Morgunblaðið - 20.12.1978, Qupperneq 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 20. DESEMBER 1978
(Jr síðasta þætti — dansinn dunar í Hruna.
Dansinn í Hruna að Flúðum:
Húsfyllir og
sýningin þótti
takast vel
Ungmennafélag Hruna-
manna frumsýndi leikritið
Dansinn í Hruna eftir Indriða
Einarsson f fclagsheimilinu á
Flúðum föstudagskvöldið 8.
des. Húsfyllir var á sýningunni
sem þótti takast vel. Leikstjóri
er Jón Sigurbjörnsson cn leik-
mynd gerði Vignir Jóhanns-
son. Er þetta fimmta leikritið í
röð sem Jón Sigurbjörnsson
leikstýrir hjá UMF Ilruna-
manna.
Það hefur verið félaginu
mikil! styrkur að hafa jafn
dugmikinn og reyndan leik-
stjóra sem Jón er og voru
honum færðar miklar þakkir
fyrir ánægjulegt samstarf að
lokinni frumsýningunni. Leik-
endur eru 12 auk dansara, en
með veigamestu hlutverkin fara
Guðmundur Ingimarsson, Jón
Hermannsson og Guðrún
Sveinsdóttir. Tónlist er eftir
Sigvaída Kaldalóns, en söngva
æfði Sigurður Agústsson.
Dansa æfðu Asta Guðný
Daníelsdóttir og Halldór
Guðnason, einsöng syngur Ast-
hildur Sigurðardóttir. Ljósa-
meistari er Tómas Þórir Jóns-
son, leiksviðsstjóri er Gunnhild-
ur Magnúsdóttir. Ekki verður
hér rætt um túlkun leikenda á
hinum einstöku hlutverkum,
sem eru auðvitað misjöfn, enda
leikendur mjög misjafnlega
sviðsvanir.
Einn leikendanna hefur leikið
í flestum leiksýningum félags-
ins síðan 1946 en aðrir að stíga
sín fyrstu spor á fjölunum.
Strax á fyrstu árum ungmenna-
félaganna var víða farið að fást
við leiklist og svo var einnig hér
í sveit.
Hefur leikstarfsemi ætið ver-
ið snar þáttur í félagsstarfinu.
Félagið átti 70 ára afmæli í vor
og nú hefur verið ráðist í að
sýna þetta verk af því tilefni.
Dansinn í Hruna hefur aðeins
tvisvar verið sett á svið áður,
þ.e. hjá Leikfélagi Reykjavíkur í
Iðnó árin 1925 og 1942. Hér er
það flutt nokkuð stytt, en það er
í 5 þáttum og gerist í Hruna-
mannahreppi árið 1518. I leik-
skrá segir: „I þessu leikriti, eins
og í flestum leikritum Indriða
Einarsspnar, er efnið sótt í
þjóðsögurnar að verulegu leyti.
Söguþráðurinn er hér spunninn
úr þrem alkunnum sögum. Það
er í fyrsta lagi sagan um
kirkjusmiðinn á Rein, sem í
þessu tilviki hefir smíðað kirkj-
una í Hruna fyrir gamla prest-
inn, föður sr. Þorgeirs og í öðru
lagi er hér sagan um karlsson-
inn, sem hreppir kóngsdóttur-
ina eftir að hafa uppfyllt viss
skilyrði. Og svo síðast, en ekki
síst, er hér sagan um dansinn í
Hruna á jólanótt, og er ein
rammasta galdrasaga sem um
getur.
Næstu sýningar á leikritinu
verða milli jóla og nýárs. Til
tals hefur komið að ferðast
eitthvað með leikritið en það er
alveg óráðið vegna mikils sviðs-
búnaðar.
Væntanlega verða margir til
að sjá þetta leikrit, enda fátítt
að kirkja sökkvi á leiksviði!
Sig. Sigm.
Leikarar, leikstjóri og starfsmenn. Ljósm. Sig. Sigm.
Það sem guð-
unum þóknaðist
Sófoklesi
ÞEBULEIKIRNIR.
Oidípús konungur.
Oidípús í Kólonos.
Antígona.
Þýðinguna gerði.
Jón Gislason.
Bókaútgáfa Menningarsjóðs
1978.
MEÐ þýðingum sínum á Þebu-
leikum Sófoklesar hefur Jón Gísla-
son unnið þarft verk sem ber að
þakka. Þessir þrír leikir eru nú
komnir út í einni bók ásamt
inngangi um leikritaskáldið Sófo-
kles, ritgerð um leikritin þrjú,
textasögu og skýringum. Verkið er
því í heild sinni aðgengilegt
almennum lesendum jafnt sem
fræðimönnum. í því birtir Sófo-
kles „grundvallarsannindi í bún-
ingi innblásinnar listar" eins og
Jón Gíslason kemst að orði.
Boðskapur hans er ekki „þreytandi
predikun" heldur stórbrotinn
mannlegur vitnisburður. Það er
æðri vilji sem ræður vegferð hvers
og eins og þar er hinn glæsilegi
Oidípús ekki undanskilinn. Örlög
sín getur hann ekki flúið. Hver er
þá sekt hans þegar hann hefur
verið dæmdur af guðunum til að
Sófokles.
Jón Gíslason.
vega föður sinn og geta börn með
móður sinni?
í Oidípús í Kólonos segir Oidí-
pús í varnarræðu sinni andspænis
Kreoni konungi: „Óðamáia eystu
mig smán og svívirðingum og
gefur mér að sök morðið, hjóna-
bandið og ógæfu þá, sem ég hef í
ratað óviljandi. Guðunum þóknað-
ist að haga þessu þannig“.
Til Kólonos er hinn blindi
Oidipús kominn til að deyja
samkvæmt úrskurði véfréttarinn-
ar. Á hefur verið bent oftar en
einu sinni og það gerir einnig Jón
Gíslason nú að sumt hið fegursta í
ljóðlist Sófoklesar sé að finna í
þessú leikriti. Óðurinn til átthag-
amma sem kórinn flytur er meðal
hátindanna í griskum skáldskap.
Oidípús konungur og Antígona
eru að vísu magnaðri verk en
Oidípús í Kolonos, en fáir sem
kynnst hafa vildu missa af því.
Antígonu lýkur á orðum sem fela í
sér niðurstöðu Þebuleikanna:
„Vizkan er það bjarg, sem ham-
ingjan hvílir á. Þeim, sem guðina
óvirða, er háskinn vís“.
„Ýmsar persónur grískra harm-
leika standa mönnum skýrar fyrir
hugskotssjónum en sumar „raun-
verulegar" persónur mannkyns-
sögunnar“ skrifar Jón Gíslason í
inngangi sínum. Ekki er líklegt að
breyting verði á því.
Mönnum verður tíðrætt um
óþvingaðan stíl Sófoklesar. Það er
eins og verk hans hafi orðið til án
fyrirhafnar. Þá ber að hafa það í
huga að til að valda hinu einfalda
og ljósa þarf stundum meiri
áreynslu, tvísýnni baráttu en
njótendur listaverka gera sér
grein fyrir.
Eftirminnilegt er það sem þýska
skáldið Friendrich Hölderlin segir
í ljóði um leikrit Sófoklesar. Jón
Gíslason vitnar til þess í inngangi
sínum:
„Margir hafa árangurslaust
reynt að segja hið gleðilega með
gleðibrag. Hér birtist mér það um
síðir, hér, í sorg.“
Þýðingar Jons Gíslasonar eru á
óbundnu máli, en verk Sófoklesar
Bókmenntir
eftir JÓHANN
HJÁLMARSSON
eru ljóðleikir. Þýðing Jóns er
prýðilega orðuð og kemur ekki að
sök þótt hann freisti ekki að glíma
við ljóðformið.
Oidípús konungur og Antígona
eru til í ljóðaþýðingum Helga
Hálfdanarsonar.
Það er eitt sem ég á erfitt með
að sætta mig við í sambandi við
þessa annars þokkalegu útgáfu
Bókaútgáfu Menningarsjóðs. Próf-
arkalestur er ekki nógu vandaður.
Dæmi eru um villur, ónákvæmni í
stafsetningu nafna og meira að
segja línubrengl. Þetta má allra
síst gerast i útgáfu klassísks verks
og ætti Bókaútgáfa Menningar-
sjóðs að sjá sóma sinn í að bæta
ráð sitt.
Nútímaást
' N. NV SKAL0S4GA EFTIR HOFUNO • J
METSÖLUBOK ARINNAR V f/f I1//1 7
j frumsfir miómetri JBMIE/
Sheldon
Sidney Sheldoni
ANDLIT í SPEGLINUM.
221 bls.
Þýð.i Ilersteinn Pálsson.
Bókaforl. Odds Björnssonar.
Akureyri. 1978.
Bókaforlag Odds Björnssonar
gefur ár hvert út að minnsta kosti
eina meiriháttar skemmtisögu,
þýdda. Þýðandi er jafnan Her-
steinn Pálsson. Meðal fyrri bóka af
þessu tagi má nefna Hótel og
Flugstöðina. Andlit í speglinum er
að mörgu leyti dæmigerð nútíma-
skemmtisaga og endurspeglar þær
gagngerðu breytingar sem orðið
hafa á allra síðustu árum á anda
og efni slíkra bókmennta. Ástin er
sem fyrr hið sígilda efni allra
skemmtibókmennta. Hitt er breyt-
ingum undirorpið hvernig höfund-
ar túlka það mjög svo sígilda
fyrirbæri. Fyrir mannsaldri eða
svo voru þetta mestan part sögur
um huglæga ást, stefnumót, ástar-
játningar, afbrýði, sefjandi augna-
tillit og dreymandi hvíslingar.
Mikið var gert úr fríðleika sögu-
hetjanna, kvenna auðvitað fyrst og
fremst, en raunar einnig karla.
Kæmi á daginn að einhver kven-
persónan ætti von á barni hiaut
lesandinn að spyrja furðu lostinn:
hvar, hvenær og hvernig gat þess
konar atvik hafa gerst sem leiddi
til þvílíkrar þróunar málanna! Að
slíku og þvílíku var nefnilega
hvergi ýjað hvað þá meir.
Nú má segja að þetta hafi snúist
við, og hef ég þá meðal annars til
viðmiðunar bók þá sem hér um
ræðir. Þetta er að talsverðu leyti
kynlífssaga með tilheyrandi verk-
lýsingum. Og eins og rímna-
hetjurnar í gamla daga gátu lagt
ótrúlegan óvinafjölda að velli
þannig gerast nú glaumgosarnir
svo fjölþreifnir til kvenna að með
ódæmum er: » ... brátt var Toby
farinn að þjónusta hálfa tylft
giftra kvenna í. hverfinu.« (Þess
má geta að Toby er hér rétt að
byrja, unglingur, og á eftir að
afgreiða mun fjölbreyttari hópa
síðar á ævinni).
Einnig má segja að skemmtisög-
ur sem þessi sæki nú í átt til
sögulegra viðmiðana. Fyrrum var
varast að nefna ártöl í svona
sögum (til að þær yrðu síðar
úreltar). Nú er gjarnan miðað við
fastákveðinn stað og tíma og
frægum mannanöfnum jafnvel
blandað saman við nöfn söguhetj-
anna til að skapa sennileikablæ,
gefa frásögninni yfirbragð true
story. »Árið 1919 var Detroit í
Michigan-fylki sú iðnaðarborg í
neiminum, sem átti mestum upp-
gangi að fagna.« Þannig byrjar
einn kaflinn. »Josephine Czinski
varð þrettán ára þann 14. ágúst
1952.« Svona er hér allt í tímaröð.
Bókmenntir
eltir ERLEND
JÓNSSON
Enn eitt almennt einkenni ber
þessi saga, sem sé margþættan
efnisþráð. Hér eru margar persón-
ur, hver meö sitt umhverfi í
kringum sig, og sviðsskiptingar
tíðar, en að lokum fer þó svo að
línur skerast, leiðir söguhetjanna
liggja saman vegna ófyrirsjáan-
legra atvika og kynlegra tilviljana.
Andlit í speglinum er saga um
heitar ástríður — blóð, ást og
dauða — allt í mörgum og sterkum
og síendurteknum skömmtum.
Kynslóðin, sem undi sér við
Kapítólu, hefði lesið þessa bók með
andköfum. Fyrir þrjátíu árum
hefði hún verið — eins og »bláa
bókin« — geymd undir búðarborð-
inu og einungis seld fullorðnum,
það er að segja ef hún hefði þá
ckki verið bönnuð. Nú blöskrar
þetta engum. Þannig breytast
tímarnir.
Erlendur Jónsson.