Morgunblaðið - 27.11.1979, Page 12

Morgunblaðið - 27.11.1979, Page 12
12 MORGUNBLAÐIÐ. ÞRIÐJUDAGUR 27. NÓVEMBER 1979 Þjörmum að íhaldinu íþessum kosningum: Gefum þvíhreinan meirihluta í síðustu koningum gerðu íslenskir kjósendur sér lítið fyrir og sveifluðu atkvæðum sínum til á stórkostlegri hátt en dæmi voru fyrir í sögu lýðveldisins. Sveiflan var til vinstri. Hún gat í rauninni ekki orðið nema til vinstri, því að menn voru fyrst og fremst að kjósa á móti ríkisstjórn íhalds og framsóknar. Menn kusu fyrst og fremst á móti henni fyrir það, að hún hafði verið með puttana í samningum ASI og VSI og að sjálfsögðu sjálf hátíðlega undir- ritað samninga við opinbera starfsmenn, og ætlaði svo eftirá að ganga á bak orða sinna og breyta samningunum, þó í litlu væri. Fordæmin voru svo ótal mörg frá vinstri stjórnum sem hægri stjórnum að hún taldi sér óhætt, en nú reyndust þau vera einum of mörg. Þetta var hálm- stráið sem braut kryppuna á úlfaldanum. Samningana í gildi sagði stjórnarandastaðan og samningana í gildi sögðu kjósend- ur. Eftirleikurinn Þjóðin hafði átt leik og leikið fram eitraðra peði en nokkur átti von á. En svo kom eftirleikurinn og þar var þjóðin — kjósendurnir — bara áhorfandi. Ástandið var uggvænlegt. Fiskveiðiflotinn var að stöðvast, vinnslustöðvarnar hrúguðu upp því meiri skuldum sem þær tóku við meiri fiski. Og svo kom aflahrota í ofanálag! Og, til að gera allt verra, góðæri fyrir bændur! En hvar voru þeir á meðan, sem þjóðin hafði vottað traust? (Því að lýðræðið er nú einu sinni þannig að ekki er hægt að votta einum vantraust, án þess að það sé lagt út sem traust fyrir hina.). Fóru þeir í sumarfrí? Nei, því miður. í níu vikur lágu þeir í svívirði- legustu pólitísku illdeilum, sem þjóðin hefur enn orðið áhorfandi að og létu sig engu skipta þótt landið væri stjórnlaust. Það vant- aði bara þrjá þingmenn uppá að vin8tri sveiflan væri næg til að gefa „verkalýðsflokkunum" hrein- an meirihluta (beitið ímyndunar- aflinu til að gera ykkur í hugar- lund hvað þá hefði skeð) og þeir eyddu öilu sumrinu til að ausa hvern annan öllum þeim skít, sem þeir fundu nærtækan — og þegar hann þraut fundu þeir upp meiri skít! En svo var tekið í taumana af stærra afli en þeir treystust til að ráða við: Dagsetning, 1. septemb- er. Þá átti kaupið nefnilega að hækka, samkvæmt samningunum heilögu, Sólstöðusamningunum. Og í kjölfarið hækkað fiskverð o.s.fr., o.s.frv. Það varð að hindra að samningarnir tækju gildi. Og þá loksins skriðu þeir saman að fótskör ólafs Jóhannessonar og sárbændu hann að taka sárasta broddinn af niðurlægingu sinni með því að breiða glottið sitt yfir ríkisstjórn, sem léti það verða sitt fyrsta verk að sníða vaxtarbrodd- ana af Sólstöðusamningunum. Og Ólafur — alltaf tilbúinn að þjást með þjáðum — sló til og varð forsætisráðherra eftir einhvern herfilegasta kosningaósigur, sem nokkur hefur beðið í manna minn- um. x Og eftir því varð framhaldið. Þessari stærstu sveiflu þjóðarinn- ar síðan 1908 var snúið uppí einhver ömurlegasta farsa, sem mannlegt auga hefur ennþá litið. Það eina sem þessi ríkisstjórn reyndi að glíma við allan tímann var vísitalan. í hvert skipti, sem hún átt að hækka — samkvæmt gildandi Sólstöðusamningum — fóru ríkisstjórnarflokkarnir að hugsa upp „efnahagsráðastafan- ir“. (Les: Hvernig er hægt að svíkja samningana án þess að launþegar taki eftir því að minn flokkur átti aðild að þvi (án þess að það kosti mig ráðherrastólinn). Síðan rifust þeir um hver þeirra hefði ætlað að svíkja litlu yndis- legu Sólstöðusamningana mest. Einu má gilda hvort einn sveik þá mikið, annar meira og hinn þriðji mest. Það sem máli skiptir er að þeir voru sviknir, rýrðir um 12%. Hagvöxtur hefur stöðvast. At- vinnuleysi blasir við. Aldrei hefur jafnmiklu trausti og þjóðin veitti í síðustu kosningum verið sóað af jafnmikilli léttúð, né á jafn- skömmum tíma. Ógeð Það er kjörorð ungs fólks í dag, að allt skuli opið. Allt komi öllum við. Hvað sem okkur finnst um þessa kenningu þá var vinstri stjórnin mynduð undir þessu mottói og þannig starfaði hún og reyndi að stjórna. Hún sýndi í sér innýflin og þau voru, eins og innýfli venjulega eru, heldur ógeðsleg. í staðinn fyrir andlit kom glottið, enginn varð var við heilabú, og skinnið varð náttúr- lega að vanta til þess að innyflin mættu njóta sín. Þess vegna komu líka margend- urteknir úrslitakostir kratanna fyrir sjónir eins og hægðatregða. Enginn gerði þjóðinni (kjósendun- um) grein fyrir því, að þeir féllu alltaf saman við ný vísitölutímabil Sólstöðusamninganna. Úr því að kratarnir höfðu álpast til að vera sigurvegarar kosninganna vildu þeir reyna að vera ábyrgir. Það var ekki hægt nema að reyna að svindla iaunþega svolítið með vísitölunni. Og hvað sem hinir reyndu að sussa svolítið niður í þeim og segja þeim: „Við skuium reyna að vera svolítið sniðugir", þá skildu kratarnir aldrei fídusinn og fannst enn að það þyrfti bara að segja fólkinu að nú væri „vinveitt ríkisstjórn" og allt í lagi þótt hún svindlaði pínku-, obbolít- ið á vísitölunni. Samstarfsmönn- unum fannst hvort sem er að sigur þeirra væri óverðskuldaður og því maklegt að stegla þá við hvert nýtt vísitölutímabil sem ákafasta í kjaraskerðingunni. Fjórðu úrslitakostirnir — og þar með talin búvöruhækkun gengu yfir — kratarnir kveinuðu en ríkisstjórnin lafði og þjóðin gekk til vinnu sinnar enn á ný í trausti þess að þeir afgreiddu fjárlög og annað það, sem þing- mönnum ber að gera fyrir kom- andi ár. En þá gerðist það að kratarnir leystu upp ríkisstjórn- ina á miðju vísitölutímabili eins hljóðlega eins og þegar hefðarfrú leysir vind í stóru samkvæmi. Og með þessu óskynjanlega prumpi var „vinstri stjórn 111“ öll. Búið spil. Og nú spyr ég kjósendur, eða eigum við að vera hátíðlegir, og segja: þjóðina; Hvar er eitt ein- asta kosningaloforð þessara þriggja flokka, sem stendur upp úr og hefur verið efnt? Það eina sem ég sé, að þeir hafi orðið sammála um, er, að allir eyddu öllu fyrir hinum. Rétt? Mekkanismi stjórnmálanna I 35 ár hafa þegnar íslenzka lýðveldisins gengið til kjörborðs- ins, án þess að hafa hugmynd um hverja það endanlega leiddi að stjórnvelinum. Það var komið undir kænsku, undirferli og slótt- ugheitum örfárra manna eftir kosningar, og rýkur svo enn af síðustu dæmunum, að ekki þarf upp að rifja. Þó hafa í þessu efni skapast svo ákveðin mynstur að ekki þarf annað en á að benda til að allir sjái, rétt eins og þegar barnið benti á nýju fötin keisar- ans: Allir „vinstri" flokkar segja fyrir kosningar að þeir vilji ekki sjá neitt nema „vinstri stjórn". (Vinstri er það kallað, ef framsókn á forsætisráðherrann!) í kosn- ingabaráttunni saka þeir hvern annan um að sitja á svikráðum um þessa meginreglu og hafa meira eða minna duldar hneigðir til íhaldsins. (Rétt eins og þegar krakkar eru að rífast um hvort sé „betra" að vera örvhentur eða „rétt“hentur, það er ekki spurt að verkunum). Síðan ræðst það af kosningarúrslitunum hvort þeir neyðast til að standa við orð sín og fara í „vinstristjórn". Ég fullyrði að það hefur alltaf verið þeim öllum neyðarúrræði, því að þar er hættan, að þeir þurfi að standa við orð sín. í stjórn með íhaldinu geta þeir alltaf sagt: „Þarna þurfti ég að lá af“. Og kjósendum þeirra finnst þetta svo sjálfsagt að þeir spyrja ekki einu sinni þeirrar óþægilegu spurningar: „I hverju slóguð þið af ?“ Annað eins pólitískt gjaldþrot og síðasta „vinstri stjórn" beið hefur ekki sést. Samt ganga þeir allir til kosninga undir kjörorðinu: „Nýja (og betri — aldrei eru þeir nógu sannir til að segja bara „skárri") „Vinstri stjórn". Allir — ég fullyrði allir — kjósendur vita eftir það, sem undan er gengið, að enginn þeirra meinar þetta, Allir „saka“ þeir hvern annan um að „ætla“ að vinna með íhaldinu eftir kosningar. Hver einasti þeirra veit, að frá þeirra sjónarmiði snúast kosningarnar nú um það, hver hreppir hnossið! íhaldið virðist sama sinnis. Það er svo þægilegt að stjórna með einhverja „vinstri" druslu með og réttlæta svo fyrir flokksmönnum sínum: „Það var ekki hægt að fara með báknið neitt burt. Þeir þurftu að koma krökkunum sinum í stöður“ (og við okkar). Ég var farinn að vona eftir þessa einstæðu „stjórn", sem við fengum yfir okkur, eftir þessi skyndilegu skapbrigði þjóðarinn- ar í síðustu kosningum, að nú fengjum við hreinar línur og kjósendur segðu: Ef þið farið svona með okkar traust á 13. mánuðum, þá skulum við bara kjósa íhaldið yfir okkur og sjá hvort þið getið þá komið ykkur saman. En nei, þá fór íhaldið að rífast innbyrðis eins og það væri samansett af þremur vinstri flokkum. Ástandið nú í landinu er 60% verðbólga. Fjárlög óafgreidd. Engin hug- mynd til um lánsfjáráætlun. 12% sólstöðuhækkun framundan 1. des. Fiskverðshækkun þarafleiðandi 1. jan. Og til að kóróna allt saman. Tómir krata í Stjórnarráðinu og allir samningar lausir, stóll for- seta ASÍ á uppboði á næsta ári! Geta kosningar einhverju breytt? Fróðir menn segja mér að allt bendi til að í þessum kosningum verði engar stórfelldar breytingar, fylgi hnikist til milli vinstri flokk- anna, íhaldið vinni svoldið á frá því síðast. Segjum sem svo. Hvað gerist þá. Augljóst er að einhver vinstri flokkanna fer endanlega i stjórn með íhaldinu. En þetta fer eftir ákveðnu ritúali (ritúal skv. orðabók helgiathöfn). Ég sagði hér að framan, að allir vildu þeir með íhaldinu ganga. Þetta er ekki nákvæmlega hárrétt. Forystu- Grein eftir Ólaf Hannibals- son mennirnir eru þess allir alls fúsir, en — og það er stórt EN, þeir eru fangar síns eigin áróðurs: I fyrsta lagi þurfa þeir að „sanna" á fullnægjandi hátt fyrir sinum trúfíflum, að þeir hafi gert allt sem í þeirra valdi stóð til að mynda ríkisstjórn örvhentra „vinstri stjórn“, en „hinir“ hafi alltaf ætlað sér með íhaldinu. Það er ekki fyrr en þeir telja sig vera búna að þekja hina vinstri flokk- ana með nógu af skít (í augum sinna flokksmanna), að þeir eru, sem „ábyrgur flokkur", loks til viðræðu við íhaldið. Þá kemur út „nýsköpunarstjórn" eða „viðreisn- arstjórn" eða hvað menn vilja kalla það (skrítið að samsteypu- stjórnir íhalds og framsóknar eru aldrei kallaðar neitt). Hvað tekur þetta „ritúal" langan tíma. Það fóru níu vikur í að mynda síðustu vinstri stjórn. Segjum að það fari eftir kosningar níu vikur þar til hver vinstri flokkur fyrir sig telur sig vera búinn að sanna sinum flokksmönnum, að hann hafi verið eitilharður í að mynda nýja „vinstri stjórn" en strandað á ósanngirni hinna og þá geti alvöru stjórnarmyndunarviðræður farið fram við íhaldið. Segjum að það taki viku á flokk. Með smájólafríi verður komið fram í endaðan febrúar þegar einhver þeirra er til viðræðu við íhaldið, eins og til stóð allan tímann. Þá á eftir að rífast um ráðherraembættin og eftir- launin og allt það. Sem sagt með kosningaúrslitum í aðalatriðum eins og síðast upp- skerum við stjórnleysi allt að hálfu ári í viðbót, meðan verið er að leika gamalkunnan farsa til enda, sem við fyrirfram þekkjum að öðru leyti en því, hver endan- lega samrekkir hverjum. Nú, og svo tekur ný samsteypa við, komið langt fram á árið og segir: „Ekki við neitt ráðið, bráðabirgðaráð- 8tafanir“, svo koma bráðabirgðal- ög og bráðabirgðaskattar. Erum við ekki farin að þekkja þetta, íslendingar? Eða erum við orðin þessu svo heimilisvön að við get- um og þurfum ekki að hugsa okkur þetta öðruvísi? Hreinar línur í allri 35 ára sögu hins íslenzka lýðveldis höfum við ekki þekkt aðrar ríkisstjórnir en samsteypu- drullumall af ýmsu tagi. Einn möguleika höfum við forðast eins og heitan eldinn: Að gefa stærsta flokknum hreinan meirihluta. Stilla honum hreinlega upp við vegg og segja: þú einn ert ábyrgur. Við dæmum þig aftur eftir fjögur ár. Nú finnst mér að við höfum látið hann sleppa nokkuð billega. Undir yfirskini einstaklings- framtaks hefur hann átt ríkastan þáttinn í því að móta þetta þjóðfélag ríkisafskiptanna — ævinlega í blóra við einhverja vinstri drusluna. Afleiðing: Al- gjört ábyrgðarleysi hvert sem litið er. Enginn segist bera ábyrgð á neinu. Það eru alltaf „hinir" sem sveigðu af „réttri" leið. En er nú þetta rétti tíminn til að gefa íhaldinu hreinan meiri- hluta? spyr kannski einhver. Þeg- ar það er svo sjálfu sér sundur- þykkt, að það gengur margklofið fram til kosninga? Einmitt, segi ég. Við skulum láta Sólnes um símareikningana sína, og Haukdal um hagalagðana, eða hvað hann ber fyrir brjósti, Taka íhaldið að óvörum og gefa því hreinan meiri- hluta. Það gengur nú fram eð hreina stefnu, en treystir því að það lendi í samsteypustjórn, sem dugi til afsökunar fyrir frávikum. Annan hvorn verkalýðsflokkinn þarf það með sér tií leiks. En hvorugur verður svo gírugur fyrst í stað, þar eð báðir mæna á forsetastól ASÍ, sem verður laust næsta haust; þangað til þarf hvor að vera öðrum „róttækari". Ekki fyrr en að hnossinu hrepptu, munu þeir verða reiðubúnir að mæta brúði sinni. Eigum við að bíða þangað til, að reynt verði að stjórna landinu? Hvað gerist? Ef við göngum til kosninganna eins og venjulega, er hreinasta lotterí, hvað út úr þeim kemur. Ef við gefum íhaldinu hreinan meiri- hluta verður ríkisstjórn til, segj- um viku eftir kosningar, fjárlög jafnvel afgreidd fyrir jól. Menn vita hvað þeir fá. Én, segja kannski einhverjir þeirra óháðu, sem sveifluðu síðustu kosningum — og það er til ykkar sem ég tala, en ekki hinna fyrirfram sann- færðu, því á þá mun hvorki bíta eldur né brennisteinn, hvað þá rök — en verður íhaldið þá ekki búið að „selja landið" áður en nokkur veit af og áður en ASÍ-þingið er afstaðið og hinn himneski brúð- gumi tilbúinn að mæta brúði sinni? Til þess að gera langt mál einfalt ætla ég að láta nægja að svara þessu með því að við erum bara að kjósa til fjögurra ára. Að þeim loknum getum við dæmt, og að þessu sinni dæmt um árangur- inn án þess að hægt sé að skjóta sér bak við einn eða annan blóraböggul. Og ef einhverjum leiðist að bíða í 4 ár þekki ég landa mína varla rétt, ef nýr forseti ASÍ þarf ekki fljótlega að sýna, að hann sé alls ósmeykur að taka í horn á bola og leggja í íhaldið með uppmælingaaðalinn í fararbroddi fyrir hinum „lægstlaunuðu". Og hvað geta vinstri sinnar óskað sér frekar? í haldið eitt í stjórn, hinir sameinaðir á móti. Um það ættu þeir að geta komið sér saman. Og hver veit, kannski tveggjaflokka- kerfi uppúr öllu saman, hreinar línur, hægri, vinstri. (Bara að deilurnar þá verði svolítið upp- byggilegri en hvort betra sé að vera örvhentur eða ,,rétt“hentur). Sem sagt, gott fólk, sem sveifl- unni olluð í kosningunum í fyrra! Mín niðurstaða úr þessum hug- leiðingum, hvernig sem ég velti þessu fyrir mér, er sú að nú skulum við sveifla pendúlnum til baka og gott betur: Fyrstu meirihlutastjórn í sögu íslenzka lýðveldisins eftir þessar kosningar! íhaldið í hreinan meirihluta! Selárdal 16. nóv. 1979 ólafur Hannihalsson.

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.