Morgunblaðið - 21.12.1979, Blaðsíða 8

40
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 21. DESEMBER 1979
Hefur ekkert heyrt af fjöl-
skyldunni í Kambódíu í 8 ár
Van Thon Samúel Neak-Than heitir hann og kemur írá „landinu ljúfa“, eins og
Kambodía er oft kölluð og það ekki að ástæðulausu. En það hefur orðið hlutskipti
hans að búa undanfarin ár á „ísa köldu landiu. Þegar hann leit ísland fyrst
augum af Gullfossi á ytri höfninni í Reykjavík, eftir mikið og erfitt sjóvolk að
haustlagi 1969, sá hann í fyrsta skipti skóglaust land. Það var snjór í fjöllum og
honum datt ekki í hug að íþessu landi ætti hann nokkurn tíma eftir að búa. Hann
var bara ferðamaður í mánaðar skemmtiferð á fjarlægum slóðum. Nú þykir
honum vænt um þetta land og ekki síður fólkið, sem hann hefur kynnst og hefur
verið honum einstaklega gott, ségir hann. Honum finnst hann eiga hér heima.
Samúelsnafnið, sem fellur vel
að íslenskri nafnvenju, hlaut
hann í skírn í Phnom Penh, þar
sem fjölskylda hans er kaþólsk.
Þar ólst hann upp við gott atlæti
og litlar áhyggjur í hópi sex
systkina. Faðir hans var ráð-
herra, fyrst félagsmálaráðherra
og síðast landbúnaðarráðherra í
stjórn Norodoms Shianouks, þar
til honum var steypt af stóli á
árinu 1970. Faðir hans var af
gamalli aðalsætt í Kambódíu og
menntaður í Frakklandi og móð-
ir hans af thaílensku og kambód-
ísku bergi brotin. — En fólkið í
Thaílandi, Laos og Kambódíu er
svo líkt, enda sömu gerðar,
útskýrir hann. Það eru Víetnam-
arnir, sem eru af allt öðru
sauðahúsi. Við áttum gott líf
heima, bætir hann við. Höfðum
allt af öllu. En sá tími er liðinn.
Og kemur aldrei aftur!
Var landið hans eins ljúft og
af er látið? Ójá, segir Samúel af
sannfæringu. Þetta er stórkost-
legt land með merka sögu langt
aftur í aldir. Það náði einu sinni
yfir Suður-Víetnam. En það
skiptir ekki máli. Kambódía er
ákaflega frjósamt land. Við
framleiddum næga fæðu. í
Víetnam-stríðinu gátum við
flutt mikil matvæli til þeirra. Og
við veittum Viet Kong-mönnum
viðtöku í land okkar, og tókum
fyrir það á okkur þjáningar þar
sem því fylgdu sprengjuárásir
Bandaríkjamanna. Og nú gera
Víetnamar okkur þetta — taka
land okkar. Við vildum bara vera
hlutlaust lítið ríki og í friði. Það
var stefna Shianouks.
Samúel gekk fyrst í skóla
heima í Kambódíu. Þegar faðir
hans vildi senda hann'til fram-
haldsnáms í Sorbonne í Frakk-
landi, var hann svo ungur, að
hann varð að segja drenginn
nokkrum árum eldri en hann
raunverulega var. Þar las hann
franskar bókmenntir og tók
BA-próf. Eftir heimkomuna fór
hann í eitt ár til Philippseyja til
að lesa ensku og mandanao, sem
er mál Filippseyinga. Eftir það
sendi faðir hans hann til Japans
til að læra hagfræði og þar var
hann í 4—5 ár við nám. Þá kom
hann heim og gekk í flugherinn,
flaug Mirage I þotum í 3 ár. —
Við vorum ekki í stríði, en
þurftum að ýta Bandaríkja-
mönnum úr okkar lofthelgi, út-
skýrir hann.
— Ég hafði alltaf ferðast
mikið, til Japans, Hong Kong, og
ég var í fríi í Evrópu, þegar
Sihanouk var steypt af stóli,
útskýrir hann. Sihanouk þurfti
alltaf öðru hverju að fara til
læknisins síns í Frakklandi, dr.
Paté, vegna einhvers blöðrusjúk-
dóms. Og þegar hann var á leið
heim, og hafði viðdvöl í Moskvu,
frétti hann að Lon Nol hefði
steypt honum af stóli. Hann
ákvað þá að fara til Kína, þar
sem hann dvaldi lengi.
— Ég var þá staddur í Finn-
landi og las um það í blöðunum.
Ég reiknaði með að faðir minn
yrði fangelsaður. Ný stjórn
myndi að sjálfsögðu fangelsa þá
gömlu. En ég frétti ekkert af
neinum í fjölskyldunni. Fékk
aðeins eitt bréf frá bróður
mínum, sem kenndi ensku í
háskóla úti á landi. Hann skrif-
aði mér gegn um vin minn á
Islandi, sem hann hafði heimilis-
fangið á, en sagði næstum ekkert
KambódiumaðuHnn Samúel hef-
ur búið hér í 8 ár, unnið í fiski og
sótt nám í Háskóíanum.
í bréfinu. Hefur vitað að það yrði
ritskoðað. Gaf bara upp heimil-
isfang sitt. Siðan fékk ég eitt
kort frá honum og annað frá
systur minni, sem var gift víet-
nömskum veðurfræðingi og vann
sjálf sem aðstoðarhótelstjóri á
hóteli í Phnom Penh. Þar var
bara sagt að allt væri í lagi. En
ég skildi ekki hvers vegna þau
skrifuðu ekki bréf. Eitthvað
hlaut að vera að. Eftir það
heyrði ég aldrei neitt frá fjöl-
skyldunni, og veit ekkert hvað
varð um neitt þeirra. Mér þykir
vænt um fjölskyldu mína og
gerði allt sem ég gat og skrifaði
Rauða krossinum í Frakklandi,
Bandaríkjunum og Ástralíu og
spurðist fyrir. Nokkur ár liðu
þar til Pol Pot kom til valda. En
ég veit ekki hvort þau lifa eða
eru öll dáin. Það er erfiðast. Ef
ég vissi að þau væru látin, gæti
ég kannski hætt að hugsa um
þau.
— Af hverju ég lenti hér? Ég.
var að lesa Norðurlandabók-
menntir. Vissi að margir Kam-
bódíumenn voru í París og Lond-
on, en enginn að kynna sér
Norðurlandabókmenntir. Ég
kom til íslands í annað sinn sem
ferðamaður, ferðaðist í tvo mán-
uði um landið, því enn hafði ég fé
af reikningi föður míns. Og
þegar það var búið, fór ég að
vinna hér. Ég eignaðist góða
vini, og hér hefi ég verið síðan og
látið fara lítið fyrir mér. Unnið í
Bæjarútgerðinni og fór svo að
nema við Háskólann. Ég hefi
verið að lesa íslenzkar bók-
menntir sl. tvö ár, því að maður
verður að skilja íslenzka tungu,
menningu og bókmenntir, lands-
ins. Hér hefi ég allt sem ég þarf.
Matthías í Bæjarútgerðinni og
fjölskylda hans hafa verið mér
svo ákaflega góð. Hann leyfir
mér að stunda nám í háskólan-
um frá vinnu.
— Átta ár á sama stað er
langur tími fyrir mig, mann sem
alltaf var á ferðinni, segir Sam-
úel. Ég hefi ekki farið í leyfi
síðan ég fór að vinna hér, vinn
alla daga nema sunnudaga. Ég
hefi nóg viðfangsefni við að
Móðir mín — Húsfreyjan,
3. bindi.
Sextán nýir þættir um mæður,
skráðir af börnum þeirra. í
öllum þrem bindunum eru
samtals 46 þættir um hús-
freyjur, jafnt úr sveit sem bæ
og frá víðum starfsvettvangi.
— Óskabók allra kvenna.
Tryggva saga
Ófeigssonar,
skráð af Ásgeiri Jakobssyni.
Tvímælalaust ein merkasta
ævisaga síðari tima og efa-
lítið ein mesta sjómannabók,
sem gefin hefur verið út á ís-
landi. Samfelld saga togara-
útgerðar frá fyrstu tíð.
Frá Hlíðarhúsum til
Bjarmalands
eftir Hendrik Ottósson
Stórskemmtileg minningabók,
létt og leikandi frásögn af
viðburðarríkri ævi manns, sem
jafn opnum huga skynjarhug-
hrif gamalla granna sem
bernskubrek æskufélaganna
og stórpólitíska atburði sam-
tíðarinnar.

Syrpa úr handritum
Gísla Konráðssonar
Þetta er án efa ein þjóðleg-
asta bókin í ár. Þeir fjársjóðir,
sem Gísli lét eftir sig, verða
skemmtiefni margra kyn-
slóða, rannsóknarefni margra
alda.
Umleikin ölduföldum
eftir Játvarð J. Júlíusson
Mikilfenglegt ágrip ættar-
sagna Hergilseyinga,þarsem
veruleikinn er stundum meiri
harmleikur en mannshugur-
inn fær upphugsað. Sú þjóð-
lífsmynd, sem hér er dregin
upp, má aldrei mást út né
falla í gleymsku.
ÁGRIP ÆTTARSAGNA
HERGILSEYINGA
Undir merki lífsins
eftir dr. Vilhjálm G. Skúlason
Fjallað er á skemmtilegan
hátt um líf og störf heims-
kunnra vísindamanna, sem
með afrekum sinum ruddu
brautina að stórstígum fram-
förum lyfja- og læknisfræði
og bægðu þannig hungri,
sjúkdómum og fátækt frá dyr-
um fjöldans.