Morgunblaðið - 09.05.1978, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 9. MAÍ 1978
Kröfluskýrsla:
Fyrsta meiriháttar fram-
kvæmd á háhitasvæði
vissi þó, að ég þyrfti daginn eftir að
fara utan í opinberum erindum. En
þótt hann hefði í fjögur ár eða heilt
kjörtímabil helgað Kröfluvirkjun
starfskrafta sína í ríkum mæli, þá
treysti hann sér ekki til að taka þátt
í umræðum um málið, nema eftir
margra daga undirbúning og með
aðstoð ýmissa Kröflusérfræðinga
Alþýðuflokksins, svo sem meðfram-
bjóðanda síns á Vestfjörðum í
síðustu kosningum. Öll þessi ár
hefur hann rausað um málið í tíma
og ótíma, innan þings og utan, innan
og utan dagskrár. Samt sem áður
treysti hann sér ekki til þess að fara
í umræður um málið, þegar það var
á dagskrá Sameinaðs þings 25. apríl.
Þegar þessi hæstvirti þingmaður
réðst á mig s.l. þriöjudag með
brigslyrðum um vanrækslu í
störfum, þá vissi þessi sami
hæstvirti þingmaður, að það var
hann sem kom í veg fyrir, að
skýrslan yrði rædd áður en ég fór
utan. Hvað finnst þingheimi um slíkt
framferði? Að minum dómi er þetta
blygðunarlaus blekking.
Samningi
skýrslunnar
fulllokið
20. apríl sl.
Ég kem þá að næsta ranghermi
þingmanns. Hann segir í ræðu sinni
hér í þingi s.l. þriðjudag:
„Samningu skýrslunnar var lokið
um mánaðamótin jan,—febr. Hún
var send til hæstvirts iðnaðarráð-
herra sem sat á henni vikum og
mánuðum saman, án þess að leggja
tíma. Strax eftir að þessi beiðni kom
fram, var hafist handa um að draga
að gögn og safna heimildum. Það var
safnað gögnum frá Orkustofnun, frá
Kröflunefnd, frá ráðgjafarfyrir-
tækjum og öðrum þeim aðilum, þar
sem upplýsingar voru fyrir hendi.
Síðan þurfti að vinna úr þessum
gögnum. Eins og ég gat um áðan var
fráleitt að prenta allt orði til orðs,
sem skrifað hafði verið um þetta
mál. Það hefði ekki aðeins orðið
miklu þykkari bók heldur en þessi,
sem hér hefur verið lögð fram,
heldur verið þar mikið af óþörfum
endurtekningum. En auk þess þurfti,
eftir að safnað hafði verið bréfum og
skýrslum frá þessum aðilum, að fylla
upp í eyður, þar sem vantaði
upplýsingar, því að það er auðvitað
þannig með hverja framkvæmd, að
ekki er allt skrifað jafnóðum niður
í bréf eða skýrslur, sem er að gerast.
Þessu verki öllu var ekki lokið fyrr
en um 20. apríl. Það eru ósannindi,
að samningu skýrslunnar hafi verið
lokið, eins og hæstvirtur þingmaður
sagði, í desember eða í janúarlok.
Þessu verki, samningu skýrslunnar,
var ekki lokið fyrr en um 20. apríl,
þá var hafin fjölritun og unnið að því
yfir helgi. Fyrstu eintökin voru
tilbúin fyrir hádegi mánudaginn 24.
apríl og eitt af fyrstu eintökum var
þann dag fyrir hádegi sent Sighvati
Björgvinssyni sem 1. fyrirspyrjanda.
Síðan var skýrslunni útbýtt á
fundum Alþingis þennan sama dag.
Á fundi Sameinaðs þings 25. apríl
var málið tekið á dagskrá.
Embættisskyldur
ráðherra
Ég vil taka það fram til frekari
skýringar, að þessi skýrsla, sem hér
er lögð fram og sem beðið var um,
var ekki greinargerð Orkustfonunar
eða greinargerð Kröflunefndar,
heldur skýrsla iðnaðarráðherra. Það
þýðir að ég hef yfirfarið alla
skýrsluna og bætt því við sem ég
taldi, að ekki mætti vanta.
Þetta var önnur rangfærslan í
máli hæstvirts þingmanns, að
skýrslan hafi verið til fyrir löngu og
ég hafi dregið það vikum og
mánuðum saman eins og hæstvirtur
þingmaður segir að leggja hana fyrir
Alþingi. Skýrslan var lögð fyrir
Alþingi undireins og hún var tilbúin.
Hæstvirtur þingmaður gerði í
sinni furðulegu ræðu utanför mína
að umræðuefni. Hann komst svo að
orði, að „ráðherra sé fjarstaddur
eins og landflóttamaður" og sé það
„reginhneyksli“. '
Utanför mín var ákveðin fyrir um
það bil tveim mánuðum. Svo er mál
með vexti, að ákveðið var, að að
þessu sinni skyldi aðalfundur Járn-
blendifélagsins haldinn í Noregi,
Skýrslan áður tekin af dagskrá að
beiðni Sighvats Björgvinssonar (A)
Skýrsla iðnaðarráðherra, Gunnars Thoroddsens, um
Kröflumál var lögð fram á Alþingi mánudaginn 24. apríl
síðastliðinn. Hún var tekin á dagskrá sameinaðs þings
daginn eftir, 25. apríl síðastliðinn, en var þá ekki rædd
vegna beiðni þingmanns Alþýðuflokksins um að
skýrslan yrði tekin af dagskrá. Skýrslan kom ekki til
umræðu fyrr en á síðkveldi daginn fyrir þinglausnir.
Gunnar Thoroddsen, orkuráðherra, flutti framsögu með
skýrslunni, sem hér fer á eftir. Aðrir sem til máls tóku
við umræðuna vóru« Sighvatur Björgvinsson (A), sem
talaði í rúma 2lÆ klst., Lúðvík Jósepsson (Abl), Jón G.
Sólnes (S) og Ingvar Gíslason (F). Efnisatriði úr ræðum
þeirra verða rakin á þingsiðu Mbl. síðar.
Lög um
Kröfluvirkjun
vorið 1974
Sú skýrsla, sem hér liggur fyrir,
skýrsla um Kröfluvirkjun, er svar
við beiðni á þingskjali 81, en þó
miklu viðameiri en beiðnin gefur
tilefni til. í skýrslunni, sem er nær
230 bls., er leitast við að rekja sögu
þessa máls frá upphafi og leggja
fram skýrar og greinargóðar upplýs-
ingar um öll atriði málsins. Ef átt
hefði að prenta upp allar greinar-
gerðir og bréf um þetta mál, hefði
skýrslan orðið miklu lengri og
umfangsmeiri og oft orðið um
óþarfar endurtekningar að ræða. En
allar þessar greinargerðir og bréf,
sem um málið fjalla, liggja frammi
í iðnaðarráðuneytinu, eins og bent er
á í formála skýrslunnar, og geta
menn snúið sér þangað og kannað
þar öll gögn, sem þeir óska eftir.
í formála skýrslunnar er m.a.
drepið á ástæður þess, að ráðist var
í þessa hina fyrstu meiri háttar
framkvæmd á háhitasvæði. Þar segir
m.a. með leyfi hæstvirts forseta:
„í svari við umræddri fyrirspurn
ætti að vera óþarft að geta ástæðu
þess, að Alþingi samþykkti vorið
1974 lögin um Kröfluvirkjun, en hún
var öðru fremur sú, að alvarlegur
orkuskortur var yfirvofandi á Norð-
urlandi. Norðurlínan hefur nú bægt
þessum skorti frá í bili, en kaflanum
fyrir Hvalfjörð, sem var hinn veiki
hlekkur línunnar, var hraðað og
lokið á árinu 1977, en í fjárlögum og
lánsfjáráætlun hafði verið gert ráð
fyrir að ljúka þessum kafla á þessu
ári. Engu að síður er nauðsynlegt, að
Kröfluvirkjun verði tekin í notkun
til frambúðar hið fyrsta. Má nefna
til þess m.a. tvær ástæður. Önnur er
sú, að öryggi orkuflutnings eftir svo
langri línu sem Norðurlínu er
auðvitað ekki það sama og að hafa
virkjun nær markaði í sjálfu svæð-
inu. Og það er eðlilegt, að Norðlend-
ingar æski meira öryggis heldur en
fæst með svo löngum línum. Hin
ástæðan er sú, að ef Krafla kemst
ekki fljótlega í notkun, þá er búist
við rafmagnsskorti, aflskorti, í
landinu veturinn 1979—1980.
Á árinu 1974 ríkti mikil bjartsýni
á að hægt væri að reisa jarðgufuafl-
stöð, er gæfi verulega lægra orku-
verð en vatnsaflstöðvar gefa og
einnig að byggingartími slíkra
stöðva væri mun styttri. I þessu
sambandi er rétt að benda á töflu um
orkukostnað frá jarðgufuaflstöð (á
bls. 17 í skýrslunni) er Orkustofnun
birti í skýrslu áríð 1973. Þar kemur
það fram m.a., að orkuverð fari mjög
lækkandi eftir stærð stöðvar, og á
sama tíma áætlaði Landsvirkjun, að
orkuverð frá Sigölduvirkjun yrði
verulega hærra en Orkustofnun
áætlaði verð frá jarðgufuaflstöð.
Þótti stjórnvöldum því eftir allmiklu
að slægjast hér, enda flutti fyrrver-
andi hæstvirt ríkisstjórn stjórnar-
frumvarp á Alþingi í ársbyrjun 1974
um virkjun Kröflu og Alþingi
samþykkti lögin einróma.
Efnisatriði
Kröfluskýrslu
Þessari skýrslu er skipt í 5
meginkafla. I kaflinn fjallar um
rannsóknir til undirbúnings virkjun-
arframkvæmdum við Kröflu. Þar eru
raktar þær rannsóknir, sem farið
höfðu fram á Námafjalls- og Kröflu-
svæðinu og sem tillögugerð, ákvarð-
anataka og lagasetning Alþingis var
byggð á.
I II. kafla er m.a. greint frá
lagasetningu, skipun framkvæmda-
aðila og annarra stjórnunaraðila. Þá
er getið um fyrstu störf Kröflu-
nefndar, val ráðgjafar verkfræðinga,
kaup aðalvéla og val á byggingar-
verktökum
III. kafli fjallar um virkjunar-
framkvæmdir við Kröflu. Þar er
skýrt frá framkvæmdum Kröflu-
nefndar, Orkustofnunar og Raf-
magnsveitna ríkisins. Þar er greint
frá niðurstöðum efnisútboða og
verksamninga. Rakinn er gangur
borana og birtar skýrslur ráðunauta
um þær. Framkvæmdir við gufuveitu
og útboð eru þar rakin.
í IV. kafla skýrslunnar eru rakin
áhrif eldsumbrota og annarra nátt-
úruhamfara á framkvæmdirnar við
Kröflu.
í V. kafla er svo að lokum fjallað
um byggingarkostnað Kröfluvirkj-
unar.
Eins og hæstvirtum þingmönnum
mun vera ljóst er það mikið verk að
tala saman jafnumfangsmikla
skýrslu. Ég vona, að með birtingu
hennar sé varpað ljósi á mörg þau
atriði, er máli skipta og m.a.
ýmislegt, sem reynt hefur verið að
gera tortryggilegt í þessu máli.
Heimtaði
málið tekið
af dagskrá
Sú skýrsla um Kröfluvirkjun, sem
hér er á dagskrá í dag, 5. maí, var
lögð fyrir Alþingi fyrir 11 dögum,
mánudaginn 24. apríl. Ástæðan til
þess, að skýrslan hefur ekki verið
rædd fyrr er sú, að þegar hún var á
dagskrá Sameinaðs þings 25. apríl og
ég ætlaði að gera grein fyrir henni,
þá var 1. fyrirspyrjandi, Sighvatur
Björgvinsson, vanbúinn þess að ræða
málið. Hann heimtaði það tekið af
dagskrá og var það gert. Þingmaður
hana fram á Alþingi." Og enn segir
hæstvirtur þingmaður: „Hæstvirtur
iðnaðarráðherra hefur af ráðnum
hug dregið vikum saman að afhenda
Alþingi skýrslu, sem alþingsimenn
kröfðust að fá og samin hafði verið."
Allt er þetta ósatt — tilbúingur
Sighvats Björgvinssonar.
Samkvæmt 31. grein þingskapa
geta þingmenn beðið ráðherra um
skriflega skýrslu. I þingsköpum er
enginn tímafrestur settur og vitan-
lega verður tíminn að ákvarðast af
umfangi skýrslunnar og þeirri vinnu,
sem í hana þarf að leggja.
Hæstvirtur fyrirspyrjandi setti hins
vegar í beiðni sína, að þess væri
óskað, að skýrslan væri tekin til
umræðu á Alþingi áður en afgreiðslu
fjárlaga og lánsfjáráætlunar fyrir
1978'lýkur. Þessi tímasetning hæst-
virts þingmanns var auðvitað óraun-
hæf og út i hött. En hún sýndi, að
þingmaðurinn virtist ekki hafa
hugmynd um það, hvað hann var að
biðja um. Samning skýrslu um
Kröfluvirkjun, þar sem dregin yrði
upp heildarmynd af þéssu máli með
öllum þeim mörgu og miklu skjölum
og skýrslum, sem þar fjalla um,
hlaut auðvitað að taka mjög langan
Framsaga Gunnars
Thoroddsens með
skýrslu um
Kröfluvirkjun
m.a. til þess að stjórnarmenn og
aðrir hefðu tækifæri til að skoða þar
verksmiðju með nýjustu gerð af
bræðsluofnum, lokuðum ofni, en
einnig til þess að þar gæfist kostur
á að ræða ástand og horfur við
helstu forráðamenn og sérfræðinga
samstarfsaðila okkar í þessu fyrir-
tæki. Þessi fundur skyldi haldinn og
skoðunarferðin farin í lok aprílmán-
aðar. Auk þessa erindis ætlaði ég að
kynna mér nokkur atriði í sambandi
við félagsmál í Noregi og Danmörku.
Hæstvirtur þingmaður sagði, að ég
hefði flúið land til þess að forðast
það að þurfa að ræða við hann um
Kröflu, og ég hefði farið úr landi án
vitundar forseta Sameinaðs þings.
Þetta er rangt eins og fleira, sem
kom fram hjá hæstvirtum þing-
manni. Hæstvirti forseti Sameinaðs
þings vissi, að ég mundi fara þennan
dag. Þessi hæstvirti þingmaður vissi
það einnig og ég hafði sagt honum
að ég myndi væntanlega ekki kom-
inn s.l. þriðjudag, þegar hann reis
hér upp í þingi utan dagskrár með
ásakanir á mig.
Hæstvirti þingmaður komst svo að
orði, að iðnaðarráðherra sinnti ekki
þingskyldum sínum og krafðist þess,
að hann kæmi heim sem fyrst til
þess að sinna þeim. Það ætti
náttúrlega að vera óþarft að taka
það fram, en er þó rétt að gera það
af þessu tilefni, að ráðherrar hafa
margvíslegum skyldum að sinna auk
þingstarfa. Sumar eru ekki síður
mikilvægar heldur en seta á þing-
fundum. Þegar mismunandi skyldur
ráðherra rekast á þá verður að gegna
þeirri, sem er talin mikilvægari, en
hin verður að víkja. Þetta er mat,
sem við verðum auðvitað oft að
framkvæma. Sumar skyldur ráð-
herra eru enn mikilvægari en sú að
sitja á þingfundi og hlusta á
hávaðann í Sighvati Björgvinssyni.
Þessi hæstvirti þingmaður taldi
sér það sæma að deila á mig fyrir
vanrækslu í skyldustörfum. Nú vita
væntanlega allir hæstvirtir þing-
menn, sem hér eru staddir það, að í
vor fór þessi þingmaður af þingi,
ekki í opinberum erindum og hann
lét ekki kalla inn varamann, hann
fór til útlanda, að ég ætla í boði og
á kostnað erlendra aðila, hann sinnti
ekki þingstörfum sínum í nokkrar
vikur, en hélt fullu þingfararkaupi.
Kannski hann hafi verið á einhverri
siðvæðingarráðstefnu, þvi að allt
gengur nú út á það hjá Alþýðu-
flokknum að siðvæða hina íslensku
þjóð. Ef svo hefur verið, þá væri
fróðlegt að heyra eitthvað um
árangurinn af þessari siðbót. Er nú
þessi hæstvirti þingmaður þess
umkominn að deila á aðra fyrir
vanrækslu í þingstörfum? Hins
vegar var sá munurinn, að hans var
ekki saknað.
Hver man ekki
árásir þeirra
íélaga á
dómsmálaráðherra?
Það eru margir, sem undrast það
ofstæki, öfgar og vanstillingu, sem
svo mjög er áberandi hjá þessum
hæstvirta þingmanni og sumum
fleiri Alþýðuflokksmönnum. Þessi
Framhald á bls. 31