Morgunblaðið - 06.06.1978, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 6. JÚNÍ 1978
Tónllst
á Listahátíð
eftir JÓN
ÁSGEIRSSON
Tutter Givskov, 1. fiðla, Mogens Durholm. 2. fiðla. Mogens Bruun, víola, Asger Lund Christiansen,
selló.
Kammertónleikar
Strokkvartett Kaupmanna-
hafnar hélt tónleika í Norræna
húsinu s.I. sunnudag og lék
tónlist eftir Mozart, Schubert og
Þorkel Sigurbjörnsson. Undir-
ritaður missti af 1. þætti
Mozarts-kvartettins, sem er sá
19. í röð 23 kvartetta eftir
Mozart. Yfir leik Kaupmanna-
hafnar-kvartettsins var látlaus
blær, hvergi tekið í en allt í góðu
jafnvægi. Þorkell Sigurbjörns-
son skilar hér einni af þeim
pöntunum, sem Nomus nefndin
úthlutar í formi starfslauna og
greidd eru úr Menningarsjóði
Norðurlanda, en hann er einnig
ritari í íslensku nefndinni, sem
er aðili að samnorrænu úthlut-
unarnefndinni. Samkvæmt ný-
útkominni skýrslu Nomus um
úthlutun á pöntunum tónverka,
fjármögnuðum af Norræna
Menningarmálasjóðnum, virðist
Þorkell vera vinsælasta tón-
skáld Norðurlanda.
Ef miðað er
við Strokkvartett nr. 2, sem
Þorkell leggur hér fram, má
ætla að lítið komi í aðra hönd
fyrir slíka vinnu. Verkið hófst
með heittóns frávikum frá
liggjandi tóni og smám saman
breiddist steffrymið út og virtist
ætla að leiða til einhvers.
Einhvern veginn datt þetta upp
fyrir og eftir nokkrar tilraunir
með ýmis konar tóntiltektir, var
gripið til nýjustu tískunnar, að
vitna í eldri stíltegundir. Reisn-
in náði svo hámarki með því að
tína til eina og eina hendingu úr
danska barnalaginu Der bor en
Bager. Þetta verk er kyndugur
bakstur og endaði með gamalli
lummu frá Atla Heimi, að láta
einn hljóðfæraleikarann hefja
klapp og þar með sleppa við að
ljúka verkinu. Ja, þarna lágu
Danir í því. Tónleikunum lauk
með Kvartett nr. 13 eftir Schu-
bert. Fyrir smekk undirritaðs
var flutningurinn átakslaus og
laus við alla rómantík. Sem
aukalag flutti Strokkvartett
Kaupmannahafnar þátt úr
kvartett eftir Niels W. Gade og
væri vert að heyra þá flytja
verkið í heild.
Það væri meira
nýnæmi í að heyra þau tónverk
dönsk, sem þessi kvartett hefur
haft forgöngu um að kynna, en
miðevrópska klassík, sem hefur
allt fram á okkar daga verið
eins konar burðarok, sem fáir
hafa þorað að kasta. Það skiptir
ekki máli hvernig Danir leika
Mozart, heldur hvað þeir hafa
til að leika af danskri tónlist og
þar búa Danir vek
Jón Asgeirsson.
Listahátíð 1978
Listahátíð 1978 var opnuð s.l.
laugardag með meira tilstandi
en nokkru sinni fyrr. Eftir tvær
rigningarræður upphófst kát-
legt tilstand stultuleikflokksins
frá Múnc-hen, með alls kyns
flírulátum og fettuni og á meðan
gestir nutu listar Errós, var og
til viðbótar öllum boðið upp á
Ragtime-tónlist, er Jóhann G.
Jóhannsson lék. Þó var ekki allt
komið í fullan „sving" fvrr en
um kvöldið á tónleikum Oscars
Peterson. Peterson er frábær
píanóleikari og er um margt
ólíkur öðrum „jazzistum" ekki í
stíl, heldur formskipan tilbrigð-
anna. „Jazzimprovisation" er að
formi til samstæö klassíska
„variation“-forminu, þar sem
sömu hljómarnir eru notaðir
sem grunnur. Laggerðin í fyrir-
myndinni skiptir ekki miklu
máli í tilbrigðunum, en hrynræn
mögnun og slökun eru grunn-
þættir þeirra tónrænu átaka,
sem eiga sér stað í jazztónlist-
inni. Tilbrigðin hjá Peterson eru
skýr í formi. Til að nefna
eitthvað gæti leikur hans hafist
á hægferðugri hljómaröð, með
tilfinningu fyrir tvöföldun í
hraða og smá stefi sem snöggu
innskoti. I næstu tilbrigðum vex
tónvefurinn og hrynmögnunin
nær hámarki í smástígum
skalastefjum. Þá kemur það
fyrir, að hljóðfallinu er breytt
og seinustu tilbrigðin eru með
öðrum blæ, þar sem hrynmögn-
unin er ofin í hvasst og hljóm-
rænt ferli. Þessi formmótun er
nijög skýr hjá Peterson og fær
auk þess sérstakt inntak, vegna
margbreytileika í stíl, sem
minnir oft sterklega á gamla
snillinga. Sú hrynræna spenna
og slökun, sem einkennir jazz, er
mjög sterk hjá Peterson, en auk
þess felld inn í lag og hljómferli,
sem er ljóst og skýrt, þannig að
hlustandinn verður ekki aðeins
endum finnist Peterson ekki
leika jazz, heldur aðeins tónlist.
Sveiflunni sé fórnað fyrir flókið
tónferli, sem þeir kalla tækni-
sýningu, og áorkanin sé ekki
vegna sveiflunnar, heldur
tæknilegra yfirburða hans sem
píanista. Fyrsta degi Listahátíð-
arinnar, sem hófst með leik
Lúðrasveitar Reykjavíkur (sem
indíánar myndu kalla regnsveit)
svo veðurguðirnir héldu ekki
vatni og alls konar nútímalegu
tilstandi í látæði, tónlist og
myndum, lauk með hörku
sveiflu í Laugardalshöllinni.
Listahátíð sem aðeins er daga-
munur fyrir þá sem hafa þjálfað
sig i að upplifa list á sérstakan
hátt, verður máski ákaflega fín,
en með því að sem flestir fái
tækifæri til aö gera sér daga-
mun, verður listahátíð sótt af
almenningi, sem mun vaxa frá
átrúnaðargoðum sínum og
draumamyndin þoka fyrir
raunverulegri upplifun.
Jón Asgeirsson
fyrir „mótorískum" áhrifum,
heldur þarf hann að greina
flókið tónferli. Margir þeir, sem
aðeins vilja upplifa tónlist í
gegnum sterkt áreiti hljóðfalls,
geta ekki hlustað sér til ánægju
á tónlist, þar sem tónferlið geri
kröfu til vitsmunalegrar grein-
ingar. Þessi munur b.vggist á
því, að í fyrra tilfellinu er
áorkan tónlistarinnar aðalatrið-
ið, en í því seinna er vitsmuna-
leg greining undirstaða upplif-
unarinnar. Þarna er að finna
skýringuna á því hvers vegna
styrkur og hljóðfall eru mikil-
vægir þættir í allri árhifamögn-
un. Oscar Peterson er meira en
hrynmagnari. Hann skírkostar
til vitsmunalegrar upplifunar og
hefur það meira að segja heyrst,
að mörgum einlægum jazzunn-
Gísli
og
Hall-
dór
Gísli Magnússon og Halldór
Haraldsson hafa verið duglegir
við að halda uppi merki ís-
lenskra píanóleikara undanfarin
ár. Þeir hafa undanfarið leikið
nokkur tvíleiksverk fyrir píanó
og má þar, auk þeirra verka er
þeir léku nú, nefna La valse eftir
Ravel. Nú frumflytja þeir hér á
landi Vorblót, eftir Stravinskí.
Vorblót er stórfenglegt verk og
sem ballett var það ekki aðeins
nýstárlegt að gerð, fyrir París-
arbúa 1913, heldur og heiðið og
grimmt. Undirritaður las með
hljómsveitargerð verksins og er
píanóútfærslan ótrúlega ná-
kvæm. Þar sem hljóðfallið er
sterkt, er hljómur píanósins
sannfærandi, en marglit hljóm-
Gísli Magnússon
Ilalldór Haraldsson
sveitarútfærslan gerir saman-
burð svolítið gráan fyrir píanó-
ið. Allt um það. Gísli og Halldór
léku verkið mjög vel, þó síðasti
kaflinn, þar sem í ballettinum er
gert ráð fyrir að stúlkan fórni
sér með því að dansa sig í
dauðann, hefði mátt vera tryllt-
ari. Seinna verkið á tónleikun-
um var Sónata fyrir tvö píanó
og ásláttarhljóðfæri eftir Bela
Bartok. Þetta verk hafa þeir
leikið áður og einnig með
Sinfóníuhljómsveit Islands í
konsertgerð Bartoks. Það var
auðheyrt að verkið lék þeim í
hendi. Gísli og Halldór hafa með
samleik sínum ekki aðeins gefið
hlustendum tækifæri til að
upplifa þessi meistaraverk í
lifandi gerð, heldur lagt ís-
lenskri tónmennt lið og aukið
metnað og álit íslenskra hljóm-
borðsmanna. Þeim til aðstoðar í
seinna verkinu léku Oddur
Björnsson, ungur og efnilegur
tónlistarnemi, og Reynir Sig-
urðsson á slagverk og áttu þeir
sinn þátt í áhrifaríkum flutn-
ingi.
Jón Ásgeirsson