Morgunblaðið - 16.06.1978, Side 14

46
MORGUNBLAÐIÐ, FOSTUDAGUR 16. JÚNI 1978
Ásgeir Lárus-
son í SÚM
Ungur listamaður er með sína
fyrstu sýningu í Gallerí SUM
þessa dagana. Að vísu hefur
Ásgeir Lárusson komið fram með
myndir sínar á samsýningu áður,
en þetta er hans fyrsta einkasýn-
ing. Þessi litla, en snotra sýning,
lætur ekki mikið yfir sér, en samt
er hún með því besta, sem ég hef
séð í hinu fræga gallerí SUM.
Þarna eru aðeins 15 verk til sýnis
og sum þeirra frekar hugmyndir
en unnin myndlist. Þetta atriði
tilheyrir líðandi stund, og er
ekkert við því, að segja. Ungir
listamenn eiga að spreyta sig á
nýjungum, og lítið mundi gerast í
list, ef ekki væru hræringar, sem
kæmu við hið hefðbundna, og
flestar þessar hræringar hafa sitt
gildi. En samt er það nú upp og
ofan með það, eins og annað í
þessum heimi.
Ásgeir Lárusson hefur ótvíræða
hæfileika, sem koma greinilega til
skila í þeim verkum er hann sýnir
nú í SÚM. Þarna er á ferð ungur
maður, sem hefur viðkvæma til-
finningu fyrir lit og formi, þegar
hann til dæmis gerir vatnslita-
myndir. Ég verð að játa, að sumt
það, er Ásgeir kallar hluti, fer
minna undir skinnið á mér, en
samt er skemmtilegt að kynnast
þessari hlið á Ásgeiri. Hann gerir
á stundum myndraðir, eins og það
er hann kallar „Dagbækur", og það
líkar mér ágætlega, ennfremur
hafði ég ánægju af annarri mynd-
röð, sem er mjög ólik þeirri fyrri,
Myndllst
eftir VALTÝ
PÉTURSSON
er ég nefndi. Hann kallar þá síðari
„Án orða“, og það er aðallega
formspilið, sem hann er að fást við
þar. Éitt besta verkið á þessari
sýningu að mínu mati er mjög
snoturt verk, er Ásgeir kallar
„Skýjum neðar“, og vonandi á
hann eftir að þróast eitthvað í þá
áttina. Það fer ekki milli mála, að
hann hefur miklu meiri hæfileika
til að fást við myndlist í orðsins
fyllstu merkingu en hugmynda-
fræðilegar vangaveltur. Hér á ég
við það, sem eitt sinn var efst á
baugi og var þá kallað á erlendum
málum Concept.
Öli góð verk eru frumleg, og öll
vond listaverk eru ófrumleg. Á
þessari sýningu Ásgeirs Lárusson-
ar örlar meir á frumleika en oft
áður á þessum stað. Hann hefur
gott efni, og ég er ekki í nokkrum
vafa um, að hann getur gert
ýmislegt, ef hann heldur vei á
þeirri vöggugjöf, sem hann hefur
fengið. En engu skal ég spá sem
stendur, hvorki góðu né vondu, allt
er undir því komið, hver framvind-
an verður hjá svo ungum og að
sínu leyti ómótuðum listamanni.
Það er hans einkamál, hver
þróunin verður, og það er mikið
undir því komið, hvar qg hvernig
kynni þessa unga listamanns
verða af litum á komandi tímum.
Það þurfa allir að fá sína skólun
og hana sem strangasta, ef hæfi-
leikar eiga að ná árangri. Hæfi-
leikar eru aðeins eitt atriði í
mótun listamannsins, og það
verðum við öll að skilja.
Ég tíunda ekki frekar þau verk,
sem Ásgeir Lárusson sýnir að
sinni. En ég hafði óskerta ánægju
af þessari sýningu, sem svo hljótt
hefur verið um í öllu því umróti,
er fylgir Listahátíð í Reykjavík
1978. Éitt enn, áður en ég slæ
botninn í þessar línur. Það, sem
einkennir verk þessa unga lista-
manns, er viss hæverska, sem
vandfundin er hjá ungum lista-
mönnum í dag. Til dæmis stendur
á sýningarskrá — nokkur verk-
anna fást keypt fyrir vægt verð. —
Þessi litla setning segir meir um
Ásgeir Lárusson en langur pistill.
Ég óska þessum unga manni
sannarlega til hamingju með sína
fyrstu sýningu, og látum oss sjá,
hvað framtíðin ber í skauti sínu.
Valtýr Pétursson
Bókin
um
Erro
í tilefni af yfirlitssýningu á
verkum Erro á Listahátíð 1978
hafa Iceland Review og Almenna
bókafélagið í sameiningu gefið út
bók um listamanninn. Bókin er
gerð bæði á íslenskri tungu og
enskri. íslenska útgáfan seldist
upp á svipstundu, en enn mun vera
hægt að fá bókina á ensku. Þetta
er í sjálfu sér mikið framtak hjá
útgefendum, því að listaverkabæk-
ur eru dýrar í útgáfu, og það
kemur fyrir, að þær seljast ekki
eins og við var búist. Því hefur það
verið heldur lítið af listaverkabók-
um, sem út hafa verið gefnar hér
hjá okkur að undanförnu, ef frá er
talin hin myndarlega bók um
Sverri Haraldsson, sem út kom í
vetur, sem leið.
Bragi Ásgeirsson skrifar for-
mála að þessari bók um Erro, og
Matthías Johannessen skrifar í
samtalsformi um iistamanninn
sjálfan og umhverfi hans. Þetta er,
eins og allir vita, það form, sem
Matthíasi Johannessen er líklegast
kærast. Hann hefur oft brugðið
þessu formi fyrir sig, er hann
hefur ritað um listamenn og verk
þeirra. Honum tekst mjög vel í
þetta sinn að sameina persónu-
leika Erro og gera nokkra grein
fyrir hinni táknrænu myndlist
hans. En það er ekki heiglum hent,
þar sem myndverk Erro eru hlaðin
af táknum og mótsögnum, sem
sameinað eru í eina heild. Að
Borg verður til
REYKJAVÍK
MIÐSTÖÐ ÞJÓÐLIFS
334 hls. ,
Kristín Ástgeirsdóttir
sá um útgáfuna.
Siigufélag Rvík. 1978
REYKJAVÍK er sá partur lands-
ins sem þenkir og ályktar. um
það er cngum hlöðum að fletta<
þetta erindasafn Sögufélagsins
miðast nánast allt við þá stað-
reynd. en það er framhald ritsins
Reykjavík í 1100 ár sem kom út
‘74; höfundar að nokkru leyti hinir
sömu. Hér eru á ferðinni fjórtán
ritgerðir, flestar um kaupstaðinn
eða borgina Reykjavík en fáeinar
almennara eðlis. Hefst ritið á
Miðstöð hlaða og funda í Reykja-
vík eftir Vilhjáim Þ! Gíslason.
Hann hefur líka sent frá sér bók
um sama efni og munu nú fáir
fróðari um blaðaútgáfu í höfuð-
staðnum fyrr og síðar. Vilhjálmur
hlaut eins konar blaðamannsupp-
eldi hjá föður sínum, Þorsteini
Gíslasyni, sem var ritstjóri og
útgefandi margra blaða og bóka
eins og kunnugt er — eða má ekki
gera ráð fyrir að á því heimili hafi
oft verið minnst á blöð?
Hákon Bjarnason skrifar þátt-
inn Drög að sögu trjáræktar í
Reykjavík. Fáir embættismenn
hafa verið jafnvökulir í starfi og
Hákon meðan hann gegndi em-
bætti skógræktarstjóra. Honum er
líka einkarsýnt um að skrifa ljóst
og skýrt um þetta hjartansmál
sitt. Hákon upplýsir að til séu í
ríkisskjalasafni dana frá seinni
hluta átjándu aldar »mörg bréf,
sem bera það með sér, að hingað
til lands var sent mjög mikið af
trjáfræi og trjáplöntum á kostnað
stjórnarinnar, meðal annars lerki-
fræ frá Arkangelsk ásamt fræi úr
norðanverðum Noregi« Þetta má
nú koma á óvart. Kannski hefur
áhugann ekki vantað því búnaðar-
eldmóður var hér mikill, að
minnsta kosti meðal þeirra sem
ortu og skrifuðu um landbúnað. Og
þeir voru margir. En kunnáttuna
vantaði. Svo fágætt var að sjá hér
í Reykjavík lifandi hríslu við hús
að erlendir ferðamenn tíunduðu
slík undur fram undir síðustu
aldamót. Löngum var sú skoðun
útbreidd að tré þrifust ekki hér.
Schierbeck landlæknir virðist
fyrstur manna hafa glætt trú
Reykvíkinga á að hér mætti, þrátt
fyrir allt, koma trjáplöntum til
nokkurs þroska. Verka hans sér
enn óræk merki. Þáttur Hákonar
Bjarnasonar e'r ekki aðeins
skemmtilegur vegna þeirrar sögu
sem þar er rakin, hann má líka
vera fræðandi fyrir þá sem langar
að planta trjám í garðinn sinn en
vita naumast hvað best hentar hér
um slóðir.
Næstur er þáttur Sigríðar Th.
Erlendsdóttur, Reykvískar konur
í atvinnulífinu 1880—1914, síðan
erindi Jónasar Gislasonar,
Kirkjuleg yfirstjórn á íslandi
fiyst til Reykjavíkur, þá erindi
Adolfs J. E. Petersens, um
Samgönguleiðir til Reykjavíkur
að fornu og nýju. Hugleiðing
Adolfs er nokkuð almenns eðlis en
þó eru þar dregnar fram í
dagsljósið staðreyndir sem mörg-
um mun ieika forvitni á að vita. Til
dæmis segir Adolf sögu brúar-
smíða yfir Elliðaár og vegalagn-
inga um Kamba. Forvitnilegast
þótti mér þó að lesa það sem hann
segir um Þingvallaveginn gamla.
Lagning hans hófst 1886 (eða 1888,
ekki verður glöggt ráðið af þætti
Adolfs hvort árið heldur var) og
var að fullu lokið 1891. Telur Adolf
REYKJAVÍK
MIÐSTÖÐ
ÞJÖDLtFS_
SAFN TIL SOGUREYWVIKUR
hann hafa verið »einn besta þjóð-
veg landsins á síðustu áratugum
nítjándu aldar.« Mig langar að
skjóta því hér inn í að vegurinn er
prýðisgönguleið, útsýni af honum
er víða tilkomumikið. Fyrir Al-
þingishátíðina 1930 var svo lagður
nýr vegur eftir allt annarri leið
með þeim afleiðingum að hætt var
að halda gamla veginum við að
hátíðinni lokinni. Fróðlegt hefði
verið að fá fram rökin fyrir því
hvers vegna gamla Þingvallaleiðin
var lögð af. Sýnist mér að um
sömu mundir hafi orðið stefnu-
biæyting í vegamálum hérlendis og
ekki að öllu leyti til bóta.
Bergsteinn Jónsson á erindið
Aðdragandi bankastofnunar í
Reykjavík og Heimir Þorleifsson
ritar um Samskipti skólapilta í
Lærða skólanum og Reykvíkinga
á iildinni sem lcið. Heimir telur að
þau samskiþti hafi yfir höfuð verið
vinsamleg. Stundum tóku piltar
sér fyrir hendur að skemmta
bæjarbúum og telur Heimir að
þeir hafi »viljað brýna fyrir
bæjarmönnum málvöndun, fram-
faratrú almennt örlæti, víðsýni í
hjúskaparmálum, efahyggju í trú-
málum, bindindi og andúð á
hégómlegum fréttaburði.« Hið
síðast talda hefur vart verið
ófyrirsynju miðað við stærð bæj-
arins í þá daga.
Þá koma þrjár »miðstöðvar«
ritgerðir: Miðstöð skjalasafna og
fróðleiks eftir Jón E. Böðvarsson,
Leitin að stjórnmálamiðstöð eftir
Gunnar Karlsson og Reykjavík
sem verslunarmiðstöð 1875-1945
eftir Helga Skúla Kjartansson.
Sigurður Líndal skrifar Nokkrar
athuganir á þjóðfélagsgcrð
stjórnmáiahreyfinga í Reykjavík
1900—03. Sigurður segist nota
orðið þjóðfélagsgerð »sem þýðing á
ensku orðunum social structure«.
Eru athuganir hans bæði ýtarleg-
ar og yfirgripsmiklar. Næstur
kemur Lýður Björnsson og fræðir
okkur um Vinnudeildur á 18. öld.
Sem við heyrum orðið vinnudeilur
koma okkur auðvitað í hug kaup-
kröfur og verkföll. En átjánda
öldin var enginn verkfallstími.
Vinnudeilur þær, sem Lýður segir
frá, voru fremur persónulegs eðlis,
árekstrar yfir- og undirmanna. Nú
skyldi maður ætla að í gamla daga
— löngu fyrir daga lýðhyggju og
verkalýðsfélaga — hafi yfirvöld
undantekningarlaust tekið svari
þeirra sem meira máttu sín. En af
þætti Lýðs er ljóst að sú hefur ekki
ætíð verið raunin. Til dæmis var
Ragnheiði nokkurri Jónsdóttur
spunakonu í Innréttingúnum vísað
úr starfi. Ragnheiður kærði brott-
vísunina fyrir amtmanni með
þeim árangri að »uppsögn hennar
var afturkölluð«. Lýður bendir á
að fólki hafi þótt hentara »aö kæra
beint til hinna æðstu yfirvalda.
Þetta kann að benda til, að
almenningur hafi treyst þeim
betur en jæim yfirvöldum sem nær
sátu« segir Lýður. Lýði Björnssyni
er lagið að sjá út smáatriði sem
bregða ljósi yfir hið daglega líf og
Bókmenntir
eftir EELEND
JÓNSSON
er þáttur hans bæði fróðlegur og
læsilegur.
Að lokum eru svo þættir sem
heita Ritun Reykjavíkursögu
fram til 1974 eftir Inga Sigurðs-
son og Ornefnalýsing Laugar-
ness, Klepps og Rauðarár eftir
Guðlaug R. Guðmundsson. Páll
Líndal segir í formála um hinn
síðarnefnda að »birting þessarar
greinar er fyrir sérstök tilmæli frá
mér, en höfundur sjálfur er með
vasana fulla af varnöglum um
þessa skrá.«
Ekki má láta undir höfuð
leggjast að nefna að nokkrar
gamlar og dýrmætar myndir eru
birtar í bókinni. Páll Líndal boðar
að næsta rit þessarar tegundar
komi væntanlega út »áður en
langur tími líður«. Skulum við
vona að sá draumur rætist því hér
er á ferðinni fróðleikur sem á
erindi til lærðra jafnt sem leikra.
Ærið starf hefur hvílt á herðum
umsjónarmanna útgáfunnar,
Kristínar Ástgeirsdóttur, sem sá
um fyrstu útgáfu, og síðan Helga
Þorlákssonar sem haft hefur
umsjón með þessari endurbættu
og leiðréttu annarri útgáfu. Ein-
hver mun spyrja hví bók, sem var
fyrst gefin út í desember síðast-
liðnum, skuli komin í annarri
útgáfu strax að vori. Ástæðan er
ekki sú að hin fyrsta hafi selst upp
svo brátt heldur hentu hana fáein
slys sem Sögufélagsmönnum þótti
hlýða að bæta fyrir strax.