Morgunblaðið - 20.12.1978, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 20. DESEMBER 1978
Högni Torfason:
Inngangur
Undanfarnar vikur hefur skák-
hreyfingin á íslandi verið sett á
annan endann og harðar deilur
spunnist vegna þess ánægjulega
viðburðar að Friðrik Ólafsson var
kjörinn forseti Fide. Gerast ýmsir
áttavilltir í þessu máli og það allt
orðið svo flókið að taka má undir
með Magnúsi Ásgeirssyni í þýð-
ingu á Thurber: „Vissi orðið
enginn par/út af hverju stríðið
var.“
Taumlausar og svæsnar árásir
hafa verið gerðar á forystumenn
Skáksambands íslands og þeir
lagðir í einelti með persónuníði og
rógi. Lengst er gengið í þessu
gagnvart forseta SÍ Einari S.
Einarssyni, og mætti helzt halda
að mannorð hans og æra skipti
engu máli í þeim ljóta leik sem hér
er á ferðinni.
Hvað hefur maðurinn til saka
unnið? Hvi allt þetta gjörninga-
veður? Hví skrifar forseti Fide
drjúgt á aðra síðu í helztu dagblöð
landsins um þessi mál og heggur á
báða bóga? Hví brjótast hin
„frjálsu" síðdegisblöð, Vísir og
Dagblaðið, svo fast um að
ærumeiða forseta Skáksambands-
ins, aðra stjórnarmenn og forystu-
menn taflfélaga í landinu, sem
hafa vogað sér að lýsa trausti á
stjórn Skáksambandsins og forset-
um þess? Þessi „frjálsa" óhróðurs-
blaðamennska er síðan lesin yfir
landslýðnum, sem morgunbæn, og
skákað í því skjóli að þar hefur
skákhreyfingin enga möguleika til
andsvara.
„Að leggja
til málanna“
Forseti Fide segir í ritgerð sinni
að hann hafi „engan hlut átt“ að
skrifum fjölmiðla, sem teljast
mættu ærumeiðandi fyrir Einar S.
Einarsson. „Eg hefi þvert á móti,
... kosið að leggja sem minnst til
málanna...“
Forseta Fide var í lófa lagið, að
þá er hann kom heim frá Suður-
Ameríku, að leggja til málanna
slíkt, sem hefði sett niður allar
þessar deilur þegar í upphafi.
Drengskapur hans hefði orðið
meiri hefði hann lýst yfir því
afdráttarlaust að Einar S. Einars-
son hefði ekki verið með neitt
„brölt“ né að nein tilraun hefði
verið gerð til að „keyra" kosningu
Einars í gegn, eins og forsetinn
orðar það svo smekklega í ritgerð
sinni.
„Ósk og
óskhyggja44
Forseti Fide eyðir löngu rúmi í
að bera brigður á þá vitund
stjórnar SÍ, að Friðrik Ólafsson
óskaði eftir tilnefningu SI í
embætti féhirðis. Stjórn SI hafði
örugga vissu fyrir því að Friðrik
Ólafsson vissi fullvel um sam-
þykkt stjórnarinnar og framboð
Einars S. Einarssonar. Var það
framboð einróma samþykkt og
enginn annar frambjóðandi nefnd-
ur á nafn, hvað þá tilnefndur.
Tilvitnanir Friðriks Ólafssonar í
tveggja manna tal breyta hér
engu. Stjórn SI hefði, að mínu
mati, að öðru jöfnu stutt hvern
þann annan, sem Friðrik Ólafsson
hefði haft fram að færa.
Forseti Fide kveðst ekki skilja
hvernig stjórnarsamþykkt SI eigi
að „binda hendur sínar". Hann
kveðst líta svo á að þeirri sam-
þykkt hefði hann „aldrei þurft að
hlíta". Þetta er óskhyggja.
„Ég, Friðrik“
Nú tekur lögfræðingurinn við af
stórmeistaranum og les mönnum
pistilinn um lagalega hlið málsins.
Lögfræðingurinn segir svo: „Til-
nefning embættismanna er að
forminu til í höndum skáksam-
banda." „... Formið er aðeins
lögbundin aðferð við að koma
málum fram.“ Lögfræðingurinn
telur að forráðamenn SI séu að
skapa sér „einhvers konar vald“
með því að vinna á félagslegum
grundvelli og fara að lögum Fide.
Hvar stendur það í lögum Fide að
forseti samtakanna hafi eitthvert
vald, sem veiti honum rétt til þess
að brjóta lög Fide og ganga
gjörsamlega á svig við samþykktir
stjórnar SI, sem gerðar eru eftir
lagabókstafnum? Forseti Fide
setur sjálfan sig á háan sess og
telur sig æðri lögun Fide, Skák-
sambands íslands og yfirleitt
öllum öðrum, sem ekki eru honum
sammála. Hann telur sig hafinn
yfir gagnrýni og það eina sem máli
skipti séu hans sjónarmið og hans
einhliða túlkun á málsatvikum,
lögum Fide og almennum félags-
legum reglum. Hann gengur svo
langt að hann lætur það verða sitt
fyrsta verk eftir að hann hefur náð
kjöri, sem forseti Fide að niðast á
sínu eigin skáksambandi og þeim
mönnum, sem dyggilegast höfðu
stutt hann til þeirrar vegsemdar.
Óhróður
Nýkjörinn forseti Fide kemur
heim til Islands og ræðir við
fjölmiðla og er vitanlega spurður
um þær deilur, sem upp komu í
Argentínu. Hann þekkti ekki sinn
vitjunartíma. Þá fékk hann í
hendurnar kjörið tækifæri til að
setja niður þessar deilur, en það
lét hann ganga sér úr greipum.
Það hvarflaði ekki að honum að
lýsa því yfir afdráttarlaust að
óhróðurinn um Einar S. Einarsson
hefði ekki við rök að styðjast.
Þvert á móti lýsti hinn nýkjörni
forseti yfir því, að hann hefði
kosið að þetta mál „lægi í þagnar-
gildi“ og lét á þann hátt að því
liggja að allur óhróður um Einar
S. Einarsson ætti við rök að
styðjast.
Forsetinn gerir sér mat úr því
og túlkar einkar smekklega þau
ummæli, sem höfð eru eftir Einari
S. Einarssyni í dagblaðinu Tíman-
um 16. nóv. sl. á'þann veg að gæta
bæri hagsmuna íslands og SÍ í
sambandi við kjör féhirðis. Vitan-
lega er það hagsmunamál beggja
að stjórn Fide fari Islendingum
sem bezt úr hendi og það hlýtur að
vera stolt Skáksambands Islands
að vinna þannig að málum að SÍ og
íslendingar allir hafi sem fyllstan
sóma af því að hafa tekizt á
hendur yfirstjórn alþjóðasam-
taka. Þetta er ekkert einkamál
Friðriks Ólafssonar, þetta er mál
skákhreyfingarinnar og íslenzku
þjóðarinnar, sem án efa verður
kölluð til þegar fjármagna þarf
forsetaembætti Friðriks Ólafsson-
ar. í tilvitnuðu samtali við Tímann
nefnir Einar S. Einarsson þá kosti,
sem prýða mættu þann mann, sem
kosinn yrði til féhirðis Fide og
telur að þar þyrfti að vera
„traustur maður, sem'gæti orðið
til sóma fyrir land og þjóð“. Hér
var Einar S. Einarsson ekki að
tala um sjálfan sig heldur um
Svein Jónsson, sem hann bar
einmitt þetta traust til. Það er svo
áhorfsmál hvort féhirðisstarfið er
betur komið í höndum manns, sem
nýtur fyllsta trausts skákhreyf-
Högni Torfason.
ingarinnar, eða er orðið fjöl-
skyldumál Friðriks Ólafssonar,
með allri virðingu fyrir þeim
ágæta manni, Sveini Jónssyni.
Veisla í
farangrinum
Kjarni málsins er sá, að Friðrik
Ólafsson fór til Argentínu með
veizlu í farangrinum. Hann lýsir
því sjálfur í ritgerð sinni hver sú
veizla var. Hann getur þess
réttilega að kosning embættis-
manna Fide hafi átt að hefjast kl.
15 og segir frá því að í matarhléi
„hófst ég þegar handa um ... að
koma tilnefningu Gísla Árnasonar
á framfæri, þar sem mér var þá
orðið kunnugt um að bera ætti
fram tilnefningu Einars, sendi ég
strax til hans boð um að draga
hana til baka ...“ (auðkennt HT).
Miklir menn erum við, Hrólfur
minn. Nú var reitt upp veizluborð-
ið. Nú kom fram veizlukosturinn,
sem var fólginn í því og kyrfilega
falið áður en farið var að heiman,
að Friðrik Ólafsson hugðist hafa
að engu samþykktir stjórnar SÍ, en
bjóða fram mann, sem aldrei hafði
komið til umræðu en hefði hugsan-
lega náð kjöri ef Friðrik Ólafsson
hefði sýnt þann manndóm að
stinga upp á honum við stjórn SÍ
áður en farið var að heiman. Það
gerði Friðrik Ólafsson ekki og
þessi stjórmeistaraleikur hans átti
ekki að sjá dagsins ljós ef svo til
tækist að hann næði ekki kjöri.
Svo náði hann kjöri og þá var
stundin runnin upp til að reiða
fram veizlukostinn; níðast á sínu
eigin skáksambandi og þverbrjóta
lög Fide að geðþótta. Öll þessi
vinnubrögð minna óþyrmilega á
orð skáldsins: „Ó, þú Guðslambið
Odda frá/ ill var þín gangan
fyrsta."
Ég hnaut um orðalag forsetans
„mér var Þá orðið kunnugt" um
framboð Einars í féhirðisembætt-
ið. Hér er farið all hastarlega með
staðreyndir. Friðrik Ólafssyni var
kunnugt um framboð Einars
löngu áður en farið var til Buenos
Aires og það var ekki þá, örstuttu
áður en kjósa skyldi, sem Friðrik
Ólafsson frétti af þessu framboði.
Hugmyndin að framboði Einars
var upphaflega hans.
Fáleikar —
féleikar
Forseti Fide minnist þess að
ágreiningur hafi verið með honum
og Einari um ýmis atriði og þegar
„nær dró kosningu varð mér æ
betur ljóst að með okkur gæti
aldrei tekist farsælt samstarf".
Það var ekki þegar „nær dró
kosningu" sem Friðrik Ólafsson
fékk þessa hugljómun, hún á sér
lengri sögu og lengri aðdraganda.
Friðrik Ölafsson hefur orð á sér
innan skákhreyfingarinnar fyrir
að vera féglöggur maður. Það
fengum við að reyna á sl. vetri
þegar Skáksamband íslands efndi
til sterkasta og glæsilegasta skák-
móts, sem haldið hefur verið hér á
landi. Þá setti Friðrik Ólafsson
fram þá kröfu að hann og Guð-
mundur Sigurjónsson, stórmeist-
ari, fengju greidda fyrirfram þá
upphæð, sem næmi væntanlegum
kostnaði Skáksambandsins af
hótelfæði erlendra keppenda á
mótinu. Þessi krafa náði af
Friðriks hálfu einungis til hinna
tveggja ísl. stórmeistara. Þeir voru
ekki launaðir atvinnumenn.
Hefði verið farið að þessari
kröfu stórmeistarans, hefði það
bakað SÍ stórfelld útgjöld, því
vitanlega hefði stjórn SI ekki verið
stætt á því að inna slíkar greiðslur
af hendi einungis til tveggja
manna, þar hefðu að sjálfsögðu
allir ísl. keppendurnir átt að sitja
við sama borð. Slíkt hefði kostað
eitthvað á aðra milljón og var
sambandinu gjörsamlega ofviða.
Stjórn SI hafði lagt mikla vinnu í
að skipuleggja þetta mót og
tryggja fjárhagslegan grundvöll
þess. Það kom þvi eins og reiðar-
slag þegar stórmeistarinn setti
fram kröfu sína og kollvarpaði
hugmyndum stjórnar SI um móts-
haldið og fjárhagslegan grundvöll
þess.
Stjórn Skáksambands íslands
stóð fast að þeirri ákvörðun sinni
að þátttaka ísl. stórmeistaranna
bakaði ekki sambandinu sömu
útgjöld og það hafði vegna
erlendra gesta. Það treysti á
þegnskap þessara mætu manna.
Hér er að finna upphafið að
fáleikunum milli Friðriks Ólafs-
sonar og núverandi forystu SI.
Þetta er fyrsta og eina Skáksam-
bandsstjórnin, sem hefur leyft sér
þá ósvinnu að fara ekki að öllum
fékröfum Friðriks Ólafssonar.
Þakkirnar fyrir að hafa staðið
að þessu móti og viljað að það yrði
haldið, án þess að búa Skáksam-
bandinu þunga bagga, fengum við
síðan í langri grein í Morgunblað-
inu, þar sem stórmeistarinn tekur
okkur skáksambandsstjórnar-
menn til bæna og sakar okkur um
„vanþekkingu eða vísvitandi rang-
færslu" fyrir það eitt að fara ekki
að fékröfum hans.
Látum liggja á milli hluta í bili
aðrar fékröfur, sem Friðrik Ólafs-
son hefur haft uppi við Skáksam-
band Islands og skákhreyfinguna,
en af nógu er að taka. Afstaða
Friðriks Ölafssonar til Einars S.
Einarssonar og okkar annarra
stjórnarmanna SI mótast fyrst og
fremst af því að við höfum ekki
verið þær læpur að samþykkja
allar hans kröfur, sem aðallega
hafa verið peningalegar. Með
slíkum mönnum getur „aldrei
tekist farsælt samstarf".
Mitt er valdið
Friðrik Ólafsson gerir mikið úr
því valdi, sem hann telur sig hafa,
sem forseti Fide. Hann gefur sér
þær forsendur að hann eigi að
ráða vali embættismanna Fide og
það sé á hans valdi að tilnefna
þennan eða hinn í trúnaðarstöður
sambandsins. Lögfræðingnum
Friðrik Ólafssyni vil ég segja
þetta: Fyrir slíku finnst enginn
stafkrókur í lögum Fide. Við, sem
höfum unnið að hans framboði,
höfum ævinlega haft lög Fide að
leiðarljósi og unnið samkvæmt
þeim. Það er ekki sæmandi há-
skólagengnum lögfræðingi að
bjóða upp á „seforklaring" á
lögum og reglum Fide og Skák-
sambands Islands til að villa um
fyrir okkur leikmönnum, ef honum
býður svo við að horfa. Hann leyfir
sér að fræða okkur á því að lög
Fide séu aðeins „formsatriði". Eru
lög sem Alþingi samþykkir aðeins
„formsatriði"? Eigum við í stjórn
SÍ að fara eftir lögum Fide og
okkar eigin sambands eða eigum
við að líta á málin, sem einhver
„formsatriði" eftir því hvernig
vindurinn blæs hjá Friðrik Ólafs-
syni.
„Sértu í vafa,
segðu satt“
Þessi orð eru höfð eftir bandar-
íska skáldinu Mark Twain. Eftir
þeirri reglu væri öllum hollt að
lifa mér og Friðrik Ólafssyni.
Hann fullyrðir í ritgerð sinni að
það, sem kemur fram í greinargerð
stjórnar SI, sé „ekki ... sannleik-
anum samkvæmt". Það er alvöru-
mál þegar menn eru bornir þeim
sökum að þeir gangi á snið við
sannleikann. Það er líka alvörumál
ef menn hneigjast til þess að
hagræða sannleikanum sér í vil.
Af slíku eru ótal dæmi í ritgerð
Friðriks Ólafssonar. Látum nægja
að taka tvö dæmi. Forsetinn segir
um framboð Einars „ég tók aldrei
af skarið um það, að hann væri sá
er ég ætlaði embættið". (Auðkennt
HT). Hver er þessi ég? Hér talar
sá sem valdið hefur, eða telur sig
hafa valdið. Átti hann skarið?
Hafði hann vald til þess að taka
eitthvert „skar“ af ?
Svo mikið er steigurlæti hins
nýkjörna forseta að hann segir
orðrétt. „Leikur nokkur vafi á því,
að óskir nýkjörins forseta um
samstarfsmenn sína hefðu verið
metnar..., og á þær fallist, þrátt
fyrir andstöðu skáksambands
hans? Ég spyr.
Friðrik Ólafsson, hefur tekið við
ábyrgðarmiklu embætti í alþjóða-
samtökum þar sem hver höndin er
upp á móti annarri. Hann á eftir
að fást við fjöldann allan af
mönnum, sem eru honum gjörsam-
lega ósammála um eitt og annað.
Hann á til dæmis eftir að fást við
lögsókn svissneska skáksambands-
ins og Viktors Kortsnojs vegna
úrslita heimsmeistaraeinvígisins í
Baguio. Hann á eftir að skera þá
refi, sem stóðu gegn honum í
Buenos Aires, hann á eftir að ná
„starfsfriði" við þá menn innan
Fide sem studdu aðra frambjóð-
endur og voru ekkert yfir sig
hressir yfir misnot^un Friðriks
Ólafssonar og Ineku Bakker á
þessum alþjóðasamtökum, eins og
berlega kemur fram í ummælum
hins júgóslavneska stórmeistara
Svezotar Gligoric, sem lesa mátti í
Morgunblaðinu í viðtali, sem
undirritaður átti við hann úti í
Buenos Ainps.
Við þetta má aðeins bæta einu.
Alþjóðaskáksambandið Fide er
byggt upp á félagslegum grund-
velli, skáksamband skáksam-
banda, og viðurkennir enga ein-
ræðisherra. Stjórn SÍ fór að lögum
Fide og gerði sínar samþykktir
samkvæmt þeim. Forsetinn ný-
kjörni leitaði á náðir útlendinga til
að koma sínum „þrumuleik" á
framfæri. Nefnum nú til sögunnar
einn af virtustu forustumönnum í
finnsku skákhreyfingunni, Eero
Helme, sem á sæti í miðstjórn
Fide og hefur verið fastafulltrúi
síns lands hjá Fide á annan
áratug. Hann sagði beinum orðum:
„Hefði þurft að kjósa á milli
frambjóðanda Skáksambands Is-
lands og frambjóðanda studdum af
öðru landi en Islandi, var málið
mjög einfalt. Fide-þingið hefði
aldrei gengið gegn tillögum Skák-
sambands íslands." Svo einfalt er
þetta, bæði okkur, hr. Helme, og
öðrum sem sækja þing Fide. Síðan
má Friðrik Ólafsson spyrja sjálfan
sig hverjar hefðu orðið málalyktir
ef við hefðum haldið til streitu
lögformlegri samþykkt stjórnar
SI.
„Lastaranum
líkar ei neitt...“
Forseti Fide telur orðrétt
„Eftirtektarvert er að lesa það í
ritsmíð SÍ, hversu mikill er sagður
(auðkenni HT) hlutur forseta
SI...“ Síðar í greininni er farið
háðulegum orðum um hlut forseta
SI í framboðsvinnu fyrir Friðrik
Ólafsson. Eðlileg og mannleg
viðhorf til þess starfs, sem stjórn
SI hefur lagt af hendi eru gerð að
háðungarefni. Forsetinn kveðst
Hverju
reiddust
goðin?
Svar til Friðriks Ólafssonar, forseta Fide