Morgunblaðið - 06.07.1978, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 6. JÚLÍ 1978
Markús Örn Antonsson borgarfulltrúi:
Hugsað upphátt
eftir kosningar
Unga fólkid og Sjálfstædisflokkurinn — Prófkjörs-
vandamál — Agreiningur forystumanna flokksins
SJÁLFSTÆÐISMENN mega ekki og geta ekki túlkað úrslit
byggðakosninganna í maí og alþingiskosninganna íyrir rúmri viku
öðru vísi en sem ósigur og alvarlega viðvörun. Það er hvorki staður
né stund fyrir forystumenn Sjálfstæðisflokksins að beita prósentu-
reikningi á úrslit þingkosninganna langt aftur í tímann til að sýna,
hvað aðrir flokkar hafi staðið sig illa. Sjálfstæðisflokkurinn fékk afar
slæma útreið og minnstu munaði að hún yrði miklu verri svo tæpt
sem úrslit stóðu fyrir suma þingmenn flokksins, sem kjöri náðu með
naumum atkvæðamun.
Að þessum niðurstöðum kosn-
inganna hlýtur athygli sjálf-
stæðisfólks að beinast nú. Og við
spyrjum okkur: „Af hverju er
Sjálfstæðisflokkurinn orðinn
fylgissnauðari hjá þjóðinni en
hann hefur nokkurn tíma verið í
nærri 50 ára sögu sinni?“ Hefur
flokkurinn lifað sitt fegursta og
blasir nú hnignun við?
Fólk er nú þessa dagana í óða
önn að leita skýringa. Allir þurfa
að túlka tíðindin af sínu hyggjuviti
og er það gott. Það hristir allténd
upp í flokksfólkinu og hvetur til
umræðna, vonandi hreinskilinna
og opinna eins og nú er þörf fyrir.
í fljótu bragði staldra menn við
hóp hinna ungu kjósenda, sem ekki
er talinn hafa fylgt flokknum að
málum. „Og svo eru það líka þessi
andskotans prófkjör", segir fólk.
En er nokkuð meiri ástæða til að
aldursgreina þann hóp, sem sneri
baki við Sjálfstæðisflokknum, en
kyngreina, eða flokka niður eftir
öðrum formúlum?
• Hvaö gerðí
unga fólkið 1974?
Ef stúdentauppþotin í París og
forsetakosningarnar hér á landi
1968 hafa átt að gjörbreyta
gildismati hins unga Islands
•jafprækilega og sumir vilja vera
láta, hefði þess átt að gæta í
þingkosningunum 1971 og 1974
ekki síður en nú. Eða hvað?
Viðreisnarstjórnin féll 1971, ef til
vill vegna unga fólksins, sem þá
gekk í fyrsta skipti að kjörborði og
greiddi stjórnarflokkunum ekki
atkvæði. En varla verður umsvifa-
laust ályktað að það hafi verið
vinstri sinnað, róttækt æskufólk,
sem þeysti fram til stuðnings við
varnarmálastefnu Sjálfstæðís-
flokksins í kosningunum 1974 og
tryggði hönum yfirburðasigur. Við
skulum fara varlega í ályktanir
um varanlega vinstri sveiflu hjá
ungu fólki, af því að í grundvallar-
atriðum á stefna Sjálfstæðis-
flokksins hljómgrunn hjá því, þótt
svo hafi farið nú sem fór. Ungt
fólk er vafalaust gagnrýnna en
margir .eldri kjósendur á fram-
kvæmd stefnumálanna, sem
stjórnmálaflokkar afla sér fylgis á
í kosningum. Það tekur eftir því,
hvort fyrirheit eru svikin og ekki
staðið við þær yfirlýsingar, sem
búið er að gefa í kosningaávörpum
og innsigla í prentuðum stefnu-
skrám fyrir kosningar.
Ungt fólk fæðist ekki lengur inn
í stjórnmálaflokka. Það leggur
sjálfstætt mat á stjórnmál löngu
áður en það fær sjálft að taka þátt
í kosningum. Það tekur sérhverju
hliðarspori flokkanna frá gefinni
stefnu miklu þunglegar en hlýðn-
ustu fylgismenn flokkanna, sem
ýmsu eru vanir af áratugagamalli
reynslu.
Prófkjör í þeirr mynd, sem þau
voru hjá Sjálfstæðisflokknum á
s.l. vetri, eru ekki nýlunda í
flokksstarfi okkar. Ekki verður því
mótmælt, að margir góðir og
gegnir flokksmenn hafa ávallt
talið þessa leikreglu til mestu
óþurftar. En flokkurinn hefur ekki
hingað til goldið þeirra sérstak-
lega og ekkert bendir til að
árangur hans í borgarstjórnar-
kosningunum 1970 og 1974, eða í
þingkosningunum 1971, hefði orðið
betri, ef prófkjör hefði ekki farið
fram.
Hinu er ekki að leyna, að
undirbúningur prófkjörs sjálf-
stæðismanna á s.l. vetri, bæði
vegna þingkosninga og borgar-
stjórnarkosninga, var með nokkuð
annarri áferð en t.d. 1970. Nýjar
aðferðir eru komnar til sögunnar
í undirbúningsstarfi frambjóð-
enda og ef þú ætlar að vera með,
góði, skaltu tileinka þér þær, eða
halda þig utan leikvangsins ella.
• LaunÞegasamtök
virkjuð
Það er miður, að svo ágætir
þingmenn sem Pétur Sigurðsson'
og Guðmundur H. Garðarsson
skyldu ekki ná því marki í
prófkjöri að tryggði þeim þing-
sæti. Þegar talað er um, að þetta
hafi orkað illa á kjósendur í
launþegahreyfingunni, hljóta
menn aftur á móti að spyrja, hvar
hafi verið stuðningur launþega í
Sjálfstæðisflokknum við forystu-
menn sína í prófkjörinu. Því er
ekki að leyna, að báðir þessir
menn aðhöfðust lítið í prófkjörs-
undirbúningnum. Árangur
Magnúsar L. Sveinssönar, varafor-
manns Verzlunarmannafélags
Reykjavíkur, í prófkjörinu vegna
borgarstjórnarkosninganna bend-
ir hins vegar til þess að virkja
megi sjálfstæðisfólk í launþega-
samtökunum til verulegs átaks.
Enda hefur Sjálfstæðisflokkurinn
verið, og er enn, annar öflugasti
flokkurinn í verkalýðssamtökun-
um.
Prófkjör eru ekki fullkomin.
Mér þótti það til dæmis næsta
kynlegt, að ekki skyldi í síðasta
prófkjöri koma fram framboð
ungs manns undir 30 ára aldri,
sem sæktist eftir því í alvöru að
taka sæti í borgarstjórn fyrir
Sjálfstæðisflokkinn. Prófkjör hafa
gefið svo ungu fólki sérstakt
tækifæri til áhrif á skipan fram-
boðslista eins og reynsla okkar
sjálfstæðismanna sýnir. Vonandi
breytist þetta aftur til hins betra
í næstu umferð.
• Neikvæðar
afleiöingar prófkjörs
Svo er það ljóst, að eins og
framkvæmd prófkjörsundirbún-
ings er nú orðin hjá Sjálfstæðis-
mönnum í Reykjavík og víðar, er
ákveðin hætta á að fylkingar um
einstaka frambjóðendur nái hrein-
lega ekki saman til lokaátaka í
hinni eiginlegu kosningabaráttu,
þegar ekki líða nema nokkrar
vikur á milli stríða.
Eftir því sem menn gerast
kappsfyllri og skipulagið verður
víðtækara og stuðningsmanna-
hópurinn stærri, er frambjóðand-
inn í prófkjöri stöðugt verr settur
86
*
86
*
*
*
86
*
86
*
Jektorar
Fyrir lensingu í bátum og fiskvinnsiustöðvum.
88
88
88
88
88
38
38
38
88
88
88
88
88
38
88
38
88
86
88
88 ESTABLISHED 1925
30 WWWJOqoqdqoqoQOQOQOQO000000
* CooC?TS?TSooooodðrSooðKnoðK(TSðoðoðoðr>ef\lX>ðOooi'T8<'*')ðr><*i<X}<^ðoðOðF)ðOðrvðoðoðoðGðoðr>ðOðtSðr>i'T><'xSiTS<’T>flO<'T'if’T'>i'YSíT%*>
■Ll^L
c=D<S)ini®©®ini (it
— TELEX: 2057 STURLA-ÍS — TELEPHONES 14680 & 1 3 2 80
88
88
88
88
88
88
88
88
88
88
86
88
88
88
Delivry g|
88
88
88
88
88
88
88
88
88
88
88
88
88
98
88
38
38
38
38
88
88
88
38
38
38
38
38
38
38
. 38
38
38
38
38
38
Márkús Örn Antonsson
til að hafa stjórn á aðgerðum og
ráða baráttuaðferðum hjá sínum
hóp. Persónulegur skætingur í
garð annarra frambjóðenda, jafn-
vel smávegis rógsherferð, sem alls
ekki eru óþekkt fyrirbæri í þessari
forkeppni, hverfa ekki eins og dögg
fyrir sólu, þegar endanlegur listi
hefur verið settur saman og vinna
á að stuðningi við hann í heild
meðal almennra kjósenda.
Þar sem fram fara listakosning-
ar eins og hér á landi, er það
afskaplega tvíbent að láta koma til
mjög harðvítugs uppgjörs í próf-
kjöri, milli manna sem síðan sitja
saman á lista og þurfa sameigin-
lega, með fulltingi sinna stuðn-
ingsmanna, að vinna til sigurs
fyrir listann og flokkinn.
Við sjálfstæðismenn skulum
verja drjúgum tíma til að meta
stöðu okkar gagnvart ungum
kjósendum og reyna að komast að
kjarnanum um prófkjörið.
• Orsökin:
Óvinsæl stjórn
En þessi mál mega ekki draga
athygli okkar frá hinni eiginlegu
orsök fylgistaps Sjálfstæðisflokks-
ins, óvinsældum ríkisstjórnar, sem
hann var í forystu fyrir.
Sagan segir okkur, að samstarf
Sjálfstæðisflokks og Framsóknar-
flokks hafi aldrei blessazt. Stjórn-
armyndun í ágúst 1974 var sjálf-
stæðismönnum ekkert sérstakt
fagnaðarefni þótt flokksforystan
hafi óhjákvæmilega orðið að
tryggja framgang stefnumála
sinna í varnarmálum eftir það sem
á undan var gengið.
Þegar líða tók á kjörtímabilið
væntu margir flokksmenn þess að
til úrslita drægi og þjóðinni yrði
gefinn kostur á að fella dóm sinn
yfir ómengaðri stefnu Sjálfstæðis-
flokksins í efnahagsmálum. Spilin
átti að leggja á borðið og láta
kjósa um úrræði. Slíkt hefði verið
eðlilegt í kjölfar samninganna í
fyrra, því að ráðherrunum var þá
ljóst, að samningarnir voru ófram-
kvæmanlegir. Stefna ríkisstjórn-
arinnar um að hamla gegn verð-
bólgu og koma henni niður í 15%
eins og til stóð 1975 hafði gjörsam-
lega mistekizt og landsmenn báru
ekki traust til stjórnarinnar leng-
ur. Unga fólkið er að kikna undir
vaxtabyrði vegna húsnæðiskaupa,
verðskyn þjóðarinnar er gjörsam-
lega ruglað. Menn sjá fyrir sér í
hillum matvöruverzlana sams
konar matvæli í sama magni með
4—5 mismunandi verðmiðum.
Verðlag breytist óðar en mannleg-
ur hugur fær numið.
Þessi þróun efnahagsmála var
dauðadómur yfir ríkisstjórninni.
Hversu nauðsynlegar sem síðustu
efnahagsráðstafanir ríkisstjórnar-
innar hafa verið, þóttu þær ekki
trúverðugar. Því var ekki aðeins
um að kenna, að þjóðin væri illa
upplýst um gildi þeirra. Talsmenn
stjórnarflokkanna höfðu ekki trú á
þeim. Þeir voru margir ófeimnir
að láta þá skoðun í ljós við
kjósendur. Til uppgjörs hefði þurft
að koma fyrr. Áður en ríkisstjórn-
in var búin að taka á sig
siðferðilega ábyrgð á samningum
verkalýðsfélaganna og BSRB í
fyrra — ábyrgð, sem hún gat síðan
ekki staðið undir.
• Flokksforystan
Sem að líkum lætur hafa um-
ræður sjálfstæðisfólks um úrslit
kosninganna meira og minna
beinzt að flokksforystunni og
sérstaklega stöðu formanns
flokksins eftir þennan ósigur.
Ágreiningur þeirra Geirs Hall-
grímssonar og Gunnars Thorodd-
sen undanfarin ár er kominn beint
upp á yfirborðið í öllum þessum
vangaveltum. Einnig staða Al-
berts Guðmundssonar, sem ekki
verður lengur sniðgenginn í þing-
flokki eða í flokksforystunni, eins
og hann væri ekki til.
Þótt sjálfstæðismenn hafi ekki
viljað skemmta skrattanum með
því að bera vandamál sín á torg og
hefja opna umræðu um óeiningu í
forystuliði flokksins, verður því
ekki mótmælt, að togstreitan þar
efra hefur skaðað flokksstarfið
meir en orð fá lýst. Þær eru fáar
ákvarðanirnar um stjórn flokks-
starfsins, sem ekki hafa meira og
minna valdið ágreiningi á æðstu
stöðum. Uppgjör milli Geirs og
Gunnars hefur farið fram í nánast
hverju einasta félagi sjálfstæðis-
fólks í höfuðborginni. Þessi óein-
ing hefur gert Sjálfstæðisflokkn-
um hið mesta ógagn. Flokksmenn
áttu því að venjast, að leiðtogar
Sjálfstæðisflokksins styrktu hvor
annan í vandasömum störfum. Því
hefur ekki verið að heilsa síðustu
árin. Þessu hörmulega ástandi í
forystu flokksins verður að veru-
legu leyti kennt um stöðu hans nú.
Það er aftur á móti furðulegt
óraunsæi, ef einhver telur, að
úrslit um formennskuna í Sjálf-
stæðisflokknum hafi ekki enn
verið ráðin. Mikið og vandasamt
starf bíður formanns flokksins.
Hann hefur það verk að vinna
fyrst og fremst að sameina flokks-
menn og efla flokksstarfið. Sé
einhver í vafa um að Geir Hall-
grímsson sé maðurinn til að vinna
það verk, spyr ég: „Hver annar?"
Það ógnar enginn Geir Hall-
grímssyni í formannsstöðunni. En
á þessum tímamótum er honum
sjálfum og flokknum öllum án efa
hollast að hann starfi á innan-
flokksvettvangi og láti sigurveg-
ara kosninganna um að sjá land-
inu fyrir nýrri stjórn.
Enn rísa úfar innan
Janatabandaiagsins
Nýja Delhi, 4. júlí. Reuter.
JANATA bandalagið á Indlandi
greip í dag til enn eins ráðs sem
miöar að því að herða tökin, segir
í Reuterfrétt. Þingnefnd banda-
lagsins samþykkti að óska eftir því
við Devi Lal ráðherra fyrir
Haryanaríki að hann segði af sér.
Lal er fulltrúi Þjóðarflokksins,
sem er einn af fimm í bandalaginu,
og hefur verið opinskár stuðnings-
maður Charan Singh sem var
látinn víkja sem innanríkisráð-
herra um síðustu helgi. Singh og
helsti samstarfsmaður hans, Raj
Narain, fyrrv. heilbrigðismálaráð-
herra, voru látnir segja af sér
vegna þess að nokkuð þótti á
skorta fullan stuðning við fyrir-
ætlanir Desai forsætisráðherra.
Talsmaður Janatabandalagsins
sagði blaðamönnum að miðnefnd
þingflokksins hefði fyrirskipað
afsögn Jals er hann hefði neitað að
taka orð sín til baka um að
flokksforystan hefði gert samsæri
um að koma Singh og Narain úr
stjórninni.
Ríkti töluverður kvíði meðal
manna um að til óeirða kynni að
koma í Haryana eftir að Singh var
látinn víkja, en ráðherra Haryana
hafði þá ekki lægt öldurnar heldur
ýtt frekar undir gremjuna, segir í
skeytum. Nýr ráðherra verður
tilnefndur á föstudag. Vegna
hinnar miklu og vaxandi ólgu
innan Janatabandalagsins hefur
Birhari, sem fer með utanríkismál,
frestað för sinni til Genfar þar
sem hann ætlaði að sitja fund
UNESCO.