Morgunblaðið - 15.10.1978, Qupperneq 20
20
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 15. OKTÓBER 1978
MIKIÐ fárviöri geysaöi i Reykjavík og viö
Faxaflóann dagana i kringum mánaöamótin
febrúar — marz 191+1- Reyndar var allur þessi vetur
mjög erfiöur, veöur voru válynd og sá hildarleikur,
sem seinni heimsstyrjöldin var, var þá i
algleymingi. Margir áttu um sárt aÖ binda og lítil
frétt um aö brezkur hermaöur heföi drukknaö viÖ
Reykjavikurhöfn fór framhjá mörgum. AÖ baki
þeirrar sögu, þegar enski korpórallinn William
Harry Rodgers fór i sjóinn og drukknaöi i miklu
fárviöri er hann reyndi aö koma tesopa til kollega
sinna, sem stóöu vörö i sandpokabyrgi í vitanum á
Ingólfsgaröi, er önnur staerri. Þá var aöeins mjór
gangur út i vitann, en ekki breiöur vegur eins og nú
er.
Hetjuleg tilraun var gerö til aö bjarga þessum
enska hermanni, en litlu munaöi aö sú tilraun
endaöi meö þvi aö islenzkur maöur léti þarna
einnig lif sitt. Honum tókst þó á ótrúlgan hátt aö
bjarga sér, en sagan um afrek hans týndist á sinum
tíma í ritskoöun hernámstimans og stærri fréttum
héöan og utan úr heimi. MaÖur þessi heitir Jón
Sigurðsson og er nú oröinn 61+ ára, sem aftur segir
okkur aö hann hafi veriö 27 ára er þesi atburöur
geröist. Yfirmenn þess 18 ára pilts, sem þarna
drukknaöi, létu fréttina um hreystilega tilraun Jóns
ganga áfram til Bretlands. í York frétti fjölskylda
piltsins um aö íslendingurinn hefÖi veriö heiöraöur
af brezkum yfirvöldum. Jón haföi þó ekki viljaö
neitt umstang er hannfékk oröuna, hann vildi gera
þaö án þess aö eftir væri tekiö. OrÖa þessi er þó
mjög sérstök og er Jón sennilega eini íslendingur-
inn, sem fengiö hefur þessa oröu.
Lítil saga úr seinni heimsstyrjöldinni varð
allt í einu stór og ljóslifandi 37 árum síðar
Morgunstund við Reykjavíkurhöfn 28. febrúar 1941 rifjuð upp
37 ár eru Iiðin síðan þessi
atburður átti sér stað. I síðastlið-
inni viku hefur Jón þó þurft að
rifja þennan atburð upp oftar en
einu sinni. Tvær systur hins látna
Enplendings hafa lengi verið á
leiðinni til íslands til að þakka
Islendinfinum fyrir tilraun hans
til bjargar bróður Þeirra. Þær
höfðu loks uppi á manninum með
hjálp Morgunblaðsins, sem í sum-
ar birti frétt, þar sem slysið var
rifjað upp og Jón þessi Sigurðsson
eða ættingjar hans voru beðnir að
hafa samband við brezka sendiráð-
ið.
Systurnar komu til landsins 6.
október síðastliðinn og héldu af
landi brott í fyrradag. Þær segjast
hafa lifað stærstu stundir lífsins
hér á landi á þessari einu viku,
hverri einustu mínútu í þræla-
vinnu til að komast í þessa ferð
hafi verið vel varið. Þær hafa
skoðað Re.vkjavík, slysstaðinn,
leiði bróður síns og ferðast um
með Jóni og Guðnýju konu hans.
Morgunblaðið átti þess kost að
hitta þetta fólk að máli á heimili
Jóns á Ljósvallagötunni í vikunni.
Þar fengum við að heyra þessa
sögu úr stríðinu, sögu, sem þetta
fólk hefur hugsað svo mikið um
síðan föstudagsmorguninn 28.
febrúar 1941. Við biðjum Jón að
segja okkur frá þessum morgni
niður við Reykjavíkurhöfn:
— Eg vann á þessum árum sem
járnsmiður hjá Vélsmiðjunni Keili
á Nýlendugötunni, segir Jón í
upphafi samtals okkar. — Við
vorum nokkrir sendir til að gera
við bilun um borð í togara, en
vegna veðursins komst togarinn
ekki inn í höfnina og er við komum
niður á bryggju um 9-leytið
þennan morgun til að athuga hvað
togaranum liði var hann enn úti á
legunni. Við gátum því ekki annað
en tekið lífinu með ró og beðið
eftir því að veðrið gengi niður.
— Brezkir hermenn voru á vakt
í vitanum á eystri bryggjuhausn-
urn. Þeim þurfti að færa te um
þetta leyti og ungur hermaður
fékk það verkefni. Við fylgdumst
með honum þar sem hann fikraði
sig út eftir garðinum í átt að
hausnum. Ogurleg ólög riðu yfir
garðinn og í einu slíku sópaðist
þessi piltur út yfir garðinn og í
sjóinn.
— Við sáum hann velkjast í
sjónum og f.vlgdumst með honum
þegar honum skaut upp alltaf
annað siagið. I sjálfum krikanum
mynduðum við keðju margir sam-
an, héldumst hönd í hönd brezkir
hermenn og Islendingar. Þegar ég,
sem stóð fremstur, hafði náð taki á
piltinum, fann ég allt í einu að sá
sem næstur mér var hafði sleppt
taki sínu. Eg leit við og þá voru
allir horfnir. Ég stóð þarna í
borðinu með hönd á piltinum, við
vorum bara tveir einir.
— Ég skildi strax af hverju
þetta var. Utsogið var svo mikið að
sjórinn hlóðst upp í skafl fyrir
utan og þó þarna væri ekki mikill
tími til að hugsa, þá sá ég að okkar
eina von var að stinga okkur undir
skaflinn. Annars myndum við
rotast í grjótinu.
— Þetta gerðum við, en þá
missti ég takið á Englendingnum.
Hann var lifandi þá. Ég hafði
horft í augu hans og séð að hann
var lifandi og með meðvitund.
Hann var þó orðinn mjög dofinn af
kuldanum og gat lítið hjálpað til.
Rokið hafði verið gífurlegt um
nóttina. Ég man ekki eftir öðru
eins norðaustan- eða norðanbáli í
Reykjavík og er ég þó borinn og
barnfæddur Reykvíkingur, fæddur
og uppalinn við Laugaveginn. Um
morguninn hafði veðrið nokkuð
gengið niður, en ætli rokið hafi
ekki verið 8—10 vindstig og frostið
jafn margar gráður.
Reykvíkingum varð ekki
svefnsamt um nóttina
Jón er rólegur þegar hann segir
okkur frá þessari lífsreynslu sinni.
Hann lifir þennan föstudagsmorg-
un greinilega upp aftur í hugan-
um, atburðarásin stendur honum
ljóslifandi fyrir sjónum. Nóttina á
undan hafði mörgum Reykvíking-
um og íbúum annarra byggðarlaga
við Faxaflóa, en þar var veðurofs-
inn mestur, ekki orðið svefnsamt.
Skip og bátar lentu í miklum
erfiðleikum, báts- og mannskaðar
urðu í fárviðrinu, tvö erlend skip
slitnuðu upp af ytri höfninni í
Reykjavík og rak upp í Rauðarár-
víkina. Tjónið var gífurlegt, bæði á
sjó og landi.
A fimmtudagskvöldið um klukk-
an 22 slitnaði portúgalska skipið
Ourem upp af ytri höfninni. Skipið
flutti áfengi og sement til landsins
og rak skipið upp fyrir neðan
Sjávarborg, Fljótlega tókst vösk-
um björgunarmönnum með Jón
Oddgeir Jónsson í broddi fylkingar
aö skjóta línu um borð í skipið.
Öllum á óvart dró áhöfnin, sem
taldi 19 manns, aðeins skotlínuna
tii sín um borð, en ekki sjálfa
björgunarlínuna. Reynf var að fá
Portúgalina til þess með ýmsum
ráðum m.a. með því að senda þeim
Ijósmerki. Allt kom fyrir ekki og
er veðrið ágerðist og sjór hækkaði
í skipinu kom áhöfn skipsins sér
fyrir í brú skipsins og undir
morgun var hún eini hluti skips-
ins, sem ekki var á kafi í sjó.
Þá höfðu Portúgalirnir fengið
félagsskap, því um nóttina hafði
danska skipið Sonja Mersk einnig
slitnað up og rekið upp í fjöru.
Eftir skamma stund á strand-
staðnum höfðu skipin færzt nær
hvort öðru þannig að þau nam
saman. Danirnir voru ekki taldir í
bráðri hættu og þeim tókst
fljótlega að bjarga, en þeir höfðu
áður reynt að fá Portúgalina til að
taka við björgunarlínu. Þeim tókst
BRÉF það sem ritað var foreldr-
um enska hermannsins Harry
Williams Rodgers hálf»m
mánuði eftir lát piltsins. Þar er
aðstandondum hans enn á ný
vottuð samúð vegna dauða hins
18 ára gamla sonar þeirra. í
bréfinu er einnig greint frá því
að íslendingurinn Jón Sigurðs-
son og enski hermaðurinn L.C.
Williamson hafi verið heiðraðir
af hrezku ríkisstjórninni.
Orða sú sem Jón Sigurðsson
fékk ber nafnið „Royal Humane
Society Medal for Bravery“. Á
bakhlið orðunnar er nafn Jóns og
dagsetningin 28. febrúar 1941.
Að sögn Brians Ilolt, sendiherra
Breta á íslandi. er orða þessi
aðeins veitt fyrir björgun eða
björgunartilraunir úr eldi, nám-
um eða sjávarháska.
Brian Holt er örugglega fróð-
ari um brezkur orður en nokkur
annar maður á íslandi og hann á
mikið safn af brezkum orðum úr
ýmsum áttum frá ýmsum áttum.
Þegar hann frétti að Jón hefði
fengið viðurkenningu frá brezku
ríkisstjórninni taldi hann fyrst f
stað að um skjal vaeri að ræða.
Þegar hann sfðan sá orðu Jóns
átti hann varla orð til að lýsa
undrun sinni. Eftir að hafa flett
upp í bókum sfnum fann hann
nafn orðunnar og um hana var
sagt að hún væri einstök og mjög
cftirsótt.
Að sögn Brians Holt er ekki
vitað um nema 19 íslcndinga,
sem hlotið hafa brezkar orður og
Jón er sá eini. sem hlotið hefur
þessa tegund. Þess má geta að
a.m.k. 4 starfsmenn Landhelgis-
gæzlunnar hafa hlotið brczkar
orður fyrir björgunarstörf.
Á myndinni til hliðar er Jón
með orðuna.
De»r Sir,
I wrote you on 8th W-rch ronveyine to ycra tlie sympcnthy of myaelf
f-nd •-11 r<rtk8 of thfl brtt'lion on the de< th of your son.
I hpve ncmr been instructed by M»Jor Gener<l H.O.Curtis, C.B.f D.S.O.
Cornnrnding Icelond Porce »nd flrigídier G.Lr/rtmie M.C. Connrnding 147 Inf/»ntry Brign
to convey their deep syrcprthy to you on your s^d loss.
I sure you would like to 3\ov/ of the following extr«cts from the
of the 'bove corrwnnders, endorsed on the nrooeedinga cf the Court of Enquiryl
Brig.-dier G.Lftfmtie M.C.. Coimander 14/ Inf
"jíe therefore m?ide » grllant effort to tflce the post some hot ter
in doing ao loat his lif by miapdventure. I rcco/mend th t the courageous nots
diaplnyed by N0.4615O67 rte.L.C.Willii-meon, 1/6 D.W.H., %jfa <Ton SÍEurdason, rn
Icelander, be given offici? ] recognition." ,A
D.o.O., H.0,f Cener 1 OíYicer Commmdlng the Poroea^ \
Icelnnd. 's1
Mwjor Genersl ii.O.Curtis C
"l/Cpl Rodpers gwllmtly lo it his life when trying to ttke needed fodyl
to w poat belesgured by the full g»le. U 1 wcted in tiie beat trtditions of The Duke f
of Wellington’a Regimentj ?s did «lao Pto /illi^mson, vjIio ttempted to stve him
regf-rdleaa of moat obviov.o dmger to himscif. Jon fligimlaso.1 ahowed both gwllsntry !
ICKLAND PORCB.
15th M-rch 1941.