Morgunblaðið - 21.12.1979, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 21. DESEMBER 1979
43
af fyrir sig. Þar keyrir ekki hver
eftir sinni tilfinningu — heldur
bara sínum geðþótta. Og vilji
maður stoppa bílinn og bregða sér
frá, er ekkert einfaldara en
slökkva á honum og fara út —
nánast hvar sem er. Og þykir ekki
umtalsvert. Ef hann er fyrir
þarna á miðri götu, koma bara
einhverjir og færa hann kurteis-
lega frá. Á sumum stæðum eru þó
verðir sem bera bílana til og frá og
er það vel séð vinna. Sjaldgæft er
að heyra flautur mikið þeyttar, ef
umferðaröngþveiti myndast, þá
halla menn sér bara aftur á bak í
sætunum og slappa af. Þetta
fannst mér þótt smátt sé í sjálfu
sér dálítið athyglisvert.
Ég hafði ekki gert mér grein
fyrir því að í raun og veru er
Istanbul — þetta forna hlið milli
austurs og vesturs — í þremur
hlutum, tveir þeirra Evrópumegin
og milli þeirra liggur Gullna
hornið og yfir það eru þrjár brýr á
ýmsum stöðum og síðast skal svo
nefna Asíuhlutann og þar hefur
byggð þanizt mjög út á síðustu
árum.
I gömlu borginni er hinn frægi
Bazaar þeirra, þangað er gaman
að koma og þar var erill allan
daginn, hrópað hátt og prúttað
töluvert. Tyrkir eru klókir sölu-
menn og halda óspart fram gæð-
um sinnar vöru. Þar er líka hægt
að fá fagran varning, ekki sízt
skal þá getið hinna frægu tyrkn-
esku teppa, sem gefa hinum persn-
esku áreiðanlega ekki eftir sem
bezt eru að gæðum.
Helmingurinn af skemmtuninni
við að verzla á bazarnum er
auðvitað fólginn í því að prútta,
engum heilvita manni dettur í hug
að greiða það sem upp er sett í
byrjun. Þá er að sýna leikni sína
og lagni í að lækka verðið eða
hækka eftir því hvorum megin
borðs er staðið.
Einn daginn tókum við okkur
smáferð á hendur um borgina.
Fannst við ættum að skoða ein-
hverjar af þessum fimm hundruð
moskum sem eru í borginni og
ekki verður þverfótað fyrir. Fátt
ferðamanna er í Istanbul á þess-
um árstíma og fram eftir degi
vorum við einar með leiðsögukonu
okkar. Við fórum meðal annars í
Suleymans-mikla-moskuna og
mér fannst til um hana, og er þó
yfirleitt ekki hrifin af kirkjuskoð-
unum. Bláa moskan — Ag. Sophia
— fannst mér öllu íburðarmeiri og
ekki að mínum smekk. En tignar-
leg og mikilfenglegt mannvirki
engu að síður.
Eftir hádegi stigum við um borð
í bát sem krussaði á milli þorpa í
Evrópu og Asíu á víxl, Asíumegin
eiga margir efnaðir Istanbulbúar
sér sérstök sumarhús og þar er
yfirleitt að því er mér skilst
velmegun og framfarir verulega
að aukast.
Eins og vikið var að áðan dreg
ég nokkuð í efa að Tyrkir séu
tiltakanlega trúhneigðir menn
þrátt fyrir öll þessi bænahús svo
dýrðleg sem þau eru. Eftir þá
breytingu sem Ataturk gerði á
öllu þjóðskipulagi Tyrklands fyrir
hálfri öld, hafa þeir fjarlægzt
trúna. Og þeir eru enn að fjar-
lægjast hana með því að gagnrýna
hana fyrir að vera hemill á
framfarir í sínu vestræna lýðræð-
isríki.
Sem stendur er ástandið ófagurt
í Tyrklandi. Þar eru blóðugar
óeirðir, menn eru drepnir nánast
dag hvern. Sé hægri sinni skotinn
að morgni, má nokkrun veginn
bóka að einn eða tveir vinstri
menn hafa verið gerðir höfðinu
styttri fyrir sólsetur. Og öfugt.
Svona gengur þetta til og það er
eins og enginn ráði neitt við neitt.
Og hvarvetna heyrðist þessi rödd
hjá þeim sem við var rætt um
ástandið: Það sem við þurfum nú
er annar Ataturk. Vitur einræð-
isherra, sem hefur getu og einurð
til þess að leiða okkur.
Það er ekkert útlit fyrir það sem
stendur. Hvorki Ecevit né Demirel
eru líklegir til stórræðanna að því
er menn halda. Demirel tók við af
Ecevit, eins og Ecevit hafði áður
tekið við af Demirel. Og það hafði
sáralítil breyting orðið.
Texti:
Götumynd frá Istanbul.
Suleyimansmoskan — ein af mörg hundruð moskum i Istanbul. ejn sú
fegursta þeirra fjögurra eða fimm sem ég skoðaði.
Diönuhofið í Efesus.
í Istanbul er bilum lagt alls staðar, hvort sem er á gangstéttum eða á
miðjum götunum.
Jóhanna
Kristjónsdóttir
Menntun fólks í Tyrklandi hefur
tekið breytingum til batnaðar. Og
nú vilja allir fara í háskóla. Svo að
til vandræða stefnir. Menn fara í
verkfræði og læknisfræði og lög-
fræði og það er löngu orðið
offramboð af menntamönnum og
fólk vantar í iðnstörf og verklega
vinnu. Launakjör fólks eru á
okkar mælikvarða afar léleg.
Stúlka sem vinnur góða skrif-
stofuvinnu eða piltur sem vinnur í
verzlun fá svona 8—12 þúsund
tyrkneskar lírur á mánuði (það
samsvarar 80—120 þús. ísl. kr.).
Það segir auðvitað ekki alla sög-
una, en þó má nefna að þarna
virðast allir keyra um á Ren-
aultbílum, sem eru smíðaðir í
tyrknesk-franskri verksmiðju og
þeir kosta 600 þús. lírur. Þetta
vafðist sennilega álíka mikið fyrir
mér að skilja og fyrir útlendan
gest sem kemur hingað og er sagt
að meðallaun séu 3—400 þúsund
eða ekki það. Samt eiga allir bíl og
íbúð.
En það er ekki nokkur vafi á því
að Tyrkland getur átt mikla
framtíð fyrir sér í atvinnulegu
tilliti ef tekst að lægja þær
stjórnmálaöldur sem eru að færa
landið í kaf og rétta efnahaginn
við, draga úr 60—70% verðbólgu
og minnka atvinnuleysið, sem nú
er 20 prósent, þrátt fyrir mikinn
fjölda Tyrkja sem stundar vinnu
erlendis, bæði í Þýzkalandi og á
Norðurlöndum.
„Demirel á ekki sjö dagana sæla
nú,“ segir við mig Sam Kohen,
fréttastjóri Milliyet, þriðja
stærsta blaðsins í Istanbul. „Við
ætlum að gefa honum smásvigrúm
áður en við ráðumst til atlögu.
Annars erum við óháð blað, þótt
við höfum stutt Ecevit síðast. En
það er harla lítil ástæða til að
búast við breytingum. Við þekkj-
um þá báða, hvorugur er líklegur
til að koma á óvart. Ecevit hefur
sjarma, hann er fágaður mennta-
maður, rómantískur hugsjóna-
maður. Demirel er utan af landi,
hann hefur sinn stíl þótt grófari
sé og hann kann á sitt fólk. Hann
er raunsærri og hefur ákveðið
forskot í þekkingu á efnahagsmál-
um. Síðast en ekki sízt er svo kona
hans hlutlaus og skiptir sér ekki
af neinu. Frú Ecevit hefur aftur á
móti látið mjög að sér kveða, verið
að stússa út og suður fyrir mann
sinn. Ég hef litið á þetta sem kost
lengst af. En nú kom upp úr
dúrnum nýlega fjársvik hjá félagi
sem hún átti aðild að því að stofna
og það getur veikt stöðu manns
hennar, þótt það sé raunar ekkert
sem bendir til að hún sé flækt í
svikin.
Þeir eiga fátt sameiginlegt,
Demirel og Ecevit, nema að hvor-
ugur virðist hafa nein ráð á
takteinum, né snerpu til að fram-
kvæma harkalegar aðgerðir — og
svo eru þeir báðir barnlausir."
Tyrkland — Istanbul í nokkra
daga, það er djarft að ætla að gera
á því mikla úttekt. En við kom-
umst til Izmir og fórum til Efesus,
þar sem sagt er að María mey hafi
búið eftir að sonur hennar var
krossfestur og Jóhannes tók hana
með sér frá Gyðingalandi.
Það er sjaldan sem rústaborgir
hrífa mig — sjaldan hafa stór-
staðir fortíðar megnað að vekja
með mér innri hugljómun. Ekki
fyrr en ég kom til Efesus og sté
inn í litla húsið sem hefur verið
endurbyggt eins og talið er að það
gæti hafa litið út þegar María bjó
þar. Það er svo einfalt og hreint og
mér fannst ég næstum sjá Maríu
ganga þar um garða, hæga, hljóð-
láta konu sem hafði orðið að horfa
upp á son sinn sem hún elskaði en
skildi sjálfsagt aldrei, hengdan
upp á kross. Inni í þessu húsi var
einhver blíður þytur. Hvort sem
María var einu sinni fyrir óra-
löngu á þessum stað verður víst
aldrei vitað — en mér fannst hún
hefði getað verið hér.
Höfrungur
75 ára í dag
ÍÞRÓTTAFÉLAGIÐ Höfrungur
er 75 ára í dag. Stofnað 20. des.
1904. Aðalhvatamaður að stofn-
un var Anton Proppé kaupmaður
á Þingeyri.
Fimleikar voru aðal verkefni
þess framanaf starfsævi og þá
aðallega yfir veturinn. En er árin
liðu varð mikið íþróttalíf og um
tíma 1925 til 1928 voru 6 deildir
við æfingar drengjaflokkur, ungl-
ingaflokkur, kvennaflokkur, Old-
boys (karlaflokkur), frúarflokkur
og úrvalsflokkur pilta. Æft var
tvisvar í viku hjá öllum flokkum.
Þá var vikivakakennsla og tóku
þátt í þeim 86 fullorðnir og 62
börn. Á sumrin voru sundnám-
skeið, kennt í sjó. Sýningarflokkur
sýndi fimleikaæfingar á skemmt-
un í Geirþjófsfirði og 1930 í
Framnesi á Héraðshátíð Vest-
fjarða.
Óvíða mun hafa verið meira
íþróttalíf í smákaupstað. Núver-
andi formaður £r Sighvatur Dýri
Guðmundsson. Ekki voru tök á að
minnast afmælisins á þessum
tímamótum, en áætlað að verði
síðar. Nú eru mörg áhugamál á
dagskrá, leikvallargerð, skíða-
námskeið, sundlaugarmál, svo að
eitthvað sé nefnt.
Heill þér Höfrungur
Viggó Nathanaelsson
Þjófnaðar-
faraldur
í Eyjum
TALSVERT hefur verið um hnupl
og þjófnaði í Vestmannaeyjum að
undanförnu, og hefur lögreglan
átt annríkt af þeim sökum. Að
sögn lögreglunnar eru það einkum
stálpaðir krakkar og unglingar
sem standa fyrir þessum óknytt-
um, um leið og þeir safna í
brennur sem kveikja á í um
áramótin. Tekist hefur að upplýsa
flest þessara mála, og eru það í
flestum tilvikum sömu ungl-
ingarnir sem fyrir þeim standa.
Gullverð
nálgast
500
dollara
London, 19. des. AP.
GULLVERÐ hélt áfram að
hækka á gjaldeyrismörk-
uðum í London og Ziirich í
dag, og um tíma komst
verðið í 496 dollara á únsu.
Þegar gjaldeyrismörkuð-
unum var lokað síðdegis
var verðið 489 dollarar í
Ziirich og 488,60 í London,
og hefur það aldrei staðið
hærra að viðskiptadegi
loknum.
Gullverðið hefur nú rokið
upp um 106,50 dollara á
aðeins einum mánuði, og
fyrir rúmu ári, 30. nóvem-
ber í fyrra, var gullverðið
193,25 dollarar únsan.
Hækkunin nú stafar að-
allega af ótryggu efnahags-
ástandi í heiminum og af
ótta við að olíuútflutn-
ingsríkin, OPEC, samþykki
á fundi sínum í Caracas
verulega verðhækkun á
olíu.