Morgunblaðið - 30.11.1978, Blaðsíða 12

12 MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 30. NÓVEMBER 1978
Fjölbreytt en B
tilviljunarkennd H
Klemenz á Sámsstöðum.
Það var einkum vegna þess að
hún er heimild um merkilegt
brautryðjendastarf Klemenzar
Kristjánssonar í íslenskum land-
búnaði og gefur góða mynd af
þeim erfiðleikum og skilnings-
skorti sem frumkvöðlar á borð við
Klemenz mæta oft á tíðum. 1
Það er áreiðanlegt að vart er
hægt að hugsa sér öllu erfiðara
verkefni, en það sem Klemenz setti
sér, þ.e. að breyta búskaparháttum
islenskra bænda, enda hefur starf
hans enn ekki borið þann árangur
sem vert væri, sakir þess hve
breytingar hafa löngum verið
óvinsælar meðal íslenskra land-
búnaðarfrömuða.
Starf Klemenzar hefur engu að
síður borið mikilsverðan árangur.
Svo sem tilraunir hans á sviði
kornræktar, sandgræðslu og skjól-
Líf og starf
frumkvöðuls
ÖLDIN OKKAR
Minnisverð tíðindi
19fil - 1970
Gils Guðmundsson
og
Bjiirn Vignir Sigurpálsson
tóku saman.
Iðunn 1978.
Flestir Islendingar munu kann-
ast við Aldirnar, hafa að minnsta
kosti einhvern tíma gluggað í þær.
Þær eru til á mörgum heimilum og
þeim er oft flett í því skyni að rifja
upp liðna atburði. Auk þess hafa
þær skemmtanagildi eins og dæm-
in sanna.
Gils Guðmundsson
Aldirnar eru ekki bara þurr
upprifjun stóratburða eins og til
dæmis landhelgissigra, gosa og
húsbruna, heldur er þess freistað
að minna á ýmislegt spaugilegt.
Til dæmis er töluverðu rúmi eytt í
að skýra frá því að útlendingur
nokkur hafi bitið eyrnasnepil af
gestgjafa sínum í Reykjavík. Þetta
gerði útlendingurinn vegna þess að
Páli H. Jónssoni
Berjabítur.
Ilelgafell.
Reykjavík 1978.
Ljóðaunnendum er Páll H.
Jónsson að góðu kunnur. Nú hefur
hann sent frá sér bókina Berjabít-
ur sem er „fyrst og fremst ætluð
börnum, barnabörnum, ömmum og
öfum. Öllum öðrum er velkomið að
lesa hana,“ svo vitnað sé í bókina
sjálfa.
Sagan Berjabítur gerist í raun-
verulegu umhverfi en frásögnin
um fuglinn er ævintýri og í ljósi
þess verða atburðarás og samtöl
eðlileg.
Þær persónur sem lýsa upp
söguna eru Afi og Amma. Auk
þess veit lesandi um Öbbu dóttur
þeirra, sem amma talar stundum
við í sveitasímann og barnabörnin
eru lítið eitt kynnt fyrir lesanda.
Svo er fuglinn Berjabítur, sem
hefur villst yfir hafið til þessa
„skítalands".
Beinn frásöguþráður er ekki
langur og fljótsagt frá ef ekki er
skyggnst dýpra. En lýsing höfund-
ar á Holtinu og öllu því sem þar
lifir er svp vönduð og nákvæm að
ósjálfrátt verður hún í vitund
lesanda eins og fallegt málverk
sem hann hefur hrifist af.
„Einn morgun gekk konan í
skólanum upp í holtið, hreyfði
Bökmenntlr
eftir JÓHANN
HJÁLMARSSON
hann fékk ekki að leita ásta
húsfreyju í friði fyrir afskiptasemi
eiginmannsins.
Bók eins og Öldin okkar er í
raun og veru áhrifamikil bók. Það
skiptir til dæmis nokkru máli
hvernig sagt er frá stjórnmálum
Björn Vignir Sigurpálsson
og stjórnmálamönnum. En sann-
ast sagna gleymist það fljótt
hverjir sátu í ríkisstjórn eða hvaða
flokkur fékk flest atkvæði í
kosningum. Minnisstæðara getur
það til dæmis verið að Eggert G.
Þorsteinsson sjávarútvegsráð-
herra bjargaði tiu ára dreng og
rosknum manni írá arukknun í
Viokj.r.öfii 27. ágúst 1970.
Páll H. Jónsson
mold og gróðursetti tré. Hendur
hennar voru með þeim hætti að
þaar blönduðu blessun í moldina,
svo tréð óx og dafnaði".
Gróðurinn í Holtinu birtist ekki
Bókmenntlr
eftir JENNU
JENSDÓTTUR
Nú hefur nýr maður bæst í hóp
þeirra sem fást við að taka saman
Aldirnar, þeas. samtímasögu í
máli og myndum. Þessi maður er
Björn Vignir Sigurpálsson. Til-
koma hans ætti m.a. að girða fyrir
það að Gils Guðmundsson birti
aprílgabb Morgunblaðsins sem
heilagan sannleika eins og hann
gerði í bindinu á undan þessu af
einskærri trú á heiðarleik og
sannsögli blaðsins.
Af því að þessi umsögn er birt
undir bókmenntahaus langar mig
til að minnast lítillega á þátt
bókmennta í Öldinni okkar
1961—1970. Það sem flýtur með af
bókmenntafréttúm mótast náttúr-
lega af smekk þeirra Gils og
Björns. En heldur þykir mér það
klén lausn þegar sagt er frá bókum
sem athygli hafa vakið að endur-
prenta það sem útgefendur birta í
auglýsingaskyni á bókarkápum.
Þetta virðist vera nær algild regla
hjá þeim kumpánum. Nær hefði
verið að birta sýnishorn þess sem
skrifað hefur verið í blöð um
þessar bækur eins og tíðkaðist
áður fyrr. Það gæti til dæmis gefið
nokkra hugmynd um bókmennta-
umræðu tímabilsins.
Það er mjög af skornum
skammti sem hér kemur fram um
listir. Tilviljunarkennt i meira lagi
er það hvaða listamenn eru taldir
fréttamatur á þessum blöðum. Það
ber þó að hafa í huga að stærð
bókarinnar stendur í vegi fyrir því
að unnt sé að gefa viðunandi mynd
af lista- og menningarlífi.
Nauðsynlegt er að bók af þessu
tagi sé fjölbreytt. Það er hún líka.
En kannski hefur um of verið gælt
við þörf fóM»n fýrir sensasjón í
beoou niridi Aldarinnar okkar.
Hvernig verður þá næsta bindi
ef þessari stefnu verður haldið
áfram?
í þurri upptalningu: „Biágresið
kann sér ekki læti og bruðlar með
blóm, svo að flugurnar vita ekki
sitt rjúkandi ráð.“ — „Umfeðm-
ingurinn fléttar blómsturkörfur
upp um allar lautir" — „Holtið er
upphaf sögunnar. Hún er vetrar-
saga“.
Lífið í Holtinu er í raun og veru
það líf, sem Afi hrærist í. Amma
tekur þátt í áhugamálum Afa en
þau snerta hana ekki eins djúpt
tilfinningalega.
„í fyrra var hann allur í stráum,
núna er hann allur í fuglum", segir
hún í símann við Öbbu.
Og þegar Afi lítur út um
gluggann einn morguninn, sér
hann ókunnan fugl í Holtinu.
Sá situr í einu trénu og étur
reyniber. Ahugi Afa er vakinn og
ævintýrið hefst. Fuglinn segist
heita Berjabítur. Afi getur hvergi
fundið hans getið í Fuglabókinni.
Fuglinn er hvorki danskur, norsk-
ur eða rússneskur. Hann er frá
Kasmúr. Afi og Berjabítur tala
saman, — tala mikið. Samtöl
þeirra eru létt og skemmtileg. Afi
reynir að leiðbeina Berjabít heim
aftur, en það mistekst. Berjabítur
týnist. En hann kemur aftur. Og
þótt hann sé hrokafullur, eigin-
gjarn og neikvæður, ber Afí mikla
umhyggju fyrir honum. Hann veit
að slíkir eiginleikar eru ekki
vænlegir og síst í vetrarhörkunni í
Holtinu.
Ekki ætla ég að rekja hér þessa
hugþekku sögu, sem vel er hægt að
heimfæra sem dæmisögu um
mannleg samskipti.
Þeir ungir og gamlir sem meta
umhverfi sitt og hafa augun opin
fyrir því lifandi og smáa þar,
hljóta að hafa gaman af þessari
bók.
Frágangur bókarinnar er vand-
aður.
Sigurlaugur Brynleifssoni
KLEMENZ Á SÁMSSTÖÐUM
endurminningar
152 bls. Iðunn, Reykjavík 1978.
Fólk á mínu reki hefur yfirleitt
meiri áhuga á framtíðinni en
fortíðinni og er því fátítt að það
Bókmenntlr
SVEINBJÖRN
I. BALDVINSSON
lesi ævisögur sér til ánægju. Enda
er ég viss um að ég hefði ekki lesið
þessa, nema vegna þess að mér var
faíið að skrifa nokkur orð um
hana, en hvað sem líður áliti mínu
og áhuga á þessum eilífu ævisög-
um misjafnlega merkra manna og
kvenna yfirleitt, er það engu að
síður staðreynd að ég las endur-
minningar Klemenzar á Sámsstöð-
um mér til ánægju.
Ingólfur Jónsson frá Prests-
bakkai
Dvergurinn með rauðu húfuna
Bókaútgáfaan Fróði —
Reykjavík
Dvergurinn með rauðu húf-
una er lítið, skemmtilegt ævin-
týri eftir Ingólf Jónsson frá
Prestsbakka.
Ævintýrið er um dverginn-
sem átti ekkert bað heima hjá
sér og varð því að fara niður að
sjó til þess að baða sig.
Hann átti líka húfu, sem
hafði þá náttúru, eins og
margar húfur í ævintýrum, að
ef hann setti hana á höfuð sér
varð hann ósýnilegur.
Það óhapp henti litla dverg-
inn, eitt sinn er hann var að
baða sig í sjónum, að stór fugl
tók húfuna hans, þar sem hún lá
á milli steina í fjörunni eins og
Bðkmenntir
eftir JENNU
JENSDÓTTUR
beltagerðar, en því miður er lítið
um það að íslenskir bændur hafi
hagnýtt sér þá vitneskju sem
þessar tilraunir leiddu i ljós.
Öll íslenska þjóðin hefur hins
vegar hagnýtt sér afrakstur einn-
ar tilraunar Klemenzar á Sáms-
stöðum, en við tilraun hans með
kartöflurækt, komu í ljós þeir
eiginleikar „Gullaugans", sem
hafa gert þetta kartöfluafbrigði
svo vinsælt sem raun ber vitni.
Frásögn Klemenzar er mjög
eðlileg og lipur, en ekki skreytt
neinum úthugsuðum tilþrifum í
stil eða máli og er það vel, því
þetta gerir persónu hans raun-
verulegri og færir hann nær
lesandanum, sem fær það á
tilfinninguna að Klemenz sitji á
spjalli við sig eins og íslendinga er
siður.
Þessi bók er ekki mikill
skemmtilestur og fjallar ekki um
glens og gaman í gamla daga, eins
og alsiða er í ævisögum nútildags.
Hún hefur fyrst og fremst að
geyma fróðleik um líf og starf
merks manns. Það er meira en
hægt er að segja um margar
ævisögur, sem meira brambolt er í
kringum og hærra lætur í.
fötin hans. Dvergurinn fór að
gráta er hann fann hvergi
húfuna sína. Þá kom álfkona.
Hún vildi hjálpa honum og fór
með hann heim í höll álfakóngs-
ins. Þar sá hann í töfraspegli
sker langt úti á sjó. Þar var
húfan hans. Og nú þurfti
dvergurinn í langt og erfitt
ferðalag til þess að sækja
húfuna sína.
Ingólfi lætur vel að segja.
ungum börnum frá. Þetta er létt
og gott ævintýri, prýtt ágætum
myndum eftir Þóri Sigurðsson.
V etrarsaga
úr Holtinu
Lítið
ævintýri