Morgunblaðið - 25.03.1979, Blaðsíða 6

38
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 25. MARZ 1979
Ólafur Jónsson lét um síð-
ustu mánaðamót af starfi for-
stjóra Vinnuveitendasambands
Islands, en þangað réðst hann í
ársbyrjun 1973. Það má með
sanni segja, að starfið hafi
verið erilsamt, því að þennan
tíma hefur verið mikill óróleiki
á vinnumarkaðinum. Verðbólg-
an hefur á þessum tíma verið
meiri en áður og því hafa
kjarasamningar úrelzt — laun-
þegasamtökin hafa borið fram
nýjar kröfur og menn hafa
setzt að samningaborði fyrr en
ráðgert hafði verið í samning-
um.
„Starfið hefur verið erilsamt,
en fjölbreytt," sagði Ólafur í
samtali við Morgunblaðið fyrir
skömmu. „Það hefur og gefið
mér tækifæri til þess að kynnast
mönnum og málefnum, þótt
þessi tími hafi verið óvenju
annasamur. Stutt hefur verið á
milli samninga og samningalot-
ur á hverju ári milli heildarsam-
takanna. Menn halda og gjarn-
an, að á milli samningalotanna
sé lítið haft fyrir stafni, en
raunin er samt sú, að um marg-
þætt verkefni er að ræða og
nánast allan tímann eru í gangi
einhvers konar viðræður um
túlkun samninga og sitthvað
þeim tengt."
„Þú komst til vinnuveitenda-
sambandsins úr embætti toll-
gæzlustjóra og hafðir áður verið
fulltrúi lögreglustjóra.
Já, eftir framhaldsnám í
Bandaríkjunum var ég um ára-
bil fulltrúi lögreglustjórans í
Reykjavík, en 1966 tók ég við
embætti tollgæzlustjóra. Mér
líkaði mjög vel í báðum þessum
störfum. Þegar óskað var eftir
að ég tæki við starfi fram-
kvæmdastjóra VSI þótti mér
það áhugavert og lét til leiðast.
Ég vildi gjarnan kynnast þess-
um vettvangi þjóðmála. Mér
hefur líkað vel í þessu starfi. Ég
hef kynnst ágætu fólki í hópi
vinnuveitenda og samstarfs-
manna, forystumanna stéttar-
félaga, embættismanna og
stjórnmálamanna. Að slíkri
kynningu er mikill ávinningur."
„En hver voru helztu verkefni,
sem fyrir lágu, þegar þú tókst
við forstjórastörfum?"
„Verkefnið, sem fyrst og
fremst lá fyrir, þegar ég kom
hingað, var að efla Vinnuveit-
endasambandið og freista þess
að ná sem flestum vinnuveitend-
um inn í samtökin, enda er það
eitt af markmiðum í lögum þess.
Að þessu hefur verið unnið og
nú eru Samband fiskvinnslu-
stöðvanna, Kjararáð verzlunar-
innar, Samband ísl. verktaka og
prentiðnaðurinn aðilar að sam-
bandinu auk margra fleiri at-
vinnugreina sem bæst hafa í
samtökin. Þetta hefur gengið
tiltölulega vel, enda hefur
félagatal VSÍ á þessu tímabili
um það bil tvöfaldazt, úr um 2
þúsund félögum í tæplega 4
þúsund félaga. Jafnframt hafa
átt sér stað skipulagsbreyting-
ar, sambandið er nú byggt upp
af samtökum atvinnugreina
meir en áður. Þetta skipulag
hefur ótvíræða kosti, en breyt-
Frá undirritun aðalkjarasamninga milli VSI og ASI. Frá vinstri cru: Barði
Friðriksson, ólafur Jónsson, Jón H. Bergs, þá sáttanefndarmennirnir Jón Skaftason,
Torfi Hjartarson, sáttasemjari og Jón Þorsteinsson og lengst til hægri sér á Björn
Jónsson forseta ASÍ og Snorra Jónsson, varaforseta. — Ljósm.: ól.K.M.
Ofíugur, frjals atvmnurekstur
er undirstaða bcettra ttfskjara
— segir Ólafur Jónsson, sem látið hefur afforstjórastörfum fyrir VSÍ
ingunni hafa einnig fylgt erfið-
leikar á meðan þessi mál eru að
þróast og verið er að samræma
ýmis mál milli aðilanna.
Annar þáttur sem talsverður
tími hefur ferið í, er að efla
hagrannsóknir sambandsins.
Um leið og ég hóf hér einnig
störf Brynjólfur Bjarnason,
rekstrarhagfræðingur. Mönnum
var þá að verða ljóst, að mikil-
vægt væri að VSÍ hefði á sínum
snærum öfluga hagdeild, sem
gæti fylgzt með stöðu þjóðar-
búsins og áttað sig á efnahags-
horfum. Þetta starf hefur verið
mikils virði og þarf að efla enn.
Aimennar kjararannsóknir hafa
og verið efldar til muna í þjóð-
félaginu og þess má geta, að
viðsemjendur okkar hafa einnig
snúið sér að því sviði. Megingall-
inn hefur þó verið sá, að efna-
hagsmálin hafa verið ótrygg og
efnahagsstjórn ábótavant."
„En er ávallt hlustað í reynd á
hagfræðingana, þegar menn
sitja og semja um kaup og
kjör?“
„Menn vilja mjög gjarnan
hafa hagfræðinga sér til ráðu-
neytis og hagfræðilegar upplýs-
ingar á borðinu, en þegar á
hólminn kemur, hefur þessum
upplýsingum jafnan verið ýtt til
hliðar — því miður — Sátta-
semjari hefur oft sagt, að ef til
vill væri þá meiri þörf á sál-
fræðilegum leiðbeiningum. Frá
mínu sjónarmiði er ekki nægi-
lega mikið lagt upp úr því að
skýra fyrir fólki samhengi milli
efnahagsmálanna og kaups og
kjara. Vinnuveitendur hafa
jafnan varað við of mikilli
kröfugerð, sem leiða myndi til
ófarnaðar án mikils árangurs.
Afleiðingin hefur og jafnan
verið aukinn verðbólguhraði og
gengisfelling."
„En hvað um samningamálin
sjálf ?“
„Þar þarf úr mörgu að bæta
og VSI hefur lengi lagt mikla
áherslu á að nauðsynlegt sé að
breyta og bæta vinnulöggjöfina.
Hafa tillögur verið gerðar um
það við viðsemjendurna, og
miklar umræður farið fram, en
við höfum talið að vinnulöggjöf-
in væri úrelt og markaði ekki
nógu skýran ramma um samn-
ingaviðræðurnar. Þá hefur
skipulag hjá viðsemjendum okk-
ar verið of laust í reipunum. Þar
hafa smáhópar haft allt of mikil
völd, án tillits til ábyrgðar.
Innan ASÍ hafa verið uppi til-
lögur um breytingar á þessu
skipulagi, en þær hafa aldrei
náð alla leið.
Margar tillögur hafa verið
gerðar um breytingu á vinnulög-
gjöfinni, og miklar umræður
farið fram um þau mál milli
aðila vinnumarkaðarins, en án
teljandi árangurs.
Fyrrverandi félagsmálaráð-
herra lét semja frumvarp um
þetta efni, en ekki náðist sam-
komulag um nema mjög tak-
markaðan hluta þess þ.e. kafl-
ann um sáttasemjara ríkisins.
Ég tel æskilegt að aðilar
vinnumarkaðarins næðu sam-
komulagi um endurbætta vinnu-
með, hefur verið dæmt ónothæft
í flestum nágrannalöndum okk-
ar. Það er engin glóra í því að
laun eigi að hækka við það að
viðskiptakjör versni.
í þessu komum við ávallt að
því, að forsenda þess að allt
þetta geti gengið er, að fólk geri
sér grein fyrir því, hvað sé til
skiptanna í þjóðfélaginu. Erfið-
leikarnir eiga og oft rót sína að
rekja til þess, að hið opinbera
hefur oft tekið full stóran hlut
til sín í sköttum og ýmiss konar
álögum á atvinnureksturinn. Á
stundum hefur of hratt verið
farið í ýmsiss konar uppbygg-
ingu og atvinnureksturinn hefur
ekki fengið að byggja fyrirtækin
upp sem skyldi. Því hefur ekki
tekizt að efla framleiðni og
framleiðslu nægilega, sem haft
hefur þau áhrif, að atvinnuveg-
irnir hafa ekki getað staðið
undir hærra kaupi. Hinu er hins
vegar ekki að leyna, að oft hafa
komið stórir vinningar í at-
vinnurekstri, mikill afli í t.d.
síld og loðnu, en tímarnir hafa
einnig oft og einatt verið erfiðir,
aflabrestir, markaðir ekki nógu
traustir. Allt hefur þetta komið
fram í framvindu efnahags-
mála, en enginn vill taka skell-
inn. Til þess að milda áhrif
slíkra óhappa var t.d. verðjöfn-
unarsjóður sjávarútvegsins
stofnaður sem vísir að slíku
kerfi, en góð hugmynd ekki
komið að notum vegna misnotk-
unar.
„En hvað um tekjuskipting-
Aðilar vinnumarkaðarins vilja
vera án ríkisafskipta, þegar þeir
fjalla um kaup og kjör, en
ríkisvaldið hefur gripið inn í.
Þessi ríkisafskipti hafa gengið
allt of langt, eins og þegar
samningsatriði hafa hreinlega
verið lögfest. Þó getur verið
nauðsynlegt að ríkið hafi ein-
hver afskipti af málum, eins og
t.d. með því að marka efnahags-
stefnu sem yrði síðan rammi
samningsgerðarinnar. í raun
held ég, að allir séuorðnir sam-
mála um að finna þurfi nýjar
aðferðir til þess að leysa þessi
kjaramál á betri hátt en nú er
gert, en um leiðir til þess greinir
menn á. Það þarf að gera þessi
mál öll miklu einfaldari og þótt
sáttasemjari ríkisins og sátta-
nefndir hafi unnið vel, er unnt
að fá miklu heillavænlegri út úr
þeirri vinnu með breyttri vinnu-
löggjöf og bættu skipulagi
samningamála.
Að lokum sagði Ólafur Jóns-
son: „Ég vil leggja á það áherzlu,
að öflugur, frjáls atvinnurekst-
ur er undirstaða bættra lífs-
kjara. Það eru markmið vinnu-
veitenda sem annarra, að allir
megi hafa sem bezt lífskjör.
Lífskjör hér á landi eru miklu
lélegri en þau gætu verið. Sumir
segja 25—30% lélegri, en
kannski er mismunurinn miklu
meiri. Allt er þetta vegna þess
að ekki hefur tekist að hemja
verðbólguna og hafa nægilga
góða stjórn á efnahagsmálum
þjóðarinnar. tra lífskjara.
Vinnuveitendur á íundi með ríkisstjórn Geirs Hallgrímssonar. ólafur Jónsson er
annar frá vinstri, miili Jóns H. Bergs formanns VSÍ og Davíðs Scheving
Thorsteinssonar. Þá eru við borðið taldir andsælis: Vilhjálmur Hjálmarsson, Matthías
Bjarnason, Gunnar Thoroddsen, Geir Hallgrímsson, ólafur Jóhannesson, Matthías Á.
Mathiesen, Haildór E. Sigurðsson, Jón Sigurðsson og Skúli J. Páimason.
löggjöf, en til þess er því miður
lítil von. En þá verður Alþingi
að freista þess að leysa málið.
„En hvernig meturðu þá
samninga, sem gerðir hafa verið
undanfarin ár?“
Samningarnir hafa ekki
reynst hagstæðir. Þeir hafa
bæði leitt af sér aukna verð-
bólgu og gengisfellingar. Hitt
deila menn svo um hver hafi átt
sök á því að þeir voru þannig úr
garði gerðir. Vinnuveitendur
telja sig hafa varað alvarlega
við afleiðingunum en það reynd-
ist bara ekki nóg. Hinu er
ósvarað hvort harðari átök á
vinnumarkaðnum hefðu bætt
úr. Samningana 1974 eyðilagði
olíukreppan, þar sem ekki tókst
að gera ráðstafanir í þeim efn-
um í tæka tíð. Samningarnir
1976 voru á margan hátt skyn-
samlegri en það verður varla
sagt um samnningana 1977. Hið
alvarlegasta við þá var það
vísitölukerfi, sem fylgdi. Þetta
vísitölukerfi, sem við erum enn
una í þjóðfélaginu milli hinna
einstöku stétta?"
„Vinnuveitendasambandið
hefur lagt á það mikla áherzlu,
að gert yrði samkomulag um
launaskiptinguna milli hinna
ýmsu hópa. Þar hefur verið viss
vilji til þess að taka á málunum,
en ákveðnir hópar í þjóðfélaginu
hafa ekki fengizt til þess að
ræða breytingar á þessari skipt-
ingu. Hana á ekki að fastsetja í
lög, heldur á að það að vera
samningsatriði. En þetta lendir
fyrst og fremst á launþegum
innan verkalýðshreyfingarinnar
að þeir komi sér saman um
skiptinguna, slíkt myndi ger-
breyta og gera mönnum kleift
að fást við þessi mál af meiri
skynsemi."
„En hvað finnst þér um af-
skipti ríkisvaldsins af kjaramál-
um?“
„Sé efnahagsstefnan traust og
stjórn hennar tekin föstum tök-
um, yrði mun auðveldara að fást
við alla lcjarasamningsgerð.
Ólafur Jónsson — Ljósm.: Kristján