Morgunblaðið - 24.11.1978, Blaðsíða 24

2 4 MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 24. NÓVEMBER 1978
/ öðru bindi bókaflokksins um hernámsárin eru
endurminningar GuÖlaugs Guðmundssonar frá
stríðsárunum, en hann stundaði þá leigubifreiða-
akstur. Nefnist bókin „Ástir i aftursæti“, en
útgefandi er Örn og Örlygur.
Fer hér á eftir einn kafli bókarinnar,
„Karlmenn eru svín”
Það var vor. Björt vornóttin
var að taka í sin ljós dajtsins.
Það var lot;n ot; kyrrð, tíötur
auðar ot; hús nieð lokuð aut;u.
Fyrir alla t;luj;i;a var dregið. Vél
hílsins rauf þögnina úr ntiðbæn-
unt til Njarðarj;ötu. I stuttri
hliðar);ötu við steinhús með
tröppum upp á fyrstu hæð nant
ét; staðar. É;; drap á vélinni ok
flautaði ekki, en um það var
beðið.
Ék horfði á dautt húsið.
Vandlet;a var drej;ið fvrir alla
t;lut;t;a þess ot; í því var ent;a
hreyfint;u að sjá né heyra. Rotta
skaust yfir t;ötuna inn í t;arð við
húsið ok hvarf.
„Þetta verður plattúr",
hut;saði éj;. „Hann eða hún hafa
sofnað aftur.“
En brátt hreyfðist hurðar-
húnninn ot; dyrnar opnuðust
hæt;t og hljóðlaust. Það var
t;reinilet;a t;ert af ásettu ráði.
Maður kont út. Hann lokaði
dyrum ekki á eftir sér, en stóð á
stÍKapallinum fyrir utan ok
horfði hátt út í vormorKuninn
yfir húsin í krinK eins ok þau
kæntu honunt ekki við.
Mér Kaf hann bendinKu með
hendi unt að bíða. „Þessi maður
lítur ekki láKt“, huKsa éK um leið
ok ók virði hann vandleKa fyrir
mér. Hann var hár ok vörpuleK-
ur nteð barðamikinn svartan
hatt á höfði ok bar KullspanKar-
KlerauKU ok í (lökkunt frakka, er
fór vel við vöxt hans. Dökk fötin
voru vel pressuð ok hvít skyrtan
(>K bindi féll vel við fötin; á
fótum falleKa Kljáandi blankskó.
I hæKri hendi, skreyttri kuH-
bauKum, hélt hann á tösku. Það
virtist vera þó nokkuð í henni,
Kat verið læknistaska.
Þrátt fyrir róleKt fas ok mikið
sjálfstraust mannsins, að mér
virtist, var eins ok hann væri
innra með sér órór, því að hann
leit öðru hvoru inn um hálfopn-
ar dyrnar eins ok hann biði eftir
einhverju.
Svipur hans breyttist, hann
varö sambland af þótta ok
fyrirlitninKU, er út kont kona
miðaldra að sjá, þrýstin á vöxt
<>k vel í meðallaKÍ há. Hún rétti
aðra hönd sína inn um dyrnar
ok saKÖi hálf hvíslandi: „Komdu,
það er allt í laKÍ.“ Ut kom ung
stúlka, sem hún toKaði áfram.
UnKa stúlkan var í uppnámi,
hún var tætinKsleK til fara,-
ÓKreidd, káj>an fráhnepj>t yfir
þunnum vel fleKnum, rósóttum
kjól <>k silkisokkarnir voru í
felIinKum á fótleKKjum hennar.
Stúlkan unga kunni birtunni
illa, hún neri auKun ok stóð stíf
eins o'k neKld við steininn. Sú
eldri tók yfir unt öxl hennar <>k
hvíslaði eins <>k áður. „Það er
allt í laKÍ, þetta laKast.“ Stúlkan
eins ok datt upp að brjósti
hennar án þess að hreyfa
fæturna ok féll í Kfút.
Maðurinn fíni Kökk þá niður
tröppurnar, en sú eldri kom með
hina á eftir, en hún virtist eÍKa
erfitt með að færa fæturna
hvorn frant fyrir annan. Auku
hennar voru hálf lokuð <>k hún
hvíldi í faðmi hinnar eldri, sem
hélt utan um hana.
F'íni maðurinn settist hjá mér
í framsætið, en þær afturí.
Ék virti stúlkurnar rannsak-
andi fyrir mér, því að eitthvað
hvíslaði að mér, að hér hefði það
Kerst, sem ekki þyldi birtu
daKsins.
Sú eldri virtist bera mikla
unthyKKju fyrir þeirri ynKri,
sent samsvaraði sér vel, með
þykkar varir, rauðleitt hár ok
brjóstamikil. Þarna lá hún
hálfKert í keltu hennar með tár í
auKurn ok slappleKan ok þvæld-
an líkama eins ok eftir mikið
álaK- Eitthvað var likt með
þessum stúlkum, þótt sú ynKri
væri fínKerðari veKna aldurs
síns, sem éK KÍskaði á að væri
lt>—18 ár. Raun var að horfa í
andlit hennar, sorKmætt ok
kvíðið, með stóra dökka bauKa
undir auKunt.
Ek hef víst Kle.vmt mér við
þessa athuKun mína, því fíni
ntaðurinn kallaði skipandi rödd:
„Keyrðu af stað.“
„Hvert er best að aka?“ spurði
ók efablandinn ok kuldaleKa.
„Upp NjarðarKötu", svaraði
hann í sama tón.
ÉK ók hæKt upp Kötuna, mér
leið hálf illa, fannst eitthvað
óhreint við manninn í framsæt-
inu, þótt ytra borð hans væri
strokið ok fínt.
„Hvert á nú að aka?“ spurði
ók þe^ar NjarðarKötunni lauk.
„Niður F'rakkastÍKÍnn ok inn í
GrettisKÖtu til hæKri.“
Ék tók vist beytyuna inn í
holótta GrettisKötuna of hratt,
því að þær stöllur í aftursætinu
köstuðust til hliðar, ok við það
rak stúlkan upp skerandi hljóð
ok hrópaði: „Guð, hvað ók er
aum. Karlmenn eru rónar,
hundar, svín. Þeir hafa hálf-
drepið mÍK- Ék finn svo mikið
til.“ Ok hún Kreip hönd sinni i
skaut sér. Svo brast hún í Kfát
ok þrýsti höfði sínu að líkama
eldri konunnar, sem á móti
klappaði henni <>k strauk móður-
le^a að því er virtist ok saKÖi
blíðum umhyKKJutón: „Vertu
róleK, þetta jafnar sík ok kemur
upp í vana.“
„Þeir eru hundar, þeir eru
svín ok halda að maður sé
tilfinninKalaus dauður hlutur.
0, éK er svo aum, ég held ók sé
rifin, þeir ætluðu alveK að drepa
mÍK“, æpti stúlkan titrandi af
reiði ok Kráturinn með þunKum
ekka fékk útrás á ný.
„Hafðu ekki svona hátt, þetta
laKast, kemur upp í vana eins ok
éK er marKbúin að sejya þér.
Bara róleK- Þú sofnar bráðum ok
þe^ar þú vaknar aftur verður þú
búin að jafna þÍK-
Ék þekki þetta, ég var líka
svona fyrst, dálítið óstyrk eins
ok þú,“ saKði sú eldri.
„Þeir eru svín“, endurtók unga
stúlkan.
Mér fór að líða illa ok huKsaði
marKt. Var þessi barnunKa
stúlka herfanK þessa manns ok
konu, sem með henni voru? Var
verið að Kera hana að hóru, svo
að þessi fíni maður K*ti klæðst
enn fínni fötum ok borið þynKri
Kull á finKri? «•
Mér fannst ég vera meðsekur
ef ég kæmi ekki upp um þettá
hyski.
Fíni maðurinn sat beinn og
reistur í sæti og horfði út um
framrúðuna eins og þær í
aftursætinu kæmu honum ekki
við.
Ég beindi spurningu aftur í
bílinn: „Er unga stúlkan mikið
veik?“
Stúlkan unga bærði varirnar
eins og hún vildi segja eitthvað,
en hin greip þá fyrir munn
hennar og sagði án þess að svara
spurningu minni: „Vertu róleg,
góða mín.“ En fíni maðurinn
sagði: „Hugsaðu um keyrsluna“,
og það var bæði skipun og vald í
rödd hans.
Mér varð heitt í hamsi og
hugsaði ráð mitt um að láta
skerast í odda á milli okkar, svo
að ég sagði: „Bílstjórinn ber
ábyrgð á að engum sé misþyrmt
í bíl hans“, og bætti við, „mér er
ekki alveg ljóst hvert helst ætti
aö aka ykkur."
Við þetta svar mitt leit
maðurinn í fyrsta skipti til mín
og ótta brá fyrir í augum hans
bak við gullgleraugun.
Hann sagði ekki orð, en innar
í Grettisgötunni sagði hann:
„Stopp hér.“ Sú eldri ýtti við
ungu stúlkunni og sagði: „Við
erum komin heim til þín og ég
kem inn með þér.“
Ég svissaði af bílnum, stakk
lyklunum í vasann, sté út og
opnaði fyrir stúlkunni. Sú eldri
sté strax út úr bílnum, en sú
yngri gat varla hreyft sig. „Ég
er svo aum“, sagði hún. „Guð,
þeir eru svín.“ Ég ýtti hinni
eldri frá og studdi ungu stúlk-
una út úr bílnum, hönd hennar
var þvöl. Við eldri konan studd-
um stúlkuna upp nokkrar tröpp-
ur, en hún virtist taka út við
hvert fótmál. Ég fór mér hægt
til baka og leit á númer hússins.
Fíni maðurinn sat ósnortinn í
sæti sínu án þess að líta til
hliðar. Ég settist undir stýri,
ræsti vélina og spurði kuldalega
manninn, sem mér fannst
reyndar ekki lengur fínn, jafn-
vel föt hans höfðu misst sinn
glans í augum mínum. „Hvert
skal nú helst aka?“
„A Skarphéðinsgötu", svaraði
maðurinn, sem eins og hafði
minnkað í sætinu.
Þegar í Skarphéðinsgötu kom
bað hann mig stansa, sótti
peningaveski sitt í innri vasa og
spurði: „Hvað kostar bíllinn?"
Hér var komið að stundinni,
sem ég ætlaðist til að skærist í
odda milli okkar. Ég setti upp
fjórfalt gjald. Hann borgaði án
þess að segja orð, hraðaði sér út
úr bílnum og virtist fyrst ætla
inn í húsið, sem við námum
staðar við, en gekk svo reistur
og virðulegur, nú aftur með sínu
fyrra fasi, til baka út úr götunni
og inn í Hringbrautina til
vinstri, sem nú heitir Snorra-
braut.
Ég sneri bílnum við og ók upp
að hlið fína mannsins, sem
sjálfsagt hefir verið á leiðinni
heim til sín, en ekki viljað láta
mig aka sér alla leið. Hvað
skyldi hann segja konu sinni og
börnum um næturverk sín?
hugsaði ég og kallaði til hans:
„Þú ættir að skammast þín.“
Hann herti gönguna.
Við útkomu bókarinnar Ástir í aftursæti tilkynnti útgefandinn, Örlygur Ilálfdanarson, að fyrirtæki
hans hefði ákveðið að veita höfundinum sérstök viðurkenningarverðlaun, að upphæð kr. 200 þúsund.
Myndin er tekin við afhendingu verðlaunanna.
Sýning
Germaníu
Myndin er af Alexander Kluge
prófessor. hinum kunna þýska
ieikstjóra. sem stjórnar tveimur
þýsku myndanna á iaugardags-
sýningum Germaníu í Nýja Bíó.
Hann stjórnar myndinni „Gelegn-
heiisarbeit einer Sklavin,“ hálfrar
annarrar klukkustundar litmynd,
sem sýnd verður laugardag. 26. nóv.
Myndin cr frá 1973 og eiginkona
leikstjórans Alexandra leikur aðal-
hlutverkið.
Endurminningar Klemenz-
ar á Sámsstöðum komnar út
KOMNAR eru út endurminningar
Klemenzar á Sámsstöðum skráðar
af Siglaugi Brynlcifssyni, sem
skrifar jafnframt formála og kafla
„Að bókarlokum“.
Á kápusíðu segir m.a.:
„I minningum sínum segir
Klemenz að sjálfsögðu margt frá
ævistarfi sínu og höfuðáhugamáli.
En inn í þær spinnast margir aðrir
þættir: bernskuárin í Aðalvík og á
Hesteyri, Réykjavíkurárin, þar sem
fræðast má um margt varðandi
lífskjör og bæjarbrag á öndverðri
öldinni, dvöl hans erlendis og síðast
en ekki síst kynni hans af miklum
fjölda samtíðarmanna, bændum á
Suðurlandi og öðrum helstu for-
ystumönnum í landbúnaðarmálum,
auk fjölmargra annarra manna,
karla og kvenna."
Bókin er 152 bls. að stærð og auk
þess nokkrar myndasíður. Utgef-
andi er Bókaútgáfan Iðunn.
Klemenz Kristjánsson