Morgunblaðið - 22.07.1978, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 22. JÚLÍ 1978
23
smáauglýsingar — smáauglýsingar — smáauglýsingar — smáauglýsingar
Ungt par óskar
eftir aö taka
íbúö á leigu. helzt í gamla
bænum. Reglusemi og góöri
umgengni heitiö. Fyrirfram-
greiösla ef óskaö er.
Vinsamlegast hringiö í síma
13736 milli kl. 19 og 20.
Muniö sérverzlunina
meö ódýran fatnaö.
Verölistinn, Laugarnesvegi 82,
S. 31330.
Tapast hafa
5 hestar úr rekstri frá Þingvöll-
um 16.7. 3 rauöir, 1 bleikur og
1 jarpur. Allir meö beisli. Uppl.
í síma: 92-2429.
Bifreiðaviögeröir
Óskum eftir aö ráöa mann
vanan bifreiöaviögeröum.
Bifreiöastöö Steindórs s/f.
Sími: 11588 og 13127.
Tveir 15 ára
skólapiltar
óskast í létta byggingarvinnu.
Bílasalan Braut, Skeifan 11.
í
KFUM ' KFUK
Almenn samkoma
í húsi félaganna viö Holtaveg
sunnudagskvöld kl. 20.30. Helgi
Hróbjartsson kristniboöi talar.
Allir eru hjartanlega velkomnir.
UTIVISTARFERÐIR
Sunnud. 23/7
Kl. 13 Marardalur. Létt göngu-
ferö. Fararstj. Kristján M.
Baldursson. Verð 1500 kr. Frítt
f. börn m. fullorönum. Brottför
frá BSÍ, bensínsölu.
Verslunarmannahelgi
1. Þórsmörk
2. Gæsavötn — Vatnajökull.
3. Lakagígar
4. Hvítárvatn — Karlsdráttur.
5. Skagafjöröur, reiötúr,
Mælifellshnúkur.
Sumarleyfis-
ferðir í ágúst:
8.—20. ágúst, Hálendishringur.
8.—13. ág. Hoffellsdalur.
10.—15. ág. Gerpir.
Grænlandsferöir 3.—10. og
17.—24. ág.
Færeyjar 10,—17. ágúst.
Noregur 14.—23. ág.
Uppl. og farseötar á skrifst.
Lækjarg. 6 a sími 14606.
Útivist.
SÍMAR. 11798 oq 19633.
Laugardagur 22. júlí
kl. 13.00.
1. Skoöunarferö í Bláfjallahella,
eitt sérkennilegasta náttúru-
smíö í nágrenni Reykjavíkur.
Hafiö góð Ijós meðferöis. Farar-
stjórar: Einar Ólafsson og Sig-
uröur Kristinsson.
2. Fjallagrasaferö i Bláfjöll.
Hafiö ílát meöferöis. Fararstjóri:
Anna Guömundsdóttir. Verö kr.
1500 gr. v. bílinn. Fariö frá
Umferöamiöstööinni aö
austanveröu.
Sunnudagur 23. júlí
kl. 13.00
Róleg fjöruganga í Hvalfiröi
Hugaö aö steinum og fjörulífi.
Fararstjóri: Sigurður Kristins-
son. Verö kr. 2000 gr. v. bílinn.
Fariö frá Umferöamiöstööinni
aö austanveröu.
Miövikudagur 26. júlí
Kl. 08.00 Þorsmörk. Kl. 20
Kvöldferö í Viöey.
Sumarleyfisferðir
27. —30. júlí. Ferö í Lakagíga og
nágrenni. Gist í tjöldum.
28. júlí — 5. ágúst. Gönguferð
ufn Lónsöræfi. Gist í tjöldum viö
lllakamb. Fararstjóri: Kristinn
Zophoníasson.
Níu feröir veröa farnar um
verslunarmannahelgina Pant-
iö tímanlega. Afliö nánari upp-
lýsinga á skrifstofunni.
Feröafélag íslands.
Finnbogi Eyjólfs-
son — Áttræður
i
Finnbogi Eyjólfsson
föðurbróðir minn er áttatíu ára í
dag.> Aldurinn ber hann ekki
„utaná“ sér: Ætíð er hann glaður
og hress þegar fundum okkar ber
saman og daglega stundar hann
sinn leiguakstur, jafnvel í allri
umferðinni rétt fyrir jólin lætur
hann sig ekki vanta til starfs.
Þeir sem nú eru á aldrinum um
áttrætt muna tímana tvenna: Þeir
fæddust í lágreistum torfbaðstof-
um og ólust upp við svipaða
atvinnuhætti og tíðkuðust hér allt
frá landnámsöld. En þessir menn
lærðu að vinna og vissu að „margt
smátt gerir eitt stórt". Þessir
menn urðu að standa á eigin fótum
og treysta á sjálfa sig, enda
komust þeir áfram í lífinu miðað
við þá möguleika, sem þá voru
fyrir hendi. Það var þeirra kynslóð
sem með dugnaði sínum og hygg-
indum breytti íslandi úr fátækri
danskri nýlendu í það Island
allsnægta sem við þekkjum í dag,
þótt vissulega hafi ekki allar þær
breytingar orðið til góðs. (Það er
svo önnur saga að sú kynslóð
þjóðarinnar sem nú er mestur
áhrifavaldurinn ætlar naumast að
valda sínu hlutverki varðandi
stjórn þjóðmála).
En yfirgefum nú stað og stund.
II
Víða í Landsveit í Rangárvalla-
sýslu er útsýni hið fegursta.
Breiðir þar úr sér fjallahringurinn
allt frá Eyjafjöllum austur um
Heklu og fjöllin sunnan Langjök-
uls. Þar eins og í öðrum sveitum
fléttast saman landið — þjóðin og
sagan: Frá Hrólfsstaðahelli var
Guðmundur skólaskáld, í Fells-
múla héldu þeir feðgar séra
Ragnar og Ófeigur skóla, Torfi bjó
í Stóra-Klofa, frá Stóru-Völlum
var Þórður goðorðsmaður Andrés-
son sá er síðastur gerði alvarlega
tilraun til uppreisnar gegn Gissuri
jarli og í Skarði bjó Páll goðorðs-
maður fra Odda áður en hann varð
biskup í Skálholti.
A Bjalla í Landsveit bjuggu um
síðustu aldamót hjónin Eyjólfur
Finnbogason og Helga Sigurðar-
dóttir. Eyjólfur var sonur Finn-
boga ríka (elsta) á Galtalæk,
Arnasonar á Galtalæk, Finnboga-
sonar á Reynifelli (Víkingslækjar
— Reynifells- og Minni-Vallaætt),
en Helga var dóttir Sigurðar í
Saurbæ og Haga í Holtum, Sig-
urðssonar (ætt Jóns Steingríms-
sonar og höfðu þeir feðgar verið
prestar í marga ættliði mann fram
af manni. En Sigríður amma
Helgu var systir Steingríms bisk-
ups). Eyjólfur var af efnuðum
bændum og lögréttumönnum kom-
inn, en hafði starfað sem vertíðar-
maður á Eyrarbakka a.m.k. einn
vetur. Ég hef fyrir því heimildir að
uppeldi Helgu hafi að mörgu leyti
verið sérstætt miðað við það sem
þá gerðist: Heimili foreldra henn-
ar var mannmargt, því þar var
heimilisfast um lengri og skemmri
tíma fólk sem hvergi átti höfði
sínu að „að halla“. Slíkt fólk gat
miðlað ungu fólki fróðleik. Þegar
ættingjar hjónanna áttu leið
vestur úr Skaftafellssýslu, þá gistu
þeir oft í Saurbæ, bar þá gjarnan
á góma frásagnir, sem ung „eyru“
námu (t.d. þjóðhátíðarárið 1874).
A heimilinu var nokkur bókakost-
ur sem þá var fátítt á bæjum.
Helga stundaði einn vetur nám í
Kven-naskólanum í Reykjavík.
Systkin Helgu voru Sigríður móðir
hinna mörgu Lýðsbarna frá
Hjallanesi og Sigurgeir barna-
kennari í Holtum og víðar.
Mér er sagt að á Bjalla hafi
þeim Eyjólfi og Helgu búnast
fremur vel. Þó hlýtur jarðskjálfta-
sumarið 1896 að hafa orðið þeim
erfitt, en í þeim náttúruhamförum
hrundi bærinn þeirra tvisvar.
Þetta var líka á þeim árum þegar
landeyðing af völdum uppblásturs
sagði til sín. Eftir að þau hjónin
fluttu frá Bjalla bjuggu þau fyrst
í Flagbjarnarholti en siðar í
Litlu-Tungu í Holtum. Þar dó
Eyjólfur árið 1935 en Helga
andaðist á Heiðarbrún árið 1951.
Börn þeirra hjóna er til aldurs
komust eru: Guðmundur Haraldur
bóndi á Heiðarbrún, Guðríður
búsett í Noregi, Kristjana verka-
kona í Reykjavík, Sigurður verka-
maður í Reykjavík og Finnbogi
leigubílstjóri og skal hans nú
frekar getið.
— Mannvinur-
inn sem dó
Framhald af bls. 21
líf sneri hann sér heils hugar að
hugðarefnum sínum, hætti al-
mennum læknisstörfum sínum
og flutti í nýbyggða munaðar-
leysingjahælið í Krochmalna-
stræti í Varsjá, þar sem hann
tók við starfi forstöðumanns.
Hann starfaði þó ötullega
áfram að ritstörfum þar til fyrri
heimsstyrjöldin braust út. Þá
yfirgaf hann munaðarleysingja-
hælið og hélt til vígstöðvanna,
en börnin voru samt efst í huga
hans og á meðan á stríðinu stóð
reit hann verk í tveimur bindum
um barnauppeldi. Næstu tvo
áratugina sendi hann frá sér
fjölda ritverka.
Auk ritstarfanna og greina-
skrifa í blöð hélt Korczak
fyrirlestra um uppeldismál.
Þótti mörgum áheyrenda hans
og nemenda kenningar hans
furðulegar og öðruvísi en
tíðkaðist.
Mestum tíma sínum varði
hann þó á munaðarleysingja-
hælinu, þar sem hann svaf í
III
Finnbogi ólst upp við almenn
bústörf á Bjalla. Hann naut
farkennslu í Lunansholti og kenn-
ari hans var Ágúst Eyjólfsson frá
Hvammi. Um fermingu var hann
vetrarmaður að Hrólfsstaðahelli
og þótti þar umgengnisgóður
piltur.
Ungur að árum fer Finnbogi
haust eitt fótgangandi vestur í
Ölfus. Á Kotströnd hefur hann
m.a. þann starfa að fara mánaðar-
lega fótgangandi með póstinn úr
Ölfusinu um Selvoginn og allt
vestur til Keflavíkur. Póstpokinn
var oft um 40—50 pund að þyngd.
Á sumrin vann Finnbogi við
heyskap á búi foreldra sinna og að
hausti kynntist hann fjárleitum
Landmannaafréttar. Næsta vetur
eftir Kotstrandarveruna liggur
leiðin vestur í Hafnir og þar reri
hann fyrst á opnum árabáti.
Næstu vetur rær hann frá Vogum
á Vatnsleysuströnd og Vest-
mannaeyjum. Næstu árin þar á
eftir vann hann í Reykjavík bæði
til sjós og lands.
Miklar breytingar voru nú hafn-
ar í þjóðfélaginu. Ein þeirra var
innflutningur vélknúinna farar-
tækja — þótt í smáum stíl væri.
Árið 1919 tekur Finnbogi bílpróf
og fjórum árum síðar kaupir hann
sína fyrstu bifreið, var það notað-
ur 5 manna blæju-fólksbíll af
Overlandgerð og kostaði hann kr.
2.000. Þá hefst hans ferill sem
leigubílstjóri en fyrst i stað
stundaði hann almenná verka-
mannavinnu samhliða akstrinum.
Nokkrum árum síðar stofnar hann
einn og rekur eigin bifreiðastöð —
„Nýju bílastöðina". Bækistöðin var
í Kolasundi (Nú Hafnarstræti 11)
og gerði hann þar út 5—6 fólksbíla
þegar flest var og hafði auk þess
um tíma sérleyfið Reykjavík —
hálfgerðu glerbúri og vaknaði
upp við hið minnsta þrusk eða
kjökur. Þá kippti hann sér lítið
upp við það þótt nætursvefninn
væri truflaður og eitthvert
barnið vildi trúa honum fyrir
vandamálum sínum. Haft er
eftir honum að æðsta viður-
kenningin og sú er væri mest
virði væri bros barns.
Siðareglur eða uppeldisatriði
voru aldrei það mikils virði í
hans augum að ekki mætti
brjóta eða breyta þeim ef
afleiðingin kallaði fram bros á
andliti barns.
Ein af hugsjónum hans í þá
átt að breyta heiminum var að
fela börnunum völdin. Á
munaðarleysingjahælinu voru
börnin með viss lög, sem kenn-
arar og hann urðu að fara eftir.
Þegar síðari heimsstyrjöldin
braust út hélt hann mörg
útvarpserindi fyrir börn, þá
þjóðfélagsþegna sem hann vissi
að stríðið kæmi mest til með að
bitna á.
Þegar nasistar hertóku Var-
sjá gerði Korczak allt sem í hans
valdi stóð til að vernda
munaðarleysingjana. Hann
gekk um og betlaði mat handa
Borgarnes og lét rútu „ganga“
þangað tvisvar í viku yfir sumar-
tímann.
Árið 1937 (ártal ekki öruggt)
leggur hann Nýju bílastöðina
niður og stofnar ásamt þremur
öðrum bifreiðastöðina Geysi með
aðsetur rétt neðan Arnarhólstúns.
Sú aðstaða var svo seld Hreyfli
árið 1942 þegar sú stöð var stofnuð
með sameiningu nokkurra smærri
bifreiðastöðva. Bifreiðastjóri á
Hreyfli hefur Finnbogi verið
síðan.
Um 1930 eignast Finnbogi húsið
Spítalastíg 6. Þegar Finnbogi
stofnar heimili kaupir hann Skóla-
vörðustíg 36 og býr þar til ársins
1942 en þá flytur hann ásamt
fjölskyldu sinni að Egilsgötu 28 en
þar hefur hann búið síðan.
IV
Ekki lá það fyrir Finnboga að
þeim. 1940 var munaðarleys-
ingjahælið flutt inn í Gettóið og
Korczak var handtekinn af
nazistum sakaður um að bera
ekki Davíðsstjörnuna eins og
allir Gyðingar voru skyldaðir
til. Eftir nokkurra mánaða dvöl
í fangelsi var hann látinn laus
og sneri þá aftur til Gettósins,
þrátt fyrir áeggjanir ýmissa
kunningja um að snúa baki við
Gettóinu ömurlega.
Síðustu mánuðina sem hann
lifði skrifaði hann dagbók sem
lauk örlagadagana í júlí 1942,
þegar fyrirskipan kom um að
senda íbúa Gettósins í
þrælkunnarvinnu. Korczak vissi
hver endalokin yrðu, því hann
fékk nánar upplýsingar frá
vinum sem bjuggu utan Gettós-
ins, sem reyndu allt hvað þeir
gátu að fá hann þaðan.
Korczak ákvað hins vegar að
dvelj^st með börnunum allt til
hins síðasta.
I ágúst komu nazistarnir til
munaðarleysingjahælisins þar
sem börnin stóðu tilbúin með
eigur sínar samanpakkaðar. Tvö
hundruð talsins gengu þau í
halarófu á eftir Korczak um
stræti Gettósins þar til þau
verða piparsveinn allt sitt líf. Á
fjórða áratugnum gekk hann að
eiga laglega og myndarlega konu,
Rannveigu Pétursdóttur frá Ökr-
um í Mosfellssveit. Rannveig er
ekki aðeins myndarleg í sjón
heldur og í allri gerð. Heimilið á
Egilsgötu 28 er snyrtilegt og þar
er gestum vel tekið bæði hvað
viðmót og veitingar snertir.
Börn eiga þau þrjú: Guðmundur
verkstjóri hjá Eimskip, kvæntur
Erlu Olgeirsdóttur, Ásdís skrif-
stofumaður við Laugarnesskólann,
gift Þóri Oddgeirssyni endurskoð-
anda, starfsmanni við Ríkisendur-
skoðun, og Bragi leigubílsstjóri,
kvæntur Guðbjörgu Ingólfsdóttur.
Áður en Finnbogi kvæntist
eignaðist hann dótturina
Jakobínu. Hún er gift prófessor
Þóri Kr. Þórðarsyni. Áður var hún
gift Birni Sveinbjörnssyni iðnrek-
anda.'
Það hlýtur að vera hverjum
manni hamingjuefni að eiga fyrir
börn, fólk sem þetta. Öll eru þau
áreiðanlegt og heiðarlegt fólk sem
eru eftirsóttir starfskraftar á
sínum vinnustöðum.
Ég var að heyra það fyrir fáum
vikum að áður en Finnbogi kvænt-
ist hefði hann auk þess eignast
dóttur, Viktoríu að nafni.
V.
Finnbogi frændi minn og vinur
er áttræður í dag, 22. júlí. Hann
ætlar í dag að heimsækja æsku-
stöðvarnar austur í Landsveit og
kannski kemur hann alla leið til
mín hingað inn í Veiðivötn.
Ég vil óska honum og fjölskyldu
hans til hamingju með afmælis-
daginn, með bestu þökkum fyrir
ánægjulegar stundir. Ég óska
honum góðrar heilsu fram á efsta
dag.
Gunnar B. Guómundsson.
komu að gripavögnunum sem
skyldu flytja þau á áfangastað.
Þau voru ekki hrædd því gamli
læknirinn eins og þau kölluðu
hann sagði þeim að þau væru á
leið upp í sveit til að vinna.
Hvað gerðist á leiðinni veit
enginn — en hún endaði í
gasklefunum í Treblinka.