Morgunblaðið - 21.12.1979, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 21. DESEMBER 1979
63
Ævar R. Kvaran:
Að sigra
sjálfan sig'
Harold Sherman:
AÐ SIGRA ÓTTANN
OG FINNA LYKIL
LÍFSHAMINGJUNNAR
Þýðandi: Ingólfur Árnason
Bókaútgáfan Skuggsjá, 1979.
Epafródítuss hét lífvörður Ner-
ós keisara Rómaveldis. Hann átti
þræl nokkurn sem mikið orð fór af
fyrir gáfur. Hann hét Epiktet og
var grískur. Húsbóndi leit þennan
þræl sinn öfundaraugum, þótt
hann mæti hann mikils sökum
kosta, og eitt sinn, þegar þrællinn
skákaði húsbónda sínum í orðræð-
um brást hann illa við og lét leiða
þræl sinn til pyndingar fyrir
ósvífnina. En þrællinn lét sér
hvergi bregða og sagði hugrór og
brosandi, þegar pyndingin var
hafin: „Þú brýtur vísast fót minn“.
Það gekk eftir og þá sagði þræll-
inn: „Hvað sagði ég ekki?“ Þetta
hefur sennilega verið upphaf helti
hans. Sýnir þessi frásögn ljóslega
sjaldgæfa skapstillingu og minnir
mjög á sum tilsvör í Islendinga-
sögum. Epiktet varð síðan tamt að
taka dæmi af helti sinni á þann
veg, að hún gæti hamlað líkaman-
um en ekki skapgerðinni.
Svo fór að lokum að Epafródí-
Novosti
gagnrýnir
Stalin
Moskvu, 19. des. AP.
SOVÉZKA fréttastofan Novosti
minnist þess í dag að á föstudag
eru liðin 100 ár frá fæðingu
Jósefs Stalíns, og segir þar meðal
annars að leiðtoganum liðna hafi
orðið á mistök og skyssur, sem
leitt hafi til fjöldaofsókna. Þó
beri að taka tillit til sögunnar
þegar Stalín sé dæmdur, og því
verði ekki neitað að þessi maður,
sem réð Sovétríkjunum frá 1928
til dauðadags árið 1953 hafi
komið mörgu góðu til leiðar.
Frétt Novosti skrifar Gennady
Gerasimov, og virðist hún gagn-
rýnni en minningargreinarnar
fyrir tíu árum, þegar minnst var
90 ára afmælisins.
Gerasimov bendir á að Stalín
hafi ríkt á erfiðum tímum meðan
erlendir og innlendir gagnbylt-
ingarmenn reyndu að grafa undan
byltingu bolsjevikka og herveldi
fasista gerði innrás í Sovétríkin.
„Ástandið krafðist miðstjórnar
og aga og nokkurrar takmörkunar
á lýðfrelsi, auk einingar gagnvart
öflugum fjandmanni,“ segir í
fréttinni.
Gerasimov bendir á að á dánar-
beði sínu árið 1922 hafi Vladimir
I. Lenin látið í ljós efasemdir í
garð Stalíns, og Nikita Krúsjeff
hafi vitnað í þau orð hans í ræðu
sinni árið 1956, þegar hann gagn-
rýndi stefnu Stalíns. Segir Gera-
simov að svo hafi verið komið að
Stalín hafi talið sig yfir alla
gagnrýni hafinn, gert miklar póli-
tískar skyssur og gripið til rót-
tækra aðgerða að lítt rannsökuðu
máli. Vestrænar heimildir telja að
á árunum milli 1930 og 1950 hafi
allt að því 20 milljónir Rússa
látizt meðan Stalín var að tryggja
völd sín, neyða bændur til starfa á
samyrkjubúum og útrýma raun-
verulegum og ímynduðum fjand-
mönnum.
tuss gaf Epiktet frelsi og varð
hann síðar alkunnur kennari í
heimspekilegum fræðum í Róm.
Epiktet skrifaði aldrei neina
bók, því kennsla hans var munnleg
og tók hann í þeim efnum sér til
fyrirmyndar þann vitmanninn,
sem hann mat umfram aðra
menn, Sókrates. Það sem eftir
Epiktet lifir af kenningum hans
hefur því verið skráð af nemend-
um hans. Ýmislegt er til af því í
lítilli bók á íslensku, sem ber
nafnið HVER ER SINNAR
GÆFU SMIÐUR og dr. Broddi
Jóhannesson íslenskaði og er sú
bók meðal þeirra bóka sem ég met
mest, sökum þeirrar miklu
lífsvisku sem í henni er að finna.
Til dæmis þetta: „Ef mótlæti
hendir þig, þá mundu að snúa þér
ætíð til sjálfs þín og spyrja hverja
mannkosti þú megir setja gegn
því. Ef þér er falið erfitt starf
nýtur þú þrautseigju þinnar, og ef
þú ert svívirtur neytir þú umburð-
ar þíns“.
„Segðu um engan hlut: Ég
missti hann, heldur : Ég skilaði
honum aftur. Barn þitt hefur
látist, — því hefur verið skilað
aftur. Kona þín hefur dáið —
henni hefur verið skilað aftur. Þú
hefur verið sviftur óðali þínu, —
einnig því hefur verið skilað aftur.
En þú munt svara:
Sá er illvirki sem svifti mig því.
Hvað varðar þig hvern gjafar-
inn kaus til þess að krefja það
aftur? Meðan hann ljær þér það
skaltu geyma þess vel, en telja það
annarra eign sem gesti'r gistihús-
ið.“
Epiktet segir ennfremur á öðr-
um stað:
„Þér myndi þykja hart ef ein-
hverjum yrði gefið vald á líkama
þínum. En minnkast þú þín þá
ekki fyrir það að gefa hverjum
sem er vald á skapi þínu, svo það
æsist og gengur úr skorðum, ef
hann svívirðir þig?“
Já, Epiktet bendir okkur nefni-
lega á það, að eitt af því sem við
getum ráðið við sé að stjórna
hugsun okkar. Hann bendir okkur
á það að greina á milli þess í
lífinu, sem við ráðum við og hins
sem við ekki fáum breytt. Og hann
bendir okkur á rétt viðbrögð
gagnvart því sem hendir okkur.
Þessi sama viska kemur fram í
hinni frábæru bæn AA-manna:
„Guð gefi mér æðruleysi til þess
að sætta mig við það sem ég get
ekki breytt. Kjark til þess að
breyta því sem ég get breytt, og
vit til þess að greina þar á milli".
Aldrei hefur nauðsyn þess að
kunna að bregðast rétt við vanda-
málum lífsins verið brýnni en nú á
þessum tímum hinna örhröðu
breytinga í þjóðfélaginu, enda
þjáist orðið annar hver maður af
streitu í einhverri mynd.
En það er einmitt tilgangur
bókar Harolds Shermans að kenna
okkur þau viðbrögð sem ein mega
að gagni koma gegn þessum
vanda.
Ég hef hér að framan bent á, að
þessi snjöllu ráð hafi reyndar
öldum saman staðið til boða. En
stundum getur verið erfiðleikum
bundið að finna þessa fornu visku
og okkur er því hollt að lesa góðar
bækur sem draga þetta saman
fyrir okkur og sýna okkur með
lifandi dæmum úr nútímanunt
hvernig hægt er að lækna sjálfan
sig af margs konar þjáningum. Og
það er einmitt það sem Sherman
er að gera með þessari bók sinni.
Hann tekur það sjálfur skýrt
fram, að það sem hann kennir í
þessari bók sé ekkert nýtt. Það er
forn viska. En alltof mörgum er
ókunnugt um þá möguleika sem í
þeim sjálfum búa til þess að leysa
vandamál sín og þetta er þvi bók
fyrir þá. Markmið þessarar mjög
gagnlegu bókar er að kynna okkur
ýmsar grundvallarreglur um sjálf
okkur og veita okkur næga þekk-
ingu til þess að þroska með æfingu
meðvitaða stjórn á djúpvitund-
inni, sem getur veitt okkur næst-
um takmarkalausa möguleika til
þess að breyta lífi okkar og
örlögum til hins betra. Hún kennir
okkur meðal annars:
Að líta á lífið sem tilgangsríkt
fyrirbæri.
Að sætta okkur við lífið og
aðstæður þess með gleði, hvert
sem umhverfi okkar er.
Að unna hverri mannveru, —
því við erum skyld öllu lífi.
að viðurkenna, að þetta sé
skynsemi gæddur og gáfum búinn
alheimur.
að sjá í lítilmótlegasta erfið-
ismanni og mesta kennara jafna
möguleika á þjónustu.
Að vera hugrakkur — verjast
þeirri freistingu að gefast upp í
baráttu sem virðist vonlaus —
öruggur í þeirri trú, að sigur hefur
alltaf verið grundvallaður á óför-
um, að hamingja getur ekki annað
en fylgt í kjölfar mótlætis.
Að skilja að þú uppskerð því
aðeins ófarir, að þú farir ekki rétt
með þann efnivið sem fyrir hendi
er.
Að kynnast hinu innra sjálfi
þínu og ljúka þannig upp dyrum
fyrir afrekum, sem engan dreymir
um.
Höfundur bókarinnar AÐ
SIGRA ÓTTANN, hefur leyst
hlutverk sitt vel af hendi. Þetta er
maður sem hefur aukið visku sína
og mátt sinn til þess að sigrast á
örðugleikum lífsins á iangri ævi
og nú vill hann deila reynslu sinni
með þeim, sem kæra sig um það.
Niðurstaða hans hefur orðið sú
sama og vitrustu manna fornald-
ar, en hann sýnir okkur hvernig
forn viska á brýnt erindi við okkur
öll á tímum gjörbreytts heims, því
manneðlið hefur minna breyst en
kringumstæður og umhverfi. Ing-
ólfur Árnason hefur íslenskað
þessa bók með ágætum. Ég vil þó
aðeins leyfa mér að benda á að því
styttri sem íslensk orð geta verið
því betra, að mínum dómi. Ég
myndi því heldur kjósa orðið
djúpvitund en undirvitund og
heldur vanmetakennd en minni-
máttarkennd, en síðarnefndu orð-
in notar Ingólfur nokkuð til skipt-
is. Skuggsjá hefur hér enn bætt
við mjög gagnlegri bók, sem gæti
komið þeim að stórkostlegu gagni,
sem hana vilja færa sér í nyt.
Leiðrétting
á prentvillu í grein ÆRK Græðir-
inn á Einarsstöðum í Mbl. 20. þ.m.
Undir lok greinarinnar stendur: „
— — — Að öðru leyti er efni
bókarinnar frásagnir um hjátrú
manns um kynni sín af hinum
dásamlegu hæfileikum Einars á
Einarsstöðum--“
Á að vera þrjátíu manns í stað
hjátrú manns.!