Morgunblaðið - 11.02.1978, Qupperneq 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 11. FEBRUAR 1978
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthias Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjöm Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, sími 10100.
Aðalstræti 6, simi 22480.
Nú og þá
Nú fárast Þjóðviljinn mjög yfir þeim efnahagsráðstöfunum, sem
sérfræðingar telja nauðsynlegar til að halda kaupmætti launa, koma i
veg fyrir atvinnuleysi og leggja grundvöll að heilbrigðum rekstri fiskvinnsl-
unnar i landinu. Það er ekkert nýtt, að blað Alþýðubandalagsins hamist með
slíkum hætti, sem raun ber vitni. í raun og veru er það engin frétt. Hitt hefði
verið frétt, ef blaðið hefði tekið skynsama og málefnalega afstöðu til þeirra
vandamála, sem við er að glima. En Þjóðviljinn er ekki einn á báti i þessum
efnum. Það eru ýmsir aðrir, sem róa á vinstra borði með þeim gusugangi,
sem venja er, þegar Alþýðubandalagið, Alþýðuflokkur og jafnvel Samtökin
eru ekki i stjórn.
Af þessu tilefni þykir Morgunblaðinu rétt að rifja upp nokkur atriði, sem
fram hafa komið áður, annars vegar i forystugrein i Timanum 3. febr. sl. um
skrif Þjóðviljans vorið 1974 og nú, svo og ábendingar Morgunblaðsins í
Reykjavíkurbréfi nýlega.
í Tímanum segir m.a.: ,,Það má segja um skrif Þjóðviljans undanfarna
daga, að ólík eru vinnubrögð sumra flokka eftir þvi, hvort þeir eru i stjórn eða
stjórnarandstöðu Aðstæður i efnahagsmálum er nú á ýmsan hátt svipaðar og
vorið 1974, eftir að Ijóst var orðið, að kjarasamningar þeir, sem voru gerðir
þá um veturinn myndu leiða til mikillar verðbólgu. Vinstri stjórnin, sem þá fór
með völd, brást mannlega við þessum vanda. Þótt Ólafur Jóhannesson, sem
þá var forsætisráðherra, hefði aðalforystu um aðgerðirnar, átti hann trausta
stuðningsmenn þar sem voru ráðherrar Alþýðubandalagsins, þeir Lúðvík
Jósepsson og Magnús Kjartansson. Sama mátti segja um annan ráðherra
Samtaka frjálslyndra og vinstri manna, Magnús Torfa Ólafsson. Af hálfu
vinstri stjórnarinnar voru í samræmi við þetta lagðar fram á Alþingi itarlegar
tillögur um hömlur gegn verðbólgunni Þær fólu m.a. í sér frestun á
vísitölubótum og vissum grunnkaupshækkunum. Það eralmennt viðurkennt,
að verðbólgumálið hefði orðið auðveldara viðfangs síðar, ef þessar tillögur
hefðu verið samþykktar . . . En því miður er nú annar tónn í Þjóðviljanum,
þegar gera þarf — undir hliðstæðum kringumstæðum — svipaðar aðgerðir
og vinstri stjórnin beitti sér fyrir vorið 1974 (þetta er að vísu rangt eins og
sumt annað í þessari forystugrein Timans, en skiptir ekki höfuðmáli, hitt er
aðalatriði, hvernig þeir Tímamenn rifja upp afstöðu Þjóðviljans þegar þeir
voru sjálfir að skerða kaupmátt i vinstri stjórninni, „ráðast á frjálsan
samningsrétt" og afnema visitölubætur, en um það er Timamönnum gerst
kunnugt) Nú ræðst Þjóðviljinn harkalega gegn svipuðum aðgerðum og hann
mælti með vorið 1974. Þannig breytast skoðanir og skrif blaðsins eftir þvi,
hvort flokkur þess er i stjórn eða stjórnarandstöðu. .
í Reykjavikurbréfi Morgunblaðsins var það rifjað upp, þegar ráðherrar
Alþýðubandalagsins í Vinstri stjórninni stóðu frammi fyrir því, að þeir kynnu
að missa ráðherrastólana og kúguðu flokksmenn sina til hlýðni við kjara
skerðingarstefnu stjórnarinnar, en hún lagði fram á þingi (með blessun
Lúðvíks Jósepssonar og Magnúsar Kjartanssonar, verkalýðsforystu Alþýðu-
bandalagsins og helztu stuðningsmanna þess) lagafrumvarp um almenna
kauplækkun i landinu og visitöluskerðingu, en þannig mæltu ráðherrar
Alþýðubandalagsins með því, að launþegar tækju á sig almenna kauplækkun
og kaupgjaldsvisitalan yrði skert. Þessa staðreynd er nauðsynlegt að hafa i
huga nú, þegar umræður eru um ráðstafanir rikisstjórnarinnar i efnahagsmál
um.
En ráðherrar Alþýðubandalagsins létu ekki hér við sitja. Eftir að þing hafði
verið rofið 1974 og kosningabaráttan var hafin, stjórnaði Vinstri stjórnin
með tilskipunum. Hinn 17. mai tilkynnti stjórnin — og þar með Lúðvik
Jósepsson og Magnús Kjartansson —, að rikisstjórnin hefði ákveðið gengis-
lækkun islenzku krónunnar. Samkvæmt tilkynningum Seðlabankans þann
dag um þessa gengislækkun nam hún um 4-r- og hafði gengi krónunnar þá
lækkað frá ársbyrjun 1974 um 10%. Þetta skyldu menn hafa í huga, þegar
þeir nú lesa Þjóðviljann.
Nokkrum dögum síðar, eða 24. mai, sendi Vinstri stjórnin svo frá sér
tilkynningu þess efnis, að ákveðið hefði verið að kaupgjaldsvisitalan yrði
óbreytt frá 1. marz 1974. Þá var málum þannig háttað, að kaupgjaldsvisital-
an hafði átt að hækka hinn 1. júni 1974 um 1 7— 1 8%, en ríkisstjórnin hafði
ákveðið að greiða niður hluta þeirrar vísitöluhækkunar með peningum, sem
voru ekki til, og engar tillögur voru gerðar um hvernig afla skyldi. En þannig
stóðu Alþýðubandalagið og Þjóðviljinn að þvi, að það sem eftir var af
kaupgjaldsvísitölunni skyldi ekki koma til útborgunar. Þar með hafði Alþýðu-
bandalagið staðið að skerðingu á kaupgjaldsvisitölu, eins og Morgunblaðið
margbenti á, og hróflaði þannig við gildandi kjarasamningum.
Sjómennþáognú
Það er fróðlegt að bera saman hlut sjómanna nú og þegar vinstri
stjórnin ætlaði að gera efnahagsráðstafanir scnar 1974, þegar allt var
komið i kalda kol. Fyrir nokkrum vikum var ákveðið að hækka fiskverð um
13%, m.a. til þess að sjómenn héldu sinum hlut gagnvart landverkafólki og
fengju svipaðar hækkanir og þeir, sem starfa i landi. En hvað gerðist vorið
1974? Þá stóð Alþýðubandalagið að því, ásamt öðrum ráðherrum Vinstri
stjórnarinnar, að fiskverð var ákveðið óbreytt — og var það gert með
bráðabirgðalögum Þetta þýddi auðvitað, að sjómenn fengu ekki þær
kjarabætur, sem landverkafólk hafði fengið og kjör þeirra voru skert enn
meiren kjör landverkafólks.
Þá brást verkalýðshreyfingin ekki harkalega við kjaraskerðingunum,
hvorki þeim sem lentu á sjómönum né landverkafólki og erástæða til að hafa
það nú í huga. því að engum dettur í hug, að forysta þessara fjöldasamtaka
taki geðþóttaákvarðanir eftir þvi, hverjir fara með stjórn i landinu á hverjum
tima. Og vel mættu sjómenn bera saman, hvernig nú hefur verið að þeim
búið eða 1974, þegar komið var i veg fyrir kjarabætur þeirra með tilskipun-
um.
Að lokum er ástæða til að vitna í ummæli Matthiasar Bjarnasonar,
sjávarútvegsráðherra, sem hann viðhafði hér i blaðinu fyrir skömmu, þar sem
hann tekur af skarið og fuilyrðir, að ákvörðun um 13% hækkun fiskverðs
hafi verið rétt og sanngjörn, enda þótt Ólafur Jóhannesson hafi haldið þvi
fram, að gengisfellingin hafi orðið að raunveruleika, — eins og ráðherrann
komst að orði með ákvörðun Verðlagsráðs sjávarútvegsins og stjómar
Verðjöfnunarsjóðs fiskiðnaðarins. Sjávarútvegsráðherra sagði, að hann teidi,
,,að ekki hafi verið hægt að bjóða sjómönnum og útgerðarmönnum upp á
óbreytt fiskverð frá 1. júni 1977, á sama tíma og kauphækkanir hafi orðið
hjá öllum greinum atvinnulifs í landinu. Ég vil líka vekja athygli á þvi, að
þegar fiskverð var ákveðið 1. okt. 1977, var það óbreytt. Til þess að sýna
fram á, hvaða breytingar hafi orðið á sl. ári get ég nefnt, að þá er talið, að
meðaltalsfiskverðshækkun hafi orðið 1. janúar 1977 9,9% og 1. júli sama ár
20%. Þess vegna tel ég, að það hafi verið sanngjörn og eðlileg lausn, sem
fékkst með ákvarðanatöku oddamanns i Verðlagsráði sjávarútvegsins, ásamt
fulltrúum seljenda, þ.e. að hækka fiskverð frá 1. jan. sl. um 1 3%."
Geir
Hallgrímsson
forsætis-
ráðherra:
farin tvö ár, og því öll ytri skilyrði veriö með hagstæð-
asta móti. En hin hagstæðu ytri skilyrði ættu að gera
auðveldara en oft áður að ráða fram úr efnahagsvand-
anum, eins og hann birtist nú, ef við tökum á honum
eins og menn.
Á vegum ríkisstjórnarinnar hefur að undanförnu
farið fram umfangsmikil könnun á þeim leiðum, ?em
um er að velja í stjórn efnahagsmála bæði í bráð og
lengd. Þessar athuganir hafa meðal annars farið fram á
vegum svokallaðrar Verðbólgunefndar, sem nú hefur
lokið störfum og skilað ríkisstjórninni skýrslu sinni og
álitsgerðum. Það er athyglisvert við niðurstöður
nefndarinnar, að enginn nefndarmanna dregur í efa
nauðsyn gengisbreytingar við ríkjandi aðstæður.
Enginn nefndarmanna dregur heldur í efa nauðsyn
umfangsmikilla efnahagsaðgerða tíl þess að hamla gegn
verðbólgu. Þetta er mikilvæg niðurstaða þegar um er að
ræða jafn stóran hóp manna með ólík sjónarmið og hér
um ræðir. Og þótt nefndarmenn hafi greint á um leiðir
er sá ágreiningur e.t.v. minni en hann sýnist. Þetta
kemur í ljós þegar sérálit einstakra nefndarmanna eru
borin saman við álit meirihlutans í nefndinni, þótt orðið
meirihluti eigi hér naumast við.
Ríkisstjórnin hefur m.a. myndað sína stefnu í þessum
málum á grundvelli þessara athugana og álitsgerða.
Hún hefur tekið ákvarðanir sínar og reynt að finna
farsæla lausn, sem taki mið af sem flestum markmiðum
efnahagsstefnunnar.
Við mótun stefnunnar hefur verið haft beint samráð
við aðila vinnumarkaðarins af hálfu ríkisstjórnarinnar.
Hafa nokkrir ráðherrar átt viðræður við fulltrúa helstu
samtaka þessara aðila. í þeim viðræðum hafa sjónarmið
hvers um sig verið kynnt en ekki reynst unnt að ná
samkomulagi, enda virðist bera meira á milli en svo að
það takist. Reyndi sérstaklega á þann þátt í gærkvöldi,
þegar efnt var til fundar með fjórum ráðherrum og
fulltrúum A.S.Í. og B.S.R.B. að frumkvæði ríkisstjórn-
arinnar til að kynnast nánar tilboði þvi um viðræður
sem fulltrúar þessara aðila í Verðbólgunefnd settu
fram. Því miður er ljóst, að ekki er grundvöllur fyrir
sameiginlegar aðgerðir ríkisvaldsins og þessara stóru
launþegasamtaka í ráðstöfunum þeim, sem báðir eru þó
sammála um, að nauðsynlegar séu.
En þrátt fyrir það hefur tillit verið tekið til sjónar-
miða fulltrúa launþegasamtakanna við endanlega gerð
frumvarpsins.
Á síðasta ári er þjóðarframleiðslan talin hafa aukist
um a.m.k. 4% og var þjóðarframleiðsla á mann þá orðin
meiri en hún hafði mest orðið áður, árið 1974. Vegna
batnandi viðskiptakjara óx raungildi þjóðartekna meira
eða um rúmlega 7% og voru þjóðartekjur á mann þá
einnig orðnar meiri en nokkru sinni áður. Meginá-
stæður þessa hagstæða árferðis voru góð aflabrögð og ör
hækkun útflutningsverðs. Viðskiptakjör hafa hins
vegar ekki náð sínu fyrra hámarki, sem var árið 1973 og
var 5% hagstæðara en á síðasta ári. í ár er hins vegar
LAGMARKSVERÐE
TEKJULÆGSTU L
VISITOLUSKERÐING M
Hér fer á eftir framsöguræða for-
sætisráðherra, Geirs Hallgríms-
sonar, fvrir frumvarpi til laga um
ráðstafanir í efnahagsmálum,
sem lagt var fram á Alþingi í
f.vrrakvöld. Forsætisráðherra
flutti framsöguræðu sína í gær.
í stefnuræðu minni hér á Alþingi í haust rakti ég
meginþætti í efnahagsstefnu ríkisstjórnarinnar og und-
ir lok ræðu minnar komst ég þannig að orði, að stefnan
byggðist á forsendum, sem gætu brugðist og sagði síðan,
að ef það gerðist yrði nauðsynlegt að grípa til enn
öflugri ráðstafana og yrði þjóðin öll að vera undir það
búin.
Orð þessi voru af ýmsum lögð út sem óheillaspá á
velgengnistímum. En mér þótti nauðsynlegt að slá
þann varnagla sem í þeim felst vegna þess vanda, sem
óneitanlega blasti við að óbreyttum aðstæðum.
Ég lét jafnframt í Ijós þá skoðun, að þjóðin væri vel
undir það búin að leysa viðfangsefni liðandi stundar og
verkfni framtíðarinnar. Okkur væri vorkunnarlaust að
herða baráttuna gegn verðþenslunni og búa enn betur i
haginn fyrir framtíðina.
Mér finnst eðlilegt að rifja þessar hugleiðingar upp
hér, þvi að frumvarp það til laga um ráðstafanir í
efnahagsmálum, sem hér er flutt. er áfangi í þeim
aðgerðum, sem ríkisstjórnin telur nauðsynlegar til að
bregðast við þeim efnahagsvandá, sem á rætur að rekja
til vaxandi verðbólguþróunar á síðustu mánuðum og
einna gleggsl hefur bir/t í miklum hallarekstri útflutn-
ingsatvinnuveganna. Þessi vandi hefur orðið æ alvar-
legri á undanförnum mánuðum þrátt fyrir það að
viðskiptakjör þjóðarinnar hafa farið batnandi undan-
ekki við því að búast að framhald verði á viðskipta-
kjarabata. Nauðsynlegt verður að draga nokkuð úr
þorskafla frá því sem var í fyrra og þótt von sé til að þar
verði bætt um með auknum afla af öðrum tegundum, þá
er vart hægt að gera ráð fyrir meiri aukningu út-
flutningsframleiðslu en nálægt 3% samanborið við
13—15% aukningu i fyrra.
Viðskiptahalli
Þjóðarútgjöldin tóku mikinn vaxtarkipp á árinu 1977
t kjölfar afturbatans, sem hófst árið 1976, og ekki síst
vegna hinnar miklu kaupmáttaraukningar um mitt
síðastliðið ár, sem kom fram í mikillí aukningu einka-
neyslu. Aukningu þjóðarútgjalda fylgdi strax mikil
aukning innflutnings og jökst vöruinnflutningur um
20% að magni á síðasta ári. Afleiðingin varð vaxandi
halli I viðskiptunum við útlönd þrátt fyrir viðskipta-
kjarabótina. Nam viðskiptahallinn líklega um 9
milljörðum króna eða um 2!4% af þjóðarframleiðslu
samanborið við 1,7% árið áður. I þessu sambandi ber
þess að geta, að útflptningsbirgðir jukust að mun á
árinu, sem leið. Nauðs.vn ber til að koma í veg fyrir, að
viðskiptahalli verði á þessu ári, en það næst ekki nema
með því að draga úr aukningu þjóðarútgjalda, þar sem
útflutningsframleiðslunni eru nú takmörk sett.
Markmiðið á raunar að verá að ná afgangi á viðskipta-
jöfnuði á þessu ári. An ráðstafana mátti telja, að
þjóðarútgjöld ykjust um 3—3'A% í ár og almennur
innflutningur um 7%. Miðað við þá eftirspurnarþenslu,
sem rikt hefur að undanförnu, er hins vegar hætta á að
innflutningsaukningin yrði meiri og þar með einnig
hættan á vaxandi viðskiptahalla.
I þjóðhagsspánni, sem lá til grundvallar við af-
greiðslu fjárlaga og gerð lánsfjáráætlunar var gert ráð
fyrir 3'A%—4% vexti þjóðarframleiðslu og þjóðartekna