Morgunblaðið - 25.03.1979, Blaðsíða 20

52
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 25. MARZ 1979
KINVERSKA SKOPPARAKRINGLAN
Auðkýf-
ingar
endur-
reistir
að var vitanlega eitt af fyrstu
verkum kommúnista þegar
þeir komust til fullra valda í Kína
að gera upptækar eignir ríkis-
manna. Það hefur varla undrað
nokkurn mann. Hitt kann að vefj-
ast meir fyrir, að nú eru stjórnvöld
í Kína að skila fyrrverandi ríkis-
mönnum, þeim er eftir lifa, eign-
um þeirra. Það er ekki gott að vita
hvort ríkismennirnir skilja þetta
sjálfir. Hitt er greinilegt að skoð-
anir þeirra, sumra a.m.k., hafa
breytzt á langri ieið: þeir ætla ekki
að taka upp forna lifnaðarhætti
Kínverja í ævintýrum, endurnýja
kvennabúrið, éta súrsaða páfugis-
punga í hvert mál og hálshöggva
misheppnaða spámenn. Þeir eru
orðnir hófsamir og lítiilátir af
iangri nauðsyn, segjast ætla að
lifa „óbrotnu lífi“ áfram og verja
peningunum sínum „skynsam-
lega“. Málsvari fyrrverandi for-
stjóra og framkvæmdastjóra lét
svo ummælt, að „allir iðnrekendur
og kaupsýslumenn sem unna ætt-
landi sínu ættu að taka þessum
tíðindum með réttu hugarfari".
Hann bætti því við, að enginn gæti
með góðu móti áfellzt menn fyrir
að „verja einhverju af þessum
endurheimtu eignumn sínum til
þess að bæta eigin kjör“, en mest
af þeim ætti að renna til „upp-
byggingarinnar í landinu".
Manni finnst í fljótu bragði
undarlega valinn tíminn til þess
arna. Það ber sem sé upp á sama
tíma að fyrrverandi ríkismenn
verða ríkir aftur, fyrir tilstilli
stjórnvaida, og hitt að það er
viðurkennt opinberlega að fjöldi
manns í Kína hefur enn tæpast til
hnífs og skeiðar. Það er sem sé
staðfest, að ræðumaður á fundi
flokksnefndar í Amhwei-héraði,
sem haldinn var ekki alls fyrir
löngu, lýsti því yfir að „fjöldi
manns í sveitum hefur enn naum-
ast í sig og á“.
En Kínverjar þykjast hafa gild-
ar ástæður, og eru tvær helztar. I
fyrsta lagi segja þeir eignaupptök-
una hafa verið stjórnarskrárbrot
— og það mun rétt vera. I stjórn-
arskránni er mönnum tryggður
eignarréttur, svo fremi þeir „arð-
ræna ekki aðra“. Fyrrum fram-
kvæmdastjóri, sem fær aftur eign-
ir sínar má t.a.m. veita sér eins
mikið og hann kærir sig um og
getur og lifa þannig langtum betra
lífi en vanalegur verkamaður. En
honum leyfist ekki að eiga aðra
húseign en hann býr í, leigja hana
út og lifa á leigunni.
Hin ástæðan er sú, og öllu
skiljaniegri, að stjórnvöld eru búin
að komast að þeirri niðurstöðu að
það megi hafa ýmislegt gagn af
þessum gömlu kapítalistum. Þeir
hafa verið sagðir hinir mestu
bófar fram að þessu og er löngu
búið að innprenta almenningi það.
En nú eru þetta allt í einu orðnir
hinir mestu hæfileikamenn, og
búa yfir mikilli og fjölþættri
þekkingu sem komið getur að
margvíslegum notum í skiptum við
aðrar þjóðir, einkum og sér í lagi í
viðskiptasökum...
En jafnframt þessu var tilkynnt
önnur tilslökun og ekki síður
merkileg. Nú geta fleiri Kínverjar
komizt í álnir en þeir einir sem
efnaðir voru áður. Það er sem sé
búið að heita verðlaunum fyrir
„uppfinningar", hvers kyns sem
eru, sem eru til þess fallnar að
auka framfarir og bæta þjóðarhag.
Uppfinningarnar verða borgaðar
eftir því hversu mikilvægar þær
teljast. Þeir sem hugsa upp eitt-
hvað sérstaklega mikilvægt munu
fá „vottorð um uppfinninguna,
heiðursmerki og 10 þúsund yuan
(jafngildi 20 millj. ísl. kr., eða um
það bil)“. En „afburða mikilvægar"
uppfinningar verða ennþá betur
borgaðar...
- JOHN GITTINGS
Bandaríski
rithöfundur-
inn Norman
Mailer kom fyrir
rétt í Massachuss-
etts um daginn og
bar sig illa.. Hann
er nýskilinn við
konuna, rétt enn
einu sinni, —
fjórðu konuna.
Krefst hún nú
1000 dollara lífeyris á viku, ein-
býlishús í Massachussetts og íbúð-
ar í New York en beggja barna
þeirra hjóna að auki.
Mailer sagði fyrir réttinum, að
sér þætti fjári hart ef konunni yrði
dæmt þetta og væri nær að hún
borgaði honum lífeyri. Kvaðst
hann ekki einasta skulda skattin-
um og umboðsmanni sínum heldur
hefði hann á framfæri eina fyrr-
verandi eiginkonu sína, átta börn
og tvær hjákonur. Hann gekkst að
vísu við því að bækur sínar seldust
ve! en benti á það að ekki veitti af,
og auk þess kvaðst hann alla tíð
hafa verið götóttur í bókhaldi.
Mætti segja að sín ógæfa væri sú
að hann ætti létt með að semja
bækur en væri hins vegar
ómögulegur að færa bækur...
Nagisa Oshima
er með þekkt-
ustu kvikmynda-
leikstjórum jap-
önskum; er búinn
að vera að í tvo
áratugi, leikstýra
einum 20 myndum
og var verðlaun-
aður fyrir nýjustu
mynd sína á kvik-
myndahátíðinni í
Cannes í fyrra. E.t.v. telur Oshima
nóg að gert í kvikmyndalistinni;
hann er a.m.k. búinn að finna sér
aðra hugsjón. Hann kveður það
hafa runnið upp fyrir sér fyrir
nokkrum árum að konur væru
„þær manneskjur sem verst yrðu
úti í mannfélaginu". Og nú hefur
hann tekið sér fyrir hendur að
hjálpa þeim. Hann efndi til hálf-
tíma sjónvarpsþáttar og er það
orðinn einn vinsælasti þáttur í
sjónvarpi í Japan. Hann er nefnd-
ur „kvennaskóli" og fer þannig
fram, að konur spyrja en Oshima
situr fyrir svörum og gefur góð ráð
við því sem að amar. Gefur auga
leið að hann gerir lítið annað nú
orðið en hugsa upp heilræði. En
hann segist ekki hafa annað betra
við tímann að gera, „engar skepn-
ur í heiminum sæti jafnillri með-
ferð og konur" og sé þeim ekkert of
gott...
að hefur
gengið á með
verkföllum í Bret-
landi undanfarið,
aldrei þessu vant
enda eru góð ráð
orðin dýr þar.
Ríkisstjórnin
kann engin ráð
frekar en vant er;
stj órnarandstað-
an kann hins
vegar mörg ráð og eru það allt
þjóðráð. Það kann fólk að meta og
hefur látið það óspart í ljós í
skoðanakönnunum: leiðtogi stjórn-
arandstöðunnar, Margaret
Thatcher, er manna vinsælust en
Callaghan karlræfillinn forsætis-
ráðherra fyrirlitinn af öllum.
Einn er þó sá hópur manna sem
ekki kann að meta Margaret
Thatcher. Um svipað leyti og verið
var að spyrja fólk á götum úti um
skoðanir þess á Callaghan og
Thatcher fór fram vinsæidakönn-
un í vaxmyndasafninu fræga
Madame Tussaud. Þar lenti
Margaret Thatcher í heldur
skuggalegum félagsskap. Hún var
kjörin þriðja mesta óféti ársins,
næst á eftir Idi Amin sem sigraði í
fyrra, en Adólf Hitler í fyrsta
sæti, seigur gamli maðurinn. Tók
Thatcher sæti Drakúla greifa, sem
verður að fara að herða sig ef hann
ætlar að lafa á listanum. Hlýtur
ríkisstjórnin nú að reyna að koma
fram frumvarpi um niðurgreiðslu
aðgöngumiða að safni Madame
Tussaud.
Það ber annað til tíðinda í
vinsældakönnuninni í vaxmynda-
safninu að Winston Churchill var
kjörinn heimsins mesta hetja fyrr
og síðar. í fyrra var það Elvis
Presley...
HUGSJONIR/ HERMENNSKA
Vantar
fólk til
vopna-
burðar
Herskylda var afnumin í
Bandaríkjunum árið 1972; það
var að frumkvæði Nixons forseta.
En nú er komið til tals að leiða
hana í lög aftur. Einkum eru
hægrimenn hvetjandi þess. Vakir
það fyrir þeim að styrkja hinn
fasta herafla sem nú er skipaður
sjálfboðaiiðum einvörðungu og þar
á meðal sívaxandi fjölda af kven-
fólki. En margir frjálslyndir, bæði
demókratar og repúblikanar, hafa
og lýst sig fylgjandi því að her-
skyldan verði innleidd á ný. Að
vísu eru þeirra ástæður af nokkuð
öðrum toga: þeim þykir æska
landsins orðin hugsjónasnauð, svo
og að bilin milli samfélagsstétta
og kynþátta fari breikkandi og
telja þetta mundu lagast ef allir
færu aftur í herinn. Þegar
herskyldan var afnumin var því
borið við m.a. að lögin um hana
hefðu verið ranglát og einkum
tekið til fátækra manna og
blakkra en hvítir miðstéttarmenn
af velstæðu foreldri, t.a.m., margir
sloppið við herþjónustu — farið í
háskóla í staðinn. Varð því enda
ekki neitað þegar bornar voru
saman tölur úr Víetnamstríðinu
um mannfall úr hinum ýmsu
stéttum og þjóðfélagshópum, að
eitthvað mundi bogið við her-
skyldulögin eða framkvæmd
þeirra nema hvort tveggja væri.
Reyndar hefur blökkumönnum
t.d. fjölgað mjög í hernum frá því
að herskyldan var afnumin. Þeir
eru að verða helmingur nýliða, og
65% hermanna er þjónað hafa sex
ár eða lengur eru blökkumenn.
Kann það að stafa af því að þeim
standi ekki öliu betri vinna til
boða. En það fylgir þessu að
menntunarskortur nýliða er
orðinn til nokkurra vandræða í
hernum. Er nærri einn af hverjum
tuttugu talinn „ólæs að heita má“,
þ.e. ekki betur læs en svo að hann
getur varla eða ekki stautað sig
fram úr handbókum, leiðarvísum
og fyrirskipunum ... Eins og við
HERÆFINGAR: á stríðstímum
„leggjast allir á eitt“
var að búast hafa margir lagzt
gegn tillögunni um það að
herskylda verði tekin upp aftur.
Ekki eru þeir þó allir alfarið á
móti herskyldu og sumir eru t.d.
fylgjandi því að allir ungir menn
sem vettlingi geta valdið verði
skráðir til herþjónustu, svo að
mætti kveðja þá í herinn fyrir-
varalítið ef drægi til stríðs. Nú er
talið að taka mundi rúma tvo
mánuði frá því fyrsti maður yrði
kvaddur í herinn og þar til hann
yrði orrustureiðubúinn. En um það
leyti yrðu Sovétmenn trúlega
búnir aö leggja Bandaríkin i eyði
og farnir heim aftur fyrir mánuði
eins og sagði í einni röksemda-
færslu um þetta.
Aðan voru nefndar helztu
ástæðurnar sem fylgjendur her-
skyldu hafa fært máli sínu til
stuðnings: hermennskan mundi
vekja æskulýðnum hugsjónaeld og
efla samhygð með þjóðinni. Sakna
margir rosknir menn heim-
styrjaldaráranna síðari fyrir það
að stéttamunur varð þá með
minnsta móti og „allir lögðust á
eitt“. Er þess konar söknuður og
vel þekktur í Bretlandi.
Einn helzti málsvari herskyldu í
Bandaríkjunum er Charles Peters
ritstjóri tímaritsins Washington
Monthly. Hann heldur því seint og
snemma fram í blaði sínu að
herskylda mundi leysa flest þjóð-
félagsvandamál sem við er að
stríða í Bandaríkjunum. í fyrsta
lagi fengju herforingjar nægan
liðsafla. I öðru lagi mætti setja
hermenn til margvíslegrar félags-
legrar þjónustu, láta þá annast
gamalmenni og sjúklinga og vinna
margvísleg miður þokkuð verk. En
auk þess mundi eflast samhugur
og vinátta með æskumönnum úr
öllum þjóðfélagsstéttum og af
öllum litarhætti, en allir urðu
jafnir — a.m.k. meðan þeir væru í
hernum.
Andstæðingar herskyldunnar
hafa svo sem líka látið frá sér
heyra um málið. Dálkahöfundur
einn i Washington Post komst svo
að orði um Peters og skoðanir
hans, að hann vildi láta „kveðja
alla i herinn og fengelsa þá sem
færðust undan, fangavistin mundi
innræta þeim föðurlandsást,
þessum lúsablesum". Og
mannréttindanefndin bandaríska
komst svo að orði um herskyldu
yfirleitt, að hún væri „gróf
skerðing almennra mannréttinda".
Svo er þó að sjá að herskyldunni
aukist heldur fylgi og víst eru það
að málið mun ekki niður falla á
næstunni:
Menn eiga eftir að deila hart og
lengi, hvað svo sem úr verður.
- Robert Chesshyre