Morgunblaðið - 14.11.1978, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 14. NÓVEMBER 1978
A.Jk-J——
4 ný frímerki
Fjallið
góða
Póst- og símamálastofnunin mun
á næstunni gefa út 4 ný frímerki.
Frímerkið sem gcfið verður út hinn
lfi. nóvembcr er með mynd af
málverki eftir Jón Stefánsson
„Ilraunteigur við Ileklu*". Málverk-
ið er frá árinu 1936 og var það
málað með oliulitum á léreft og er
nú í eigu Rcykjavíkurborgar. Frí-
merkið er að vcrðgildi 1000 kr. og
eru 20 merki í hverri örk.
Þann 1. desember gefur Póst- og
símamálastofnunin út 3 frímerki. I
tilefni 50 ára afmælis Slysavarnafé-
lags íslands gefur stofnunin út
frímerki með mynd af björgun
áhafnar úr strönduðum togara í
miklu hafróti við strendur Islands.
Verðgildi frímerkisins er 60 krónur.
Póst- og simamáiastofnunin gefur
einnig út frimerki í tilefni þess að
hinn 1. desember 1878 var kveikt á
fyrsta vita landsins, Reykjanesvita.
Frímerkið sýnir Reykjanesvita eldri
sem byggður var á Valahnúk og er
verðgildi þess 90 krónur.
í útgáfuflokknum Merkir Islend-
ingar gefur Póst- og simamálastofn-
unin út frímerki þar sem minnst
verður aldarafmælis Halldórs Her-
mannssonar bókavarðar og prófess-
ors við Cornell-háskólann í Banda-
ríkjunum. Fjöldi greina hefur birst
eftir Halldór í blöðum og tímaritum
bæði hér heima og erlendis. Frí-
merkið sýnir mynd af Halldóri og er
að verðgildi 150 krónur.
ÁMEÐALSKÁLDFUGLA.
Úr Ijóðum Tómasar Guðmunds-
sonar.
Matthías Johannessen sá um
útgáfuna, valdi ljóðin og skrifaði
inngang.
Samanhurð og yfirlestur annað-
ist Ólafur Pálmason.
Tómas Tómasson sá um kápu-
skreytingu.
Ríkisútgáfa námsbóka 1978.
Á meðal skáldfugla er fjórða
bindi í Bókmenntaúrvali skólanna
hjá Ríkisútgáfu námsbóka. Þetta
er merkur bókaflokkur. Áður hafa
komið út: Leikur að stráum eftir
Gunnar Gunnarsson, Kristrún í
Hamravík eftir Guðmund Gísla-
son Hagalín og Syrpa úr verkum
Halldórs Laxness.
Um Tómas Guðmundsson hefur
margt verið ritað og ber þar hæst
ritgerð Kristjáns Karlssonar um
skáldið. Naumast verður fjallað
um Tómas án þess að vitnað sé til
þess sem Kristján hefur skrifað,
enda kemur á daginn að Matthías
Johannessen styðst mjög við at-
huganir hans í inngangi sínum að
Á meðal skáldfugla. Inngangurinn
nefnist: „Það var í þessari veröld
sem ég átti heima“. Nokkur orð um
Tómas Guðmundsson, æsku hans
og umhverfi. Það sem gefur
ritgerð Matthíasar gildi umfram
annað sem sést hefur á prenti um
Tómas á undanförnum árum er
náið samband og samvinna skáld-
anna tveggja. Tómas segir í
eftirmála sem nefnist Að bókar-
lokum að engan apnan en Matth-
ías hefði hann fremur kosið til að
sjá um útgáfu bókarinnar. Vegna
þessa gagnkvæma trúnaðartrausts
vitum við nú meira en áður um
bernskuveröld Tómasar og vinnu-
brögð hans. Matthías skrifar:
„Ljóðlist Tómasar Guðmundsson-
ar er einhver fágaðasti skáldskap-
ur í bókmenntum okkar frá fyrstu
tíð.“ Og hann leggur áherslu á
„hversdagslegt tungutak fært í
skáldiegan búning“ sem einnig má
kalla „endurnýjun máls og ljóð-
stíls“. Matthías ljóstrar því upp að
jafnvel prjónastofan Malín er ekki
einungis „rímsins vegna“ í ljóðinu
Nú er veður til að skapa.
Matthías sýnir glögglega fram á
það hve bráðger Tómas hefur verið
með því að birta kafla úr bréfi
eftir hánn og einnig sýnishorn
bernskukveðskapar. Öræfatindar
nefnist kvæðið ort að Efri-Brú í
Grímsnesi 1918 og 1919. í því er
talað um að ömurleg verði æfi
Tómas Guðmundsson
vindanna ljúfu „sem villast með
vorinu upp til fjalla“ og lenda þar
„í örmum húms og mjalla“. Næm
samúð skáldsins með mönnum og
dýrum sem við þekkjum svo vel
nær einnig til vindanna. Til-
beiðslukennd lotning og virðing
fyrir lífinu er grunntónn í skáld-
skap Tómasar Guðmundssonar.
Að þessu víkur Tómas sjálfur í
eftirmálanum þegar hann segir
frá því að barn að aldri hafi hann
setið „á hráslagalegu haustkvöldi
langtímum saman úti í glugga og
Jón úr Vör<
ALTARISBERGIÐ.
Almenna bókafélagið
1978.
I inngangsljóði Altaris-
bergsins yrkir Jón úr Vör um
„veganestið frá fólkinu mínu
að vestan“ og segir að það hafi
lengi dugað sér. Ljóðin kallar
hann „þessi bréf mín til ykkar
og mín sjálfs" og minnir á að
þau séu „ekki öll þar sem þau
eru séð“. Þrátt fyrir veganest-
ið eru orð hans „komin víða og
langt að“.
I Þorpinu komst Jón úr Vör
að þeirri niðurstöðu að enginn
sigrar sinn fæðingarhrepp,
þeas. getur flúið uppruna sinn.
En það er líka hverju orði
sannara að yrkisefni Jóns úr
Vör eru ekki einskorðuð við
Bðkmenntir
eftir JÓHANN
HJÁLMARSSON
og skýrir frá því að þeim Jóni
og séra Hallgrími leiðist
báðum Passíusálmalesturinn í
útvarpinu. Önnur eru mark-
vissari þótt ekki séu í þeim
nein ný sannindi. Eg nefni
ljóðið um Tómas sem er enn að
velta fyrir sér hvort líf sitt
hafi verið vaka eða draumur.
Tveir kaflar bókarinnar:
Kvöldgangan og Undursam-
lega jörð eru spurningar
skáldsjns um hvað áunnist
hafi, til hvers hafi verið
barist. í ljóðum þessara kafla
stendur hann í sporum Tómas-
ar hins vantrúaða, en leitar að
„veikri von“ í þagnarskógin-
um. Þessi ljóð eru ekki minnis-
stæð. Þau eru aðeins ný stef
við það sem við þekkjum úr
fyrri bókum Jóns og hefur
verið betur orðað áður.
Jón úr Vör
Hin börnin
sóttu hreint fjörugrjót,
brimsorfin egg
allra vestfirskra fugla,
til að setja kringum
húsið.
og þá var komið sumar.
Skylt þessu ljóði er
Brunnurinn. Sameiginlegt
þeim öllum er að þau eru
skemmtileg viðbót við fyrri
þorpsljóð skáldsins. Þau eru
endurfundur við þá veröld sem
mótað hefur skáldskap Jóns úr
Vör. Maður freistast til að
taka undir með honum: „Ef ég
er skáld,/ þá minni ég helst/ á
þann fugl,/ sem ekki getur
flogið,/ nema hann sjái hafið.“
Á malarkambi og íþagnarskógi
þorpið. Nægir að minna á
mörg heimspekileg og trúarleg
ljóð í síðustu bókum hans.
í nýj.u bókinni er ljóða-
flokkur með biblíuefni: Læri-
sveinarnir. Þar er „frjálslega
farið með heimildir" eins og
Jón bendir á í athugasemd.
Lærisveinarnir er flokkur tólf
ljóða. Það sem er athyglis-
verðast við þessi ljóð er að þau
eru vitnisburður um alvöru
Jóns úr Vör sem skálds. Sum
þeirra eru reyndar fremur
veigalítil eins og ljóðið sem
hann nefnir Passíusálmarnir
Þá erum við komin að fyrsta
kafla bókárinnar. Brellur heit-
ir hann og nú tekur veganestið
við aftur. Skáldið minnist
bernsku sinna/- í þorpinu.
Bílastæðið er dæmigert fyrir
þessi ljóð:
Hérna,
þar sem nú er bílastæðið,
var hús foreldra minna.
Það stóð á malarkambi,—
og það var svo grunnt
niður í sjávarseltuna,
að þar gat enginn
gróður þrifist.
En mömmu langaði til
að eignast tré,
sem stæði laufgað
um sumur
fyrir utan stofugluggann.
Einn af sonum hennar
gróf djúpa holu.
Svo fór hann upp á hjalla,
langa leið margar ferðir,
og bar á bakinu
mold í strigapoka
handa lítilli hríslu,
sem kom með rót
að sunnan.
•Þessi ljóð eru ekki endurómur
fyrri bóka, heldur ávinningur.
Altarisbergið leiðir í ljós að
í skáldskap Jóns úr Vör eiga
sér stað átök af því tagi sem
geta orðið kveikja mikils
skáldskapar. Þótt undarlegt
megi heita eru það ekki síst
þau ljóð bókarinnar sem segja
má með nokkrum rökum að
ekki séu nógu vel heppnuð sem
eru slík sönnunargögn. Þannig
á Jón úr Vör sífellt mikilvægt
erindi við lesanda sinn. Ljóð
ljóðsins vegna er ekki unnt að
finna í bókum hans.
Jólakort
Hringsins
Um margra ára skeið hefur
Kvenfélagið Hringurinn gefið út
jólakort til styrktar Barna-
spítalanum. Nú er komið út nýtt
kort með mynd af glugga úr
Bessastaðakirkju eftir Finn Jóns-
son listmálara „Paparnir fyrstu
kristnu menn á íslandi". Hefur
hann gefið félaginu útgáfuréttinn
á fjórum gluggum, sem hann hefur
gert í kirkjuna. Kortin eru prentuð
hér á landi og eru mjög vönduð.
Gluggi úr BunastaAakirkju „Paparnir
fyrstu kristnir msnn á íslandi1', sftir Finn
Jónsson ar annað jólakort Hringsins f ár.
Einnig er félagið með annað kort
til sölu, sem teiknað er af Guðrúnu
Elísabetu Halldórsdóttur.
Allur ágóði rennur í sjóð Barna-
spítala Hringsins. Fyrirtæki sem
áhuga hafa á að kaupa þessi
vönduðu jólakort og styðja gott
málefni um leið, geta hringt í síma
35463, 12774 og 14644 og fengið
kortin send á staðinn. Hringkonur
munu selja kortin víða um borg-
ina.