Morgunblaðið - 25.11.1978, Qupperneq 31

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 25. NÓVEMBER 1978
31
Umræður um laxveiðar útlendinga á Alþingi:
„Samþykkt tillögunnar yrði
allri þjóðinni til óþurftar”
tiltekinna embættismanna í
ríkiskerfinu.
EH sagði að hér hefði verið
talað mikið um reisn og þor
varðandi það, að þingmenn
ættu að ákveða launakjör sín
sjálfir. Ég vil hins vegar taka
þennan bikar alfarið frá þing-
mönnum en ekki með sýndar-
mennsku. Reisnina og skör-
ungsskapinn gætu þingmenn
nýtt til annars en þess er sneri
að eigin kjörum, t.d. þess er
sneri að kjörum þess fólks, sem
minnst mætti sín í þjóðfélag-
inu.
Ekki breytt til bóta
Einar Ágústsson (F) taldi
ekki breytt til bóta með þessu
frumvarpi. Ekki væri rétt að
vísa þessum bikar út í em-
bættismannakerfið. Hins veg-
ar er ég sammála síðasta
ræðumanni þar um, að annað-
hvort er að stíga þetta skref til
fulls eða láta það eiga sig. Að
Kjaradómur kveði á um að
kaupið að tillögum þingmanna
er hins vegar furðuleg tilhög-
un. EÁ sagði enga leynd hafa
hvílt yfir launakjörum þing-
manna. Þingmál gangi beint til
þjóðarinnar gegnum fjölmiðla.
Þingfararkaupsnefnd hafi
jafnan lagt sín spil á borðið.
Skattayfirvöld hafa og greiðan
aðgang að öllu er varðar
launakjör þingmanna, svo þar
er engin launung á, eins og
illkvittnir menn hafa básúnað.
Endurgreiddur útlagður kostn-
aður þingmanna vegna starfa
þeirra má gjarna koma á
framtal, þótt ekki sé skatt-
skyldur. Reykjavíkurþingmenn
hafa hvorki húsaleigu né fæð-
ispeninga, eins og strjálbýlis-
þingmenn, sem sinna þurfa
störfum utan heimilissveitar,
er ákveðnar reglur gilda um í
þjóðfélaginu. Hins vegar hafa
þeir ferðapeninga til jafns við
strjálbýlisþingmenn, enda
þeim jafn nauðsynlegt og
öðrum að kynnast mönnum og
málefnum landsbyggðarinnar í
heild vegna eðlis þingmanns-
starfsins.
Umræðum um gjald á veiðileyfi
útlendinga í íslenskum ám og
vötnum var haldið áfram á fundi
sameinaðs Alþingis á
fimmtudaginn.
Pálmi Jónsson (S) sagði, að
þrátt fyrir, að þingsályktunartil-
laga sú, sem hér væri til umfjöll-
unar, virtist sakleysisleg við
fyrstu sýn, þá væri hún varhuga-
verð og gengi í ranga átt ef betur
væri að gáð. Sagði Pálmi, að í
tillögunni væri um of hugsað um
hagsmuni veiðimanna einna, en
ekki tekið neitt tillit til bænda eða
annarra veiðiréttareigenda. Þá
sagði þingmaðurinn ennfremur,
að tillagan tæki mið af þeim
„kratiska" hugsunarhætti, að
frjáls viðskipti þurfi endilega að
vera af hinu illa. Raunverulega
ætti tillaga sem þessi að bera
yfirskrift í þá átt, að rætt væri um
skattlagningu og takmörkun
veiöiréttareigenda yfir eignum
sínum.
Pálmi sagði, að nú þegar þetta
mál væri hér til umræðu, vegna
tillöguflutnings hinna nýju siða-
postula, þingmannanna eins og
átta, þá væri ef til vill ástæða til
að staldra við og hugleiða þessi
mál. Við Islendingar þyrftum til
dæmis að spyrja okkur þeirra
spurninga, hvort við vildum loka
landinu fyrir erlendum ferða-
mönnum, eða hvort við vildum
hugsanlega forðast sem mest allt
samneyti við útlendinga?
Pálmi sagði það vera staðreynd,
að þeir erlendu ferðamenn er
hingað legðu leið sína, væru bestu
ferðamenn er hingað til lands
koma. Þeir komi með mikinn
gjaldeyri meðferðis, og þeir gangi
þannig um náttúru landsins að tii
sóma sé.
En þá þurfi að svara þeirri
spurningu, hvort þessar veiðar
hindri eða komi í veg fyrir veiðar
Islendinga sjálfra í landi sínu.
Pálmi sagði að það virtist alls ekki
vera, mætti í því sambandi meða!
annars benda á þá staðreynd, að
mikill fjöldi veiðidaga í íslenskum
ám væri ónotaður ár hvert. Hér á
landi væri talið að væri um að
velja 33 þúsund veiðidaga á ári.
Þar af veiddu íslendingar 19
þúsund daga, útlendingar noti 5
þúsund daga, en 8 þúsund og 9
hundruð veiðidagar séu ónotaðir.
— Þessar upplýsingar benda ekki
tii þess að veiðar útlendinga
torveldi eða hindri veiðar Islend-
inga í laxveiðiám landsins, eða
komi í veg fyrir að þeir geti nýtt
þessi hlunnindi landsins.
Pálmi kvaðst sjálfur hafa orðið
vitni að því, að íslendingar hafi
yfirboðið útlendinga, en hins
vegar hefði hann ekki orðið vitni
að hinu gagnstæða. Þó kvaðst
hann álíta það rétt vera, að
útlendingar greiddu hátt verð
fyrir bestu árnar yfir besta
veiðitímann, en þar væri einnig
hátt boðið þó útlendingar kæmu
hvergi nærri.
Hvað varðaði þá aðdróttun
flutningsmanna tillögunnar, að
leiga útlendinga skilaði sér illa, að
gjaldeyrisskil væru slæleg, þá
sagði Pálmi að væri það rétt, þá
ætti að kanna það af réttum
yfirvöldum. Dylgjur í sambandi
við samninga við útlendinga væri
hins vegar sæmra að fara með
fyrir dómstólana heldur en að
hafa í hámæli á opinberum
vettvangi. Það hefði verið stór-
mannlegra af þingmönnunum
einum og átta að fara með það
mál fyrir dómstólana, sagði
Pálmi. Sagði hann það vera vilja
veiðiréttareigenda, að hið sanna
kæmi fram í málinu, bæði hvað
varðaði samningsgerð og gjald-
eyrisskil.
En þingmaðurinn kvað það vera
skoðun sína, hvað sem öllu öðru
liði, að frjálsræði yrði áfram að
ríkja í þessum málum hér á landi.
Það væri mikilvægt að veiðirétt-
urinn yrði áfram í eigu einstakl-
inga, en ekki að ríkið tæki hann
yfir. Ágæti þess fyrirkomulags
sem hér væri við lýði, hefði
margsannað ágæti sitt, meðal
annars í stóraukinni laxgengd.
Laxveiði færi hér greinilega
sívaxandi, og yrði sífellt stærri og
mikilvægari tekjulind. Enda væri
það svo, að víða væri varið yfir
einum þriðja af tekjum, sem inn
kæmu af laxveiðiánum, til laxeld-
is. Ástæðan væri sú, að veiðirétt-
areigendur vildu bæta laxgengd-
ina í ár sínar, auðvitað í þeirri von
að það skilaði sér síðar í auknum
hagnaði. Ein forsenda þessara
tekna væri auðvitað sú samkeppni
sem er um laxveiðileyfin. Hagnað-
arvonin virkar hvetjandi í þessu
efni, sagði þingmaðurinn, og það
virðast jafnvel sumir hinna „nýju
siðbótarmanna" á þingi hafa gert
sér ljóst, að minnsta kosti ef
marka má tal þeirra við umræður
um þingfararkaup og „kjarabar-
áttu“ þingmanna.
Ljóst sé, að verði veiðirétturinn
tekinn af veiðiréttareigendum, þá
muni verða til að koma sérstök
ríkisstofnun er hafi með þessi mál
að gera. Ef til vill þyrfti að byrja á
því að kaupa gamalt hús undir
starfsemina inn við Laugarveg
eða Suðurlandsbraut! Auk þess
myndi þetta fyrirkomulag svo
hafa það í för með sér, að
veiðileyfin yrðu það ódýr, að allir
hefðu efni á að veiða, án tillits til
efnahags, og þar með hætti þessi
atvinnugrein að skila hagnaði.
Það yröi þá undir hælinn lagt
hverju sinni, hversu mikið fengist
af fjárlögum til laxeldis og
seiðaræktunar.
Að lokum lýsti þingmaðurinn
því yfir, að það hefði valdið sér
miklum vonbrigðum, að heyra að
hæstvirtur landbúnaðarráðherra
hefði kallað á höfundarréttinn að
umræddri tillögu. Það hefði valdið
sér vonbrigðum, þar sem margt af
því sem hann hefði sagt eftir að
hann tók við embætti hefði verið
vel sagt.
En tillaga sú sem hér er til
umræðu, verður öllum til óþurftar
ef hún verður samþykkt, sagði
Pálmi Jónsson, veiðiréttareigend-
um, veiðimönnum og allri íslensku
þjóðinni.
Gunnlaugur Stefánsson (A)
sagði, að tillaga sú sem hér væri
til umræðu, miðaði að því að
hamla veiðum útlendinga hér á
landi, með því að setja sérstakt
gjald á veiðileyfi þeirra, er síðan
mætti nota til fiskeldis í ám og
vötnum. Kvaðst Gunnlaugur vilja
taka undir orð landbúnaðarráð-
herra fyrr við umræðuna, að ef til
vill væri hér alltof skammt gengið
í þessa átt.
Ástæður þess að talsvert væri
um það að veiðileyfi seldust ekki,
væru ónotuð, sagði þingmaðurinn
vera þær, að verð veiðile.vfa væri
orðið svo hátt að venjulegt fólk
hefði ekki efni á að kaupa þau.
Þingmaðurinn sagði það skoðun
sína, að eðlilegast væri að lax-
veiðiárnar yrðu sameign allrar
Pálmi Jónsson.
þjóðarinnar, eins og tíðkaðist í
Bandaríkjunum. Þá sagði hann
einnig, í þessu sambandi, að
fróðlegt væri að fá það upplýst
hve stórar laxveiðiár væru í eigu
ríkis og kirkjif. Sennilega væri þar
um allstóran hluta að ræða, og
væri gagnlegt að fá uppgefið hve
miklar tekjur kæmu þar af.
Að lokum sagði Gunnlaugur, að
hann furðaði sig á þeim ummæl-
um Olafs G. Einarssonar, að ekki
mætti bola útlendum veiðimönn-
um úr landinu. Það væri hags-
munamál okkar Islendinga að
bola þeim héðan burt, alveg eins
og gert var með fiskveiðilögsög-
una. Menn skyldu hafa það
hugfast að ekki væri unnt að fá
allt með erlendu silfri.
Stefán Jónsson (Abl) tók næst-
ur til máls. Hóf hann mál sitt á
því að biðja Pálma Jónsson
afsökunar á frammíköllum í ræðu
hans, og kvað það ósk sína að það
kæmi ekki fram í skjölum þings-
ins.
Þá kvaðst þingmaðurinn vera
sammála Pálma í því, að núver-
andi fyrirkomulag eignarréttar
laxveiðiáa væri hið besta, eða að
minnsta kosti væri það mun hetra
en að það lenti allt undir ráðu-
neytishatti suður í Reykjavík.
Betra væri að árnar yrðu áfram í
eigu bænda á árbakkanum, bæði
með hagsmuni laxveiðiáhuga-
manna almennt og unnenda alls
lífríkisins í huga.
En um mál það sem hér lægi
fyrir, sagði Stefán, að hann teldi
það í öllum meginatriðum gott
mál, og hafa bæri í huga að hvorki
væri gert ráð fyrir eignaupptöku
né útilokun útlendinga frá veiðum
hcr á landi.
Hins vegar þyrfti að kanna
þessi mál öll gaumgæfilega, og
kanna hvaða leiðir best væri að
fara. Lýsti þingmaðurinn þeirri
skoðun sinni, að bændastéttinni í
landinu \ræri vafasamur greiði
gjör, ef tíðkast ætti að leita
almennt hagstæðustu tilboða í allt
er að landbúnaðinum sneri. Ef
veiðiréttareigendur teldu sig geta
leitað hæstu tilboða í ár sínar, þá
væri ekki óeðlilegt að neytendur
til dæmis leituðu lægstu tilboða í
hinar ýmsu landbúnaðarvörur
víða um heim.
Stefán Valgeirsson (F) sagði,
að sér veittist erfitt að skilja
tilganginn með þessum tillögu-
flutningi, þar sem flutningsmaður
boðaði, að um leið og hann legði
fram þessa þingsályktunartillögu,
þá segðist hann vera að semja
frumvarp til laga er hann hygðist
flytja. Slíkt væri einsdæmi á hinu
háa Alþingi sagði Stefán.
Um tillöguna sjálfa sagði hann,
að ekki þyrfti að hafa mörg orð.
Gaman væri þó að fá svör við því
á hvern hátt flutningsmenn hygð-
ust koma í veg fyrir að útlending-
ar stunduðu hér einhvern veiði-
skap, ætti ef til vill að stofna
„laxveiðilögreglu ríkisins"? —
Nei, auðvitaö væri ekkert slíkt
framkvæmanlegt, þessi tillaga
væri út í hött, það sýndi virðing-
arleysi þessara þingmanna, að
þeir skyldu e.vða tíma þingsins
með þessum hætti.
Ilalldór E. Sigurðsson (F).
sagði að sér gætist ekki alls kostar
að málinu eins og það lægi fyrir.
Sagði hann það ekki orka tvímæl-
is, að íslendingar hefðu aflað
landinu gjaldeyris með þessum
hætti, auk þess sem laxveiðiárnar
væru okkur mikilvæg landkynn-
ing. — Það væri til dæmis ekki
amalegt til að vita, að verðandi
konungur Bretlands, Karl Breta-
prins, og háttvirtur 1. þingmaður
Austfirðinga skuli stunda veiðar
saman í Hofsá í Vopnafirði!
Þá lýsti þingmaðurinn þeirri
skoðun sinni, að ekki væri hann
hrifinn af laxalögregluhugmynd-
inni. Best væri að hafa fyrirkomu-
lag þessara hluta sem líkast því
sem viðgengist hefði á umliðnum
árum.
Að lokum minntist Halidór á
eignaraðild að laxveiðiám, og
kvaðst hann vera algjörlega á
mót'i því að aðskilja jarðirnar og
árnar. — Það yrði að leita annað
um stuðning við þær hugmyndir.
Friðjón Þórðarson (S) talaði
síöastur, áður en umræðunni var
frestaö í annað sinn. Sagði hann
að sér líkaði hvorki blær tillög-
unnar né ýmis örð háttvirtra
þingmanna við umræðuna.
Friðjón sagði það skoðun sína,
að fráleitt væri að bola útlending-
um frá laxveiðum hér á landi, eins
og Gunnlaugur Stefánsson virtist
helst vilja. Ljóst væri að ekkert
væri eðlilegra en erlendir menn
fengju áfram að njóta íslenskrar
náttúru með þeim hætti að renna
fyrir lax í góðri á.
Umræðunni varð ekki lokið. og
var henni því frestað. en allmarg-
ir þingmenn eru á madendaskrá
um málið.
það er ekki hægt að gera alla hluti
í einu og það var hafið mjög
þýðingarmikið verk, þar sem var
Austurlína og við gengum inn á
það að láta Austurlínu ganga fyrir
til þess að Ijúka því verki sem
fyrst og hún gæti komið í gagnið
sem fyrst.
Nú vil ég segja að lokum við alla
sanngjarna menn og sérstaklega
við hæstv. orkuráðherra: Er nú
ekki sanngjarnt, að það sé staðið
við þau loforð, sem fyrrv. ríkis-
stjórn gaf um framkvæmd á
Vesturlínu? Það var samkomuiag
um, að Austurlína gengi fyrir.
Hún kemur í gagn um áramót.
Geta nú ekki allir góðir og
skynsamir menn sameinast um
það, að gera það átak fyrir
Vestfirðinga í framkvæmd Vestur-
línu, sem svo fastlega var gert ráð
fyrir. Við erum ekki aöeins að
vinna fyrir Vestfirðinga. Þessi
framkvæmd er þjóðhagslega rétt.