Morgunblaðið - 27.11.1979, Qupperneq 11

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 27. NÓVEMBER 1979
11
hættulegt sé að draga úr olíu-
viðskiptum við Sovétríkin, af því
að það kunni að minnka áhuga
þeirra á íslenskum framleiðslu-
vörum. Þessi röksemdarfærsla er
ekki sannfærandi. Af mörgum
ástæðum munu Sovétmenn sjá sér
hag í því að eiga viðskipti við
íslendinga framvegis eins og
hingað til. Þá hafa viðskiptin
milli landanna verið íslendingum
svo mjög í óhag undanfarin 5 til 6
ár, að það mun taka Sovétmenn
mörg ár að vinna þetta óhagræði
okkar upp, vilji þeir í raun, að
jafnræði ríki í viðskiptum land-
anna. Auk þess er ekkert sem
bendir til þess, að það sé endilega
hagkvæmt fyrir okkur að hætta
öllum olíuviðskiptum við So-
vétríkin. Telja sumir eðlilegt.við
það verði miðað, að V4 til Va
olíunnar komi framvegis frá Sov-
efmönnum, en láta mun nærri að
með því magni verði jafnvægi í
viðskiptum landanna.
Fyrir frumkvæði stjórnar-
andstöðunnar, Sjálfstæðisflokks-
ins, fékkst ríkisstjórn Ólafs Jó-
hannessonar loks til að stíga það
skref sem skapað hefur algjörlega
ný viðhorf í olíuviðskiptum lands-
manna á tæplega hálfu ári. Undir
forystu Jóhannesar Nordal hefur
olíuviðskiptanefnd valdið þeirri
hugarfarsbreytingu í olíumálun-
um, sem Morgunblaðið hvatti
oftar en einu sinni til á fyrri hluta
þessa árs. Nauðsynlegt er að taka
upp nýjar aðferðir við olíuinn-
kaupin framvegis. Að sögn þeirra,
sem best hafa kynnst þessum
I málum undanfarna mánuði, virð-
ist óhjákvæmilegt að koma á fót
innkaupafyrirtæki, sem opinberir
aðilar eigi aðild að ásamt full-
trúum olíufélaganna. í skýrslu
olíuviðskiptanefndar segir:
„Stjórn olíuframboðs frá einstök-
um ríkjum er nú yfirleitt í
höndum ríkisstjórna, en var áður
í höndum alþjóðlegra olíufélaga.
Byggjast ákvarðanir um fjárfest-
ingu í þessum iðnaði og sölu olíu
nú fyrst og fremst á pólitískum
atriðum og tekjusjónarmiðum
framleiðslulanda en ekki á eftir-
spurn." Þessi breytta aðstaða er
sögð valda því, að nauðsynlegt sé
ð fyrir liggi vitneskja um olíuinn-
kaup landsins í heild, þegar samið
er við einstaka aðila. I því skyni
telja fróðir menn nauðsynlegt, að
ríkisvaldið ‘komi inn í myndina.
„Olíuvopnið" er hugtak, sem
verðu æ algengara í alþjóðlegum
umræðum. Þetta „vopn“ er ekki
til í þeim skilningi, að með því
verði menn vegnir. En hitt er
ljóst, að ásóknin í þessa orkulind
og þeir gífurlegu hagsmunir, sem
eru henni tengdir, setja sífellt
meiri svip á samskipti ríkja. Með
hliðsjón af því, að spennan á
þessu sviði mun fremur vaxa en
minnka á næstu árum, veitir það
íslendingum mun meira svigrúm í
meðferð utanrikismála sinna, að
einokunin í olíumálunum hefur
verið rofin og við erum ekki
lengur haldnir þeim fordómum,
að nauðsynlegt sé að vera háðir
Sovétríkjunum um þessa orku.
Meiri þversögn er varla unnt að
ímynda sér.
Björn Bjarnason.
mánaða fyrirvara tilkynnt sovét-
mönnum, að þeir ætli að draga úr
innflutningi á gasolíu og bensíni
frá þeim, hins vegar eru ákvæðin
um svartolíumagnið óuppsegjan-
leg. í reynd marka uppsagnar-
ákvæðin í olíusamningnum
tímamót í olíuinnflutningi til
landsins, því að nú er þannig um
hnútana búið, að það þjónar
tilgangi að leita fyrir sér um kaup
á olíu annars staðar en í Moskvu.
Samkvæmt hinum nýju ákvæðum
í samkomulaginu við Sovétmenn
getum við til dæmis frá 1. apríl
n.k. keypt gasolíu frá öðrum en
þeim og sama er að segja um
bensínið.
Það er þegar komin hreyfing á
olíukaup frá öðrum. í blöðum
hefur komið fram, að Önundur
Ásgeirsson forstjóri Olíuverslun-
ar Islands h.f., OLÍS, (BP) hefur
verið í Nígeríu til að kanna
möguleika á olíuviðskiptum. Olíu-
útflutningur frá Nígeríu hefur
vaxið mjög síðustu ár ekki síst til
Bandaríkjanna, þar sem Nígeríu-
menn eru annar stærsti innflytj-
andinn.
í dag, þriðjudag, heldur olíu-
viðskiptanefnd ásamt Vilhjálmi
Jónssyni forstjóra Olíufélagsins
h.f. (Esso) til Bretlands til við-
ræðna við BNOC. Munu viðræð-
urnar snúast um það, hvort
breska ríkisolíufyrirtækið geti
selt okkur 100 til 150 þúsund tonn
af gasolíu, en áætluð þörf fyrir
gasolíu 1980 er 280 þúsund tonn. í
samningunum við Sovétríkin
skuldbinda þau sig til að sjá
okkur fyrir um 200 þúsund tonn-
um nema við nýtum okkur upp-
sagnarréttinn. Fram til þessa
hafa olíufélögin keypt um 60 þús.
tonn árlega af gasolíu utan Sov-
étríkjanna.
British National Oil Corpora-
tion er starfrækt af breska ríkinu
og var komið á fót vegna olíu-
vinnslunnar í Norðursjó. Bretar
eru orðnir útflytjendur á olíu og
ráða yfir um 50 milljón tonna
umframafkastagetu í olíuhreins-
un á ári. Hefur olíuviðskiptanefnd
bent á þann möguleika, að
hráolía, sem keypt væri úr Norð-
ursjávarolíulindum Breta, yrði
hreinsuð í Skotlandi áður en hún
yrði flutt hingað til lands. Breska
ríkisolíufyrirtækið er rekið sem
hvert annað olíufélag og verðlag á
framleiðslu þess ræðst af almenn-
um markaðslögmálum. Breska
ríkisstjórnin hefur hins vegar
mælt svo fyrir, að viðskiptum
sínum skuli fyrirtækið beina til
samaðila Breta að Efnahags-
bandalagi Evrópu og Alþjóða-
orkustofnuninni (International
Energy Agency, IEA) en olíu-
viðskiptanefnd hefur einmitt lagt
til, að Islendingar gerist aðilar að
þeirri stofnun, þó ekki fulltrúi
kommúnista í nefndinni Ingi R.
Helgason. Munu nú vera að hefj-
ast könnunarviðræður um þátt-
töku íslands í Alþjóða orkustofn-
uninni.
í skýrslu olíuviðskiptanefndar
segir: „Meginhluti olíuviðskipt-
anna er eftir hefðbundnum við-
skiptaleiðum, einkum á vegum
hinna stóru olíufélaga, en verð-
lagning í þeim viðskiptum er í
grundvallaratriðum miðuð við
verð á hráolíu að viðbættum
hreinsunarkostnaði og álagningu,
sem er að sjálfsögðu mismunandi
há. Hafa þessi svokölluðu
„mainstream" verð hækkað mun
minna en dagverðin (þ.e. Rotter-
dam-verðin).
Þannig er talið, að „main-
stream" verð í Þýskalandi,
Frakklandi, Bretlandi, Belgíu og
Hollandi hafi að meðaltali hækk-
að um nálægt tvo þriðju frá júní
1978 til jafnlengdar í ár. Á sama
tímabili haekkaði gasolía á Rott-
erdam markaði hins vegar um
200%. Voru dagverðin á henni þá
orðin um 80% hærri en „main-
stream" verðin, en höfðu verð
u.þ.b. jafnhá ári áður.“
Menn vonuðu í febrúar, þegar
Geir Hallgrímsson hóf um það
umræður á Alþingi, að rétt væri
að endurskoða samningana við
Sovétríkin, að verðsprengingin í
dagverðunum væri tímabundin.
Brátt kæmist aftur á jafnvægi
milli dagverðsins og „main-
stream" verðsins. Það hefur hins
vegar ekki gerst. Hæst varð dag-
verðið í júní á þessu ári. Það hafði
lækkað um 50—60 bandaríska
dollara í september en hefur nú
hækkað að nýju og nálgast óð-
fluga hápunktinn í júní. Olíu-
viðskiptanefnd mun stefna að því
í viðræðum sínum við breska
ríkisolíufyrirtækið að ná samn-
ingum á grundvelli „mainstream"
verðsins. Ýmsir aðrir þættir
koma einnig til álita s.s. lánakjör
og flutningskostnaður. Mun heild-
armatið ráða því, hvort uppsagn-
arákvæðin í samningunum við
Sovétríkin verða notuð og þeim
tilkynnt e.t.v. fyrir 1. janúar n.k.,
að hluta gasolíuviðskiptanna eða
jafnvel þeim öllum verði beint til
Breta frá og með 1. apríl 1980.
Athuganir um kaup á bensíni frá
öðrum en Sovétmönnum eru ekki
komnar eins langt og varðandi
gasolíuna.
Islendingar þurfa alls um 600
þús. lestir af olíuvörum árlega.
Ekki eru líkur á, að þetta magn
muni minnka verulega á næstu
árum. Hugmyndir um framleiðslu
á vetni eða öðrum orkugjöfum,
sem komið gætu í stað olíu, eru
áhugaverðar en því miður ekki
raunhæfar eða samkeppnisfærar í
verði. Það er markmið hjá nokkr-
um stjórnmálaflokkanna nú fyrir
kosningarnar, að íslendingar
verði sjálfum sér nógir um orku
um næstu aldamót. Þessu mark-
miði virðist ekki verða nað með
öðrum hætti en þeim, að við
nýtum orkulindir okkar með þeim
hætti, að ágóðinn af þeirri nýt-
ingu nægi til að greiða kostnaðinn
af innfluttum orkugjöfum.
Því er stundum haldið fram, að
Þórhallur Ásgeirsson (t.v.)
undirritar olíusamninginn við
Sovótríkinn í Ráðherra-
bústaönum 15. nóvember s.l.
fyrir íslands hönd, en af hálfu
Sovétríkjanna undirritaöi Boris
Gorskov fulltrúi verslunarskrif-
stofu þeirra hér samninginn.
Við hlið hans er túlkur. Að
baki standa fulltrúar olíufélag-
anna og Kjartan Jóhannsson
viðskiptaráðherra en þaö er
sovéski sendiherrann, sem
hvíslar í eyra hans á myndinni.
Austurstræti 18
sími 19707
Skemmuvegi 36
simi 73055
í þessari bók er hann á feró' með Agnari Kofoed-Hansen um grónar ævislóöir hans, þar sem
skuggi gestsins meö Ijáinn er aldrei langt undan. Gerö eru skil ættmennum Agnars báöum megin
Atlantsála og birtu brugöiö á bernsku hans undir súö á Hverfisgötunni, þar sem hann í
langvinnum veikindum dreymir um aö Jljúga. Rakið er stórfuröulegt framtak hans og þrautseigja
t danska flughernum og flugferill hans í þjónustu erlendra flugfélaga, þegar stundum kvaö svo
rammt aö í náttmyrkri og þoku, aö lóöa varö á jörö meö blýlóöi.
Heimkominn hefur hann forgöngu um stofnun flugfélags — og
hefst þá brautryðjandaflug hans, upphaf samfellds
flugs á íslandi, oft á tíðum svo tvísýnt flug
að nánast var flogið á faöirvorinu.
En Jóhannesi Helga nægir ekki aö
rekja þessa sögu. Hann lýsir af
Á brattann; minningar °9 lil inn • hugarheim Agnars,
Agnars Kofoed-Hansen u'an ',ma sögunnar, og
er saga um undraverða 9e,ur henni Þann'9 óvænta
þrautseigju og þrek- v,dd‘
raunir meö léttu og
bráðfyndnu ívafi.
Höfundurinn er Jó-
hannes Helgi, einn af
snillingum okkar í ævi-
sagnaritun með meiru.
Svo er hugkvæmni
hans fyrir aö þakka að
tækni hans er alltaf ný
meö hverri bók.
Almenna
bókaíélagið