Morgunblaðið - 22.07.1978, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 22. JÚLÍ 1978
Einar Þorsteinn Ásgeirsson, hönnuður:
Veganesti til
húsameistara
ríkisins 1979
Embætti húsameistara ríkisins
hefur nú verið auglýst laust til
umsóknar. í því tilefni vill undir-
ritaður leggja nokkur orð í belg
um þá stofnun alla í framhaldi af
umræðum um hana á undanförn-
um árum.
Þetta er gert í þeirri von, að
þeim, sem ráða ferðinni um
starfsemi hennar í náinni framtíð,
mætti verða enn ljósara en áður
þýðing stofnunarinnar til já-
kvæðra áhrifa á framþróun ís-
lensks arkitektúrs/byggingarlist-
ar og um leið á þróun íslenskrar
húsbyggingartækni almennt. Ef
viljinn er fyrir hendi þá er hægt
að snúa því dæmi við, sem
stofnunin hefur sett fram síðustu
tvo áratugi: að sinna ekki þessum
málum, enda þótt að áður fyrr hafi
hún sýnt viðleitni í þessa átt.
Með þessu er þó ekki verið að
segja, að stofnunin eigi fullkom-
lega rétt á sér í óbreyttri mynd,
fjarri því. En eins og auglýsingin
um mannaskipti í starfi húsa-
meistara ber upp á er varla von á
neinum stórfelldum breytingum
um starfssvið þess af hálfu
löggjafarvaldsins? Því verður það
enn um sinn að vera von þeirra,
sem telja endurbætur brýnar á
starfssviði stofnunarinnar, að nýr
maður með nýjar hugmyndir geti
hér nokkuð úr bætt.
Margt hefur verið fundið að
húsameistaraembættinu á undan-
förnum árum. Hið helsta er þó
það, að í raun starfar stofnunin
sem ríkisrekin teiknistofa, sem
undirbýður sjálfstætt reknar
teiknistofur um 25%. Þetta undir-
boð er ekki komið til vegna þess,
að rekstrarkostnaðurinn sé minni
við ríkisteiknistofu en sjálfstæða
teiknistofu, þar sem allur mismun-
ur á því að endar nái saman er
greiddur úr ríkissjóði. Miklu
fremur virðist tilgangurinn sá að
reyna að koma í veg fyrir, að
ríkisstofnanir, sem á nýju húsnæði
þurfa að halda, snúi sér til
annarra aðila til þess að þeir sjái
um hönnun bygginganna. Ríkis-
teiknistofan, sem stofnunin er í
reynd, þarf því ekki að standa í
neinni samkeppni við aðra aðila
t.d. um gæði, skilvísi o.s.frv. Þegar
betur er að gáð er undirboðið hrein
blekking, því að ekki er það annaö
en bókfærsluatriði innan ríkis-
kerfisins, hvort færð eru tii 0%,
75% eða 100% af einhverri ákveð-
inni upphæð. Þjóðin borgar alltaf
brúsann.
Hin spurningin er raunar mun
mikilvægari fyrir ríkiskassann,
hvort að endanlegur byggingar-
kostnaður hans við tiltekna bygg-
ingu hafi verið minni vegna þess
að hönnun byggingarinnar fór
fram á ríkisteiknistofu. Það er
vitaskuld öllum ljóst, að auðvelt er
að teikna dýra byggingu fyrir lítið
og eins hitt að með því að leggja
mikla vinnu í undirbúning bygg-
ingar er hægt að fá ódýrari
byggingu.
Þetta er hinn eini raunverulegi
mælikvarði, sen hægt er að mæla
fjárhagslegan tilverurétt húsa-
meistaraembættisins á og því ætti
þetta með réttu að vera stefnumið
stofnunarinnar framar því, sem
sjálfstætt rekin teiknistofa getur
gert. Hins vegar eru vinnuaðferðir
stofnunarinnar svo svipaðar þeim
á venjulegri teiknistofu nú, að
byggingarkostnaður verka beggja
eru án efa svipaður.
Ef litið er á þann bókhaldslega
sparnað, sem virðist nú vera'
lækkun byggingarkostnaðarins af
Kristín Magnúsdóttir:
Hræsni í sjón-
varpsmálum
Langt er nú um liðið, síðan
stjórnvöld í lýðræðisríki okkar sáu
ekki aðra möguleika til þess að
bjarga almenningi frá áhrifum
erlendra fjölmiðla að nokkru, en
með því að láta loka Keflavíkur-
sjónvarpinu, og koma þannig til
móts við fámennan hóp öfga-
manna, sem leynt og ljóst hefur
reynt að einangra Island frá
samskiptum við aðrar vestrænar
lýðræðisþjóðir, en þó einkum
Bandaríkin.
En þótt nokkur ár séu síðan
þessi gerræðislega ákvörðun
stjórnvalda var tekin um lokun
frjáls fjölmiðils, þvert ofan í vilja
þeirra, sem hans nutu, þykir mér
rétt að taka þátt í þeim umræðum,
sem undanfarið hafa verið að
koma í ljós í dagblöðum, einkum
í lesendabréfum og greinum um þá
hneykslan, sem í því felst, að þegar
nú Keflavíkursjónvarpinu hefur
verið lokað og íslenzka sjónvarpið
hefur einokun um útsendingar, að
þá er því líka lokað í heilan mánuð
á ári hverju, auk þess sem það er
lokað einn dag í viku hverri, þegar
það starfar.
Svik
stjórnmálamanna
Það má öllum ljóst vera, að með
því að loka Keflavíkursjónvarpinu,
sem var öllum að kostnaðarlausu
og til hinnar mestu ánægju, var
farið aftan að fólki og það á mjög
lúalegan hátt. Ekki er vitað til
þess, að varnarlið á Keflavíkur-
flugvelli hafi óskað eftir því, að
íslenzk stjórnvöld sæju svo um, að
íslenzkur almenningur fengi ekki
notið sjónvarps þeirra, frekar en
nú er um útvarpssendingar
varnarliðsins.
Ef stjórnmálamenn yfirleitt
hafa talið sig vera að auka hróður
sinn meðal almennings í landinu
er slíkt mikili misskilningur, og
raunar hlýtur hræðsla ein að hafa
ráðið gerðum þeirra, er ákváðu, að
lokunin skyldi koma til fram-
kvæmda.
Þessi svik og undirlægjuháttur
stjórnmálamanna þeirra, sem að
lokun Keflavíkursjónvarpsins
stóðu bitnuðu hvað mest á eldra
fólki, og fólki, sem mestan part
heldur sig heima við vegna ýmissa
orsaka, og hafði af því gagn og
ánægju að horfa á það efni, sem
Keflavíkursjónvarpið hafði upp á
að bjóða, jafnvel, þótt málakunn-
átta þess væri ekki á við það sem
yngri kynslóðin nýtur nú í dag.
Þetta fólk, ásamt öllum þeim
fjölda, sem átti þess kost að stytta
sér stundirnar meðan Keflavíkur-
sjónvarpsins naut við, mun sjálf-
sagt ekki dásama manndóm þeirra
stjórnmálamanna, sem gátu ekki
unnt því þess að nota þessa ódýru
skemmtun.
völdum stofnunarinnar, þá er 25%
af þóknun arkitekts um það bil 1%
af heildarbyggingarkostnaði á
stærri byggingum.
Að þessu athuguðu mætti beina
því til forsvarsmanna stofnunar-
innar, að þeirra er tækifærið að
ganga á undan með góðu fordæmi
til þess að kanna leiðir í átt að
ódýrari og viðhaldsminni bygg-
ingum, ríkisbyggingum þeim, sem
stofnunin hannar Hér eiga
sjálfstætt reknar teiknistofur
erfiðara með að fóta sig vegna þess
að nýjar leiðir eru ekki of vel séðar
á tímum verðbólguhugsunarháttar
hins frjálsa markaðar. Og það er
alls ekki nóg að vísa boltanum til
annarra ríkisstofnana, sem vita-
skuld gætu hér einnig lagt eitt-
hvað til málanna en gera það ekki:
Ilver einasta hönd sem hér er
lögð á plöginn getur sparað
þjóðarhúinu milljarða.
Annað sem húsameistara-
embættinu er legið á hálsi fyrir, er
sú staðreynd, að stofnunin hefur
lítið sem ekkert stutt við bakið á
almennri byggingarlist íslendinga,
utan það vissulega að ráða til sín
arkitekta. Hún hefur t.d. aldrei
staðið að samkeppnum meðal
íslenskra arkitekta um eitthvað af
þeim verkefnum, sem hún fær til
umfjöllunar, þvert á móti. Það er
ekki ætlunin hér að fara að dæma
fagurfræðilega þær byggingar,
sem frá stofnuninni hafa komið,
en hitt mun óhætt að segja, að
frumleika hafi lítið gætt í verkum
komnum frá henni. Þó skal hér
Framhald á bls. 29.
Ofstjórn og ofríki
Það má telja fullvíst, að það
hefði í raun hvergi getað gerzt,
nema hér á landi, að fólk hefði
látið bjóða sér slíka ofstjórn eða
ofríki að afnema frjálsar útsend-
ingar sjónvarps, sem ríkið og þar
með fólkið hafði engan kostnað af,
en ánægjuna eina.
Það er hlægilegt að sumu leyti,
þegar einn helzti forsprakki
þeirra, sem hæst létu andúð sína
í ljós gagnvart Keflavíkursjón-
varpinu og töldu að fólkið væri sá
aðili, sem ákveða ætti, hvað það
ætti að fá að njóta frá fjölmiðlum,
lét svo gagnstæð ummæli falla,
þegar svokölluð kvikmyndahátíð
hérlendis nýlega hneykslaði fjöl-
marga, þegar sýnd voru atriði úr
þeim í íslenzka sjónvarpinu.
Þá lét þessi menningarfrömuður
þau orð falla, að „það væri fólkið
sjálft, sem ætti að fá að ráða, hvað
það sæi, en ekki einhverjir ríkis-
skipaðir embættismenn"! — Þarna
Framhald á bls. 29.
Jón Baldur Sigurðsson:
Nokkur ord til
Garðbæinga og
Hafnfirðinga um
Hafnarfjarðarveg
Tilefni þessa bréfs er sú ákvörð-
un fyrrverandi bæjarstjórnar í
Garðabæ að óska eftir því við
skipulagsyfirvöld og Vegagerð
ríkisins að Hafnarfjarðarvegur
verði breikkaður í fjórar akreinar
eins og hann liggur nú í gegnum
byggðina í Garðabæ. Núverandi
bæjarstjórn hefur nýlega staðfest
þessa ákvörðun með fjórum at-
kvæðum gegn þremur. Þetta er án
efa langmikilvægasta málið sem
núverandi bæjarstjórn á eftir að
fjalla um, mál sem hefur úrslita-
áhrif á þróun byggðarinnar í
Garðabæ um alla framtíð. Mjög
margir Garðabúar eru andvígir
breikkun Hafnarfjarðarvegar í
gegnum byggðina, en ekki er víst
að öllum sé það ljóst, að ennþá er
tími til þess að fá þessu breytt.
Skipulagstillaga að breikkuðum
Hafnarfjarðarvegi hefur nú verið
auglýst fyrir nokkru og liggur
uppdráttur frammi á bæjarskrif-
stofu, en frestur til þess að skila
athugasemdum rennur út hinn 5.
ágúst n.k. Endanleg ákvörðun um
legu vegarins verður tekin af
ráðherra að fenginni umsögn
Skipulagsnefndar ríkisins, og
verða þeir aðilar að taka tillit til
þess ef fjölmargar athugasemdir
eða mótmæli berast frá bæjar-
búum. Þeir sem eru á móti
breikkun Hafnarfjarðarvegar í
gegnum byggðina eru því hvattir
til þess að senda inn athugasemdir
eða skrifa á undirskriftalista sem
munu verða á ferðinni næstu daga
í Garðabæ. En til þess að verða
ekki sakaður um að æsa fólk til
mótmæla að ástæðulausu, skal ég
reyna að gera hér grein fyrir
sjónarmiðum mínum, og margra
annarra Garðbæinga, sem telja að
bæjarstjórn hafi valið versta
kostinn í þessu máli, þann kostinn
sem allir skipulagsaðilar og vega-
sérfræðingar sem um málið hafa
fjallað telja verstu lausnina, ekki
aðeins fyrir Garöbæinga heldur og
fyrir Hafnfirðinga og aðra þá er
um þennan veg þurfa að fara.
Saga málsins
Saga þessa máls má segja að
byrji með frumáætlun sem Vega-
gerð ríkisins gerði um Hafnar-
fjarðarveg árið 1967, en í þeirri
áætlun var gert ráð fyrir að
Hafnarfjarðarvegur yrði hrað-
braut, 2 til 3 akreinar í hvora átt,
með svonefndum planfríum gatna-
mótum, þ.e.a.s. gatnamótum þar
sem annar vegurinn færi undir eða
yfir hinn. Þessari áætlun var
mótmælt af hálfu Garðabæjar,
m.a. á fjölmennum borgarafundi
19. október 1976, á þeim forsend-
um að vegurinn mundi skera
núverandi byggð mjög illa í
sundur og einnig að fyrirhuguð
gatnamótamannvirki („slaufu-
verk“) yrðu mjög áberandi og til
mikilla lýta. Sveitarstjórn Garða-
bæjar tók þá stefnu að knýja á
um byggingu Reykjanesbrautar
frá Breiðholti með tengingu við
Keflavíkurveg hjá Setbergi. Þótt
sá vegur sé sjálfsögð framkvæmd
út af fyrir sig, þá er það
reginmisskilningur að sá vegur
leysi nema að mjög litlu leyti þann
mikla vanda sem umferð um
Hafnarfjarðarveg veldur eins og
hann liggur í gegnum byggðina,
eins og vikið er að hér síðar. En
það er þessi misskilningur sam-
fara furðulegri þrjósku sem jaðrar
við skynsemisskort, sem fordjarf-
að hefur skynsamlegri ákvarðana-
töku bæjarstjórnarinnar í Garða-
bæ og leitt hefur til verstu
hugsanlegrar lausnar. I þeirri von
að það mundi flýta fyrir byggingu
Reykjanesbrautar tók bæjarstjórn
það ráð að leggjast algerlega gegn
skipulagningu Hafnarfjarðarveg-
ar frá Arnarnesi suður í Engidal.
Stöðvuðust þá framkvæmdir við
veginn sunnan í Arnarneshæð,
eins og öllum er kunnugt sem um
veginn fara. Til þess að reyna að
leysa málið settu Samtök sveitar-
félaga á höfuðborgarsvæðinu
(SSH) á fót sérstaka nefnd sem
fjalla skyldi um Hafjarfjarðarveg
og legu hans suður í gegnum
Garðabæ. Þessi nefnd var skipuð
borgarverkfræðingi í Reykjavík,
bæjarstjórum Kópavogs og Garða-
bæjar og byggingafulltrúa
Hafnarfjarðar, auk yfirmanns
tæknideildar Vegagerðar ríkisins.
Einnig störfuðu méð nefndinni
fulltrúi frá Skipulagsstjóra ríkis-
ins og yfirverkfræðingur Vega-
gerðar ríkisins. I álitsgerð nefnd-
arinnar eru ræddir þrír valkostir
sem einkum kæmu til greina.
Valkostur 1 væri sá að gera
Hafnarfjarðarveg að hraðbraut
með planfríum gatnamótum í legu
núverandi vegar. Þeim valkosti
hafnaði nefndin og taldi að
Garðbæingar hefðu þegar sett
fram nægilega sterk rök gegn
þeirri framkvæmd, sem getið er
hér að framan, og taka bæri fullt
tillit til . Einnig benti nefndin á
þriðja atriðið sem mælti gegn
þessum valkosti, en það væri sú
staðreynd að engin tengsl yrðu
milli bæjarhlutans norðan
Hraunsholtslækjar og væntan-
legrar byggðar sunnan lækjar
nema með því að fara út á
hraðbraut, og það væri ekki
viðunandi lausn. Valkostur 2 fól í.
sér breikkun í 2x2 akreinar en með
gatnamótum á sömu hæð. Nefndin
hafnaði einnig þessum valkosti á
svipuðum forsendum og valkosti 1,
þ.e. að svo mikil umferðaræð skæri
byggðina illa í sundur og tengsl
yrðu mjög erfið innanbæjar. í
niðurstöðum nefndarinnar segir
síðan orðrétt: „Til þess að sneiða
framhjá þessum vanköntum hefur
valkostur 3 verið settur fram. Þar
er gert ráð fyrir að Hafnarfjarðar-
vegur haldist að mestu í óbreyttri
mynd, en nýr vegur verði lagður
frá Arnarneslæk vestan Hrauns-
holts og í Engidal. Með þessu móti
færi gegnumgangandi umferð á
þann nýja veg en núverandi vegur
yrði nýttur fyrir innanbæjarum-
ferð í Garðabæ." Þessi leið er
merkt á meðfylgjandi korti sem
tillaga SSH-nefndar. Meirihluti
nefndarinnar var fylgjandi val-
kosti 3 og einnig fulltrúi Skipu-
lagsstjóra og yfirverkfræðingur
Vegagerðarinnar sem með nefnd-
inn unnu, en fulltrúar Garðabæjar
og Hafnarfjarðar skiluðu sérálit-
um. Álit Garðabæjar var í stuttu
máli upptuggan gamla um að