Morgunblaðið - 23.03.1978, Blaðsíða 2

66
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 23. MARZ 1978
Dr. Sturla Fridriksson segir í þessu viðtaii
við E.Pá. frá æfíntýraiegri ferð, sem þau
hjónin fóru með náttúruverndar- og vísinda-
mönnum tii Suðurskautsiandsins
Það vakti athygli fyrr í vetur,
þegar einkaþota Bernharðs prins
af Hollandi hafði viðdvöl á
Keflavíkurflugveili í þeim til-
gangi að sækja dr. Sturlu Frið-
riksson og Sigrúnu Laxdal konu
hans í för til Suðurskautslands-
ins. En dr. Sturla er félagi
í náttúruverndarsamtökunum
WWF World Wildlife Fund, sem
prins Bernharð hefur lengst af
haft forustu fyrir, og höfðu þau
hjónin kynnzt honum í fyrri
ferðum á vegum þeirrar stofnun-
ar, svo sem til Afríku og Nepals.
Ekki hafa margir íslendingar,
ef nokkrir, komið til þessa
fjarlæga ævintýralands við
suðurpólinn, og því var leitað
eftir viðtali við dr. Sturlu, þar
sem hann segði lesendum Mhl.
svolítið frá ferðinni, tildrögum
hennar og því sem hann sá
merkilegast. Hann hóf mál sitt á
stuttri frásögn um landsvæðið,
sem ferðinni var heitið til,
Suðurskautslandinu.
— Suðurskautið er m.a. frá-
brugðið norðurskauti að því leyti,
að þar er land, en sjór hið nyrðra,
sagði Sturla. — Suðurskautsland-
ið er 13'A milljoín ferkílómetra að
stærð og því víðáttumeira en bæði
Evrópa og Astralía. Þetta land,
sem er reyndar 7. álfa jarðar, er
ekki aðeins risastór jökulbunga,
eins og margir ímynda sér, heldur
eru þar háir fjallatindar, jafnvel
5400 m hátt fjall, og berar klappir
við sjó, djúpir flóar og stór skagi,
sem hefur hlotið ýmis nöfn, en er
nú oftast kallað Antarctikuskag-
inn.
— Menn rákust fyrst á þetta
risastóra og kaldranalega land
seint á 18. öld og smám saman
hefur þekking manna aukizt á
landsháti,um þar um slóðir með
könnunum, sem gerðar hafa verið
í leiðöngrum um svæðið og seinna
meir vegna rannsókna frá föstum
athugunarstöðvum, sem ýmsar
þjóðir hafa starfrækt þar um
lengri eða skemmri tíma. Einnig
fékkst mikil þekking á strand-
Þessi mynd af Sigrúnu Laxdal, Bernharöi prinsi og Sturlu Friðrikssyni er tekin á ísbreiöu, sem skipið
liggur í, við Suðurskautslandið.
Með
Bernharði
prinsi til
Suðurskautsins
landsins, hélt dr. Sturla áfram. —
Þessi samtök hafa staðið að friðun
dýra, plantna og sérstæðra land-
svæða um allan heim. Þau hafa
unnið gagnmerkt starf með því að
bjarga dýrategundum, sem hafa
verið nær útdauðar af ofveiði eða
vegna þess að þrengt hefur verið
of mikið að þeim á heimaslóðum
þeirra. Samtökin hafa styrkt
svæðum og eyjum, sem að landinu
liggja, frá sela- og hvalföngurum,
sem stunduðu þar veiðar um
árabil. Þessir fyrstu leiðangurs-
menn og sjófarar helguðu þjóðum
sínum ýmsa hluta Suðurskauts-
landsins. A seinni árum hafa um
12 þjóðir bundizt samtökum um
rannsóknir á landsvæðinu og
jafnframt hefur verið gert sam-
komulag um að friða lífríki
svæðisins og nota ekki landið til
hernaðar eða sem æfingasvæði
fyrir kjarnorkusprengjur og
geymslu eða sorphaug fyrir geisla-
virk efni, eins og aðrir hafa
stungið upp á.
— Á síðustu tímum er þó að
verða talsverður þrýstingur á
einhverja eftirgjöf í þessum éfn-
um. Er vitað, að þarna eru víða
dýrir málmar í jörðu og jafnvel
olía. Og hafið í kring er ekki
aðeins auðugt af hval, sel og
mörgæsum, heldur er þarna mjög
mikið af ljósátu, sem Rússar og
Japanir hyggjast veiða til skepnu-
fóðurs og jafnvel til manneldis.
• Friðun Suðurskautslandsins
— Friðunarsamtök þau, sem
nefnd eru Alþjóðadýraverndunar-
samtökin, WWF, hafa látið sig
mjög varða friðun Suðurskauts-
rannsóknir á sjaldgæfum dýrum
og reynt að vekja áhuga fólks á
gildi þess að varðveita þessar
tegundir og sporna við ónauðsyn-
legri ásókn í stofna þeirra. Þá
hafa þau reynt að stuðla að friðun
heilla vistkerfa eða svæða, sem
eru nægilega víðáttumikil til að
geta veitt stærri dýrategundum
eðlileg lífsskilyrði og umhverfi.
WWF-samtökin hafa veitt fé til
þess að friðlýsa land með sér-
stæðri náttúrufegurð. T.d. gáfu
þau fé til kaupa á Skaftafelli í
Öræfum, sem gert var að þjóð-
garði. Hafa þessi samtök unnið
mjög þarft verk á þessu sviði

Gentoo-mörgæsin. Mörgæsirnar höfðu fyrir nokkru ungað út, pagar ferðafólkiö kom í varpbyggöirnar á Suöurskautslandinu. Sátu p»r í klett
um í hundraða- eða púsundetali, og ungarnir í hópnum, að pví er dr. Sturla sagöi.
undir styrkri forystu Bernharðs
prins af Hollandi, sem var forseti
þeirra í 15 ár. Samtökin hafa
styrkt rannsóknir og hafa jafn-
framt gagnkvæman styrk frá
vísindamönnum og náttúru-
skoðurum víða um heim.
— Þessi ferð til Suðurskauts-
landsins var skipulögð af WWF og
að tilhlutan Bernharðs prins,
sagði Sturla, er spurt var um
tildrög þessarar ákveðnu ferðar.
— Tilgangurinn var m.a. að vekja
athygli manna á suðurskauts-
svæðinu og dýralífi þess og benda
á þá hættu, sem steðjar að vegna
ásóknar í auðæfi þess. En eins og
kunnugt er af fréttum, hafa bæði
Chilebúar og Argentínumenn að
undanförnu verið að reyna að
festa sig í sessi sem eigendur
landsvæða á Suðurskautslandinu.
I vetursetustöðvum þeirra eru
hermenn, en ekki aðeins vísinda-
menn, og í argentískri stöð á
Antarctikuskaga er að rísa upp
fastur bústaður fjölskyldu. Þar
fæddist um daginn barn, sem er
talinn argentískur þegn í suður-
skautssýslu Argentínu.
• Fimm daga flug til Eldlands
— Ýmsir vísindamenn og
náttúruskoðarar tóku þátt í þess-
ari kynnisferð, sem farin var
síðastliðinn janúar. Bernharð
prins fór fljúgandi í sinni einka-
þotu og bauð hann okkur hjónun-
um að fljúga með sér suður. Vél
hans settist á Keflavíkurflugvelli
um hádegi 5. janúar og var
prinsinn sjálfur við stýrið. Flug-
vélin var lítil þota af gerðinni
Focker Fellowship. Voru 3
hollenzkir embættismenn í fylgd
með prinsinum og fimm manna
áhöfn á vélinni. Var nú flogið í
fimm daga. Komið við í
Syðra-Straumsfirði á Grænlandi,
Goose Bay, New York, Nassau á
Bahamaeyjum, Caracas í Venezú-
ela, Manaus við Amasonfljót í
Brasilíu, Asuncion í Paraguay,
Buenos Aires í Argentínu og síðan
flogið um Rio Grande til Ushnaia
á Eldlandi.
Er Ushnaia lítið þorp við
Beaglesund sem liggur syðst allra
þorpa á jörðu. Þarna voru komnir
ferðafélagar úr ýmsum áttum.
Þegar dr. Sturla var spurður
hverjir þar hefðu verið, nefndi
hann úr þeim hópi: John Loudon,
núverandi forseta WWF, Sir Peter
Scott, sem er forstjóri samtak-
anna, en hann er Islendingum
kunnur af fuglarannsóknum hér á
landi. Er hann sonur Roberts
Falcon Scott, sem fórst eftir að
hafa komizt á suðurskautið 1912.
Þarna var Keith Shackelton,
frændi gamla suðurskautsfarans
með sama nafni, sagði Sturla. Þá
var þar Roger Tory Peterson
fuglafræðingur og málari, sá sem