
Minning:
Jón Frímannsson
vélsmiður Ólafsfirði
Jón Frímannsson, vélsmiður
Ólafsfirði lézt á annan dag jóla
ru mlega áttatíu og eins árs að
aldri. Með Jóni er genginn einn
þeirra dugmiklu athafnamanna,
sem settu s-vo mjög svip sinn á
Ólafsfjörð, þegar ég var þar að
vaxa úr grasi, og einn þeirra, sem
mér þótti einna vænst um af
mönnum mér óskyldum. Hann
fæddist að Deplum i Fjótum árið
1896, en fluttist þaðan með for-
eldrum sínum og fjölskyldu,
Frímanni Steinssyni og konu
hans Sigurbjörgu Friðriksdóttur
að Þverá í Ólafsfirði. Þau bjuggu
á ýmsum bæjum i sveitinni, en
flutti síðar í þorpið, sem þá var
oft nefnt Ólafsfjarðarhorn. Jón
kvæntist' eftirlifandi konu sinni
Emmu Jónsdóttur. Móðir Emmu
var Sigurveig Þorsteinsdóttir, en
faðir hennar Jón Þorsteinsson,
hinn mesti hagleikssmiður.
Heimili Jóns og Emmu var í
fremstu röð rausnarheimila í
Ólafsfirði, enda frú Emma kunn
fyrir hinn mesta myndarskap og
rausn. Þau áttu þrjú börn: Fann-
eyju húsmóður, gifta Rafni
Magnússyni, húsasmið á Akur-
eyri, Þorstein frkvstj., kvæntan
Hólmfríði Jakobsdóttur, húsmóð-
ur Rvík. og Sigurveigu, leikkonu,
gifta Valdimar Pálssyni, hús-
gagnabólstrara Akureyri.
Gyða Kristjáns-
dóttir—Kveðja
Gyða Kristjánsdóttir, f. 17.8.
1892, frá Súðavík, hefur nú kvatt
okkur eftir langa og erfiða sjúk-
dómslegu.
A kveðjustundinni er margs að
minnast og margt að þakka, því
alltaf var Gyða viðbúin að hjálpa
þeim að styðja, sem minna máttu
sín í lífinu, bæði mönnum og mál-
leysingjum.
Margar voru ánægjustundirnar
í Beggabæ og allir- þangað vel-
komnir. Ekki spillti gleðinni hinn
skæri og hvelli hlátur Gyðu og
hennar ljúfa lund. Hver sem kom
þangað hryggur inn, fór glaður
út.
t Beggabæ var orgelið i háveg-
um haft og mikið sungið. Þeir sem
ekki höfðu ,,musik“ eyrað í lagi,
máttu syngja milliröddina.
Aldrei gleymi ég 30. maí 1920,
fermingardegi mínum og brúð-
kaupsdegi Gyðu. Allt lék í lyndi
og báðar voru hamingjusamar.
Að lokum þakka ég samveru-
stundirnar og góða vináttu fyrr og
síðar, Guð blessi minningu Gýðu
Kristjánsdóttur.
Málfríður Stefánsdóttir.
— Meira um
hornrekur
Framhald af bls. 11.
heilsu og þrótt, urðu siðan félags-
lega ósjálfbjarga og neyddust til
að leita á náðir samborgara sinna
um framfærslu? Sé svarið við síð-
ustu spurningunni jákvætt er
auðvelt að reikna dæmið til enda.
Það gæti þá litið út á eftirfarandi
hátt:
Hver fullorðinn einstaklingur í
hverju þjóðfélagi hefur þá frum-
skyldu við aðra að bera ábyrgð á
sjálfum sér og gerðum sínum. All-
ar athafnir sínar og afleiðingar
þeirra verður hver ábyrgur ein-
staklingur að skoða bæði frá sínu
sjónarmiði og annarra. Þetta
tekst mönnum misjafnlega vel.
Sumum tekst það ekki nógu vel,
og einstöku gengur það jafnvel
mjög illa. Þessir síðasttöldu eru
sagðir óábyrgir gerða sinna og
þeir, sem dæma þá óábyrga, gera
annað um leið. Þeir skuldbinda
sig til að yfirtaka ábyrgð á þeim,
sem dæmdir eru óábyrgir. Og ekk-
ert í heiminum er vandasamara
en bera ábyrgð á öðrum auk sjálfs
sin. Margir eiga nóg með sjálfa
sig. Og hér er það sem fordómarn-
ir fæðast i hugskotum okkar.
Oft heyrast þeir hleypidómar
felldir í samtölum, að þessi „ætti
ekki að ganga laus“, eða hinn
„eigi ekki heima annarsstaðar en
á Kleppi“, og svo framvegis. Þetta
er oft sagt í gríni og hljómar
sakleysislega, þegar það er sagt,
en hugsunin á bakvið er ekki allt-
af jafnsakleysisleg. Hugsunin er
þessi: Ég ber ábyrgð á mér. Þessi
ber ekki ábyrgð á sér. Samfélagið
(ég og aðrir ábyrgir) verður að
grípa í taumana með einhverjum
ráðum. Samábyrgð krefst þess.
Þegar um augljós geðveikitilfelli
af svæsnustu gerð er að ræða, er
ráðið einfalt en harkalegt: sjálf-
ræðissvipting. Hjá þessu verður
ekki komist. En í öllum vægari
tilfellum eru aðstæður flóknari
og úrræðin vandfundin. Skiln-
ingsgóðir aðstandendur og velvilj-
að fagfólk í geðlækningum hefur
þá oft hitt á réttar leiðir til aö
kenna þeim að taka ábyrgð á sér,
sem ekki kunna það. í öðrum til-
vikum hefur þetta ekki tekist og
almenningsálitið. sem lætur séi
ekkert mannlegt óviðkomandi
gripið til þess örþrifaráðs að felli
bráðabirgðadóma, stundum rök-
studda og rétt hugsaða, stundum
vanhugsaða og þar með rétt
nefnda fordóma. Og orsökin er sú,
að almenningur óttast réttilega,
að þeir, sem ekki bera fulla
ábyrgð á sér á fullorðinsárum,
verði fyrr eða síðar byrði á hin-
um, sem gera það.
Brynjólfur Ingvarsson.
Pósthólf 549. Akureyri.
Jón Frímannsson stundaði sjó
framanaf, eins og flestir Ólafs-
firðingar á þeirri tíð. Hann var
háseti, vélstjóri og skipstjóri.
Snemma fór hann að vinna með
tengdaföður sinum, sem rak vél-
smiðju i Ólafsfirði. Um 1930
keypti Jón Frímannsson þessa
smiðju af tengdaföður sínum, en
hann fluttist til Akureyrar um
skeið. Frá þejm tima má segja að
allur þungi af viðhaldi og viðgerð
véla i vaxandi bátaflota Ölafsfirð-
inga og hvers konar járnsmíði
hafi um áratugaskeið fyrst og
fremst hvilt á herðum Jóns
Frimannssonar. Sonur hans Þor-
steinn gekk í félag með honum
1948. Nafni fyrirtækisins var þá
breytt í Vélsmiðjan Nonni h.f. og
starfar það enn með miklum
þrótti.
Mikil listhneigð er í ætt Jóns
Frimannssonar. Bróðir hans Ás-
geir, fyrrum aflasæll skipstjóri og
siðar hafnarvörður, hafði einna
lengstan leikferil allra Ölafsfirð-
inga að baki, þegar hann lézt fyrir
nokkrum árum. Jón var mikill
söngmaður, eins og þeir bræður
báðir. Hann var heiðraður nýlega
fyrir 60 ára samfellt starf í
Kirkjukór Ölafsfjarðar og munu
slíkrar trúmennsku og alúðar
ekki mörg dæmi. Þá söng hann í
karlakór um margra ára skeið.
Börn Jóns hafa einnig getið sér
gott orð á listabraut. Þorsteinn
var lengi í fremstu víglínu leikara
i Ólafsfirði og Sigurveig er löngu
landskunn leikkona hjá Leikfé-
lagi Akureyrar.
Minnisstæðastur er mér Jón
Frimannsson, þegar ég kom
ásamt föður mínum í smiðju hans,
kornungur og forvitinn um þann
undraheim, sem þar blasti við
augum. Faðir minn, Jón Sigur-
pálsson, sem þá var skipstjóri, átti
að vonum mörg erindi i gömlu
smiðjuna til Jóns Frímanssonar
bak við íbúðarhús hans i Aðal-
götu. Þangað fékk ég að fara með
honum eins oft og ég gat. Jón
Frímannsson var afar barngóður
maður. Hann tók mig alltaf tali
hvernig sem á stóð í önnum. Hann
sýndi mér gersemar sinar í smiðj-
unni og tókst brátt með okkur
vinátta, sem ekki gleymist né
fyrnist. Hann báð mig við þessi
tækifæri oft í góðlátlegu grini,
sem honum var svo lagið að kalla
sig „afa“. Síðar minnti hann mig
oft á þetta virðulega viðurnefni,
sem ég hafði fallist á að gefa
honum og brosti þá jafnan góólát-
lega. Seinna á lífsleiðinni skildist
mér enn betur hversu veigamikið
starf var unnið i þessari vél-
smiðju Jóns Frímannssonar á
þessum æskuárum mínum og af
hvaða hugarfari. Fullyrða má að
einmitt á þessum árum hafi það
verið ein grundvallarforsenda
fyrir vexti bátaflota Ólafsfirðinga
og hægt var að ganga að hagleik,
trúmennsku og dugnaði þessa
hægláta manns þar á staðnum.
Því minnist ég Jóns Frímannsson-
ar sem „höfðingja smiðjunnar“. I
samnefndu Ijóði segir Davíð
Stefánsson:
..Sú hönd vinnur heilagan starfa
Sú hui’sun er máttug og sterk
sem meitlar og mótar i stálið
sinn manndóm —sín kraftaverk**.
Ég þakka Jóni Frímannssyni
ógleymanlega vináttu. Ég þakka
honum ómetanleg störf i þágu
heimabyggðar. Konu hans og
börnum sendi ég innilegustu sam-
úðarkveðjur frá fjölskyldum mín-
um. Guð blessi okkur öllum minn-
ingu Jóns Frímannssonar.
Lárus Jónsson.