Morgunblaðið - 01.02.1980, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 1. FEBRÚAR 1980
Elinborg Þórðar-
dóttir — Minningarorð
Fædd 5. ágúst 1901
Dáin 24. janúar 1980
Fyrir sextíu og fímm árum
kvaddi ellefu ára gömul stúlka
foreldra og stóran systkinahóp.
Hún varð eftir í heimahögum, en
leið hinna lá suður til höfuðstað-
arins. Á þessum tíina var það
algengt að fjölskyldur tvístruðust
sökum fátæktar og aðskilnaðurinn
var oft ævilangur. 1914 var hart í
ári og bóndinn á Kolbeinsstöðum í
Hnappadalssýslu fór ekki var-
hluta af því. Hann missti stóran
hluta bústofns síns og sá ekki
fram á að geta framfleytt stórum
barnahópi. Hann brá búi og flutt-
ist til Reykjavíkur með fjölskyld-
uná, en eitt barnanna varð eftir,
Elinborg. Henni var komið fyrir
hjá nöfnu sinni og föðursystur á
Skjálg. En aðskilnaðurinn var
ekki langur. Eftir fjögur ár var
Elinborg aftur í glaðværum og
samheldnum systkinahópi.
Guðný Elinborg eins og hún hét
fullu nafni, fæddist í Eiðshúsum í
Hnappadalssýslu, en fluttist ung
að Kolbeinsstöðum með fjölskyldu
sinni. Þótt hún eyddi meirihluta
ævi sinnar í Reykjavík, leit hún
ævinlega á sig sem Snæfelling.
Foreldrar hennar, Þórður Krist-
jánsson og Sigríður Þorkelsdóttir,
voru bæði af snæfellskum bænda-
ættum. Elinborg var fjórða í röð
átia systkina, elzt var Ingibjörg
Ásthildur, fædd 1896, þá Guðlaug,
fædd 1898, Sólveig, fædd 1902,
Elinborg, fædd 1904, Þorkell,
fæddur 1906, Guðrún Ólína, fædd
1909 (hún dó á fyrsta ári), Gunnar,
fæddur 1912, og yngst var Ásdís
Anna, fædd 1918. Það var menn-
ingarbragur á heimilinu þrátt
fyrir fátæktina og hverri frístund
vel varið.
Elinborg lærði öll sveitastörf
barn að aldri og vann bæði
innanhúss og utan með systkinum
sínum. Eftir að fjölskyldan flutt-
ist suður til Reykjavíkur bjó hún
fyrst að Hverfisgötu 66A. Þórður
vann öll algeng verkamannastörf
og börnin hjálpuðu til strax og
þau komust á legg. Elinborg var í
vist á vetrum, en á sumrin fór hún
í síld til Siglufjarðar. Árið 1931
gat Þórður með aðstoð barna
sinna fést kaup á stóru húsi á
þeirra tíma mælikvarða, Njáls-
götu 15.
Nokkrum árum eftir að þau
settust að í Reykjavík urðu þau
fyrir alvarlegum áföllum. Yngri
sonurinn, Gunnar, drukknaði í
Reykjavíkurhöfn, sjö ára gamall,
og síðar veiktist yngsta dóttirin,
Anna, af berklum og lézt hún árið
1943. Þórður andaðist sama ár, en
Sigríður lifði til ársins 1947. Hún
lá lengi rúmföst heima á Njáls-
götu 15 og naut aðhlynningar og
umhyggjusemi barna og barna-
barna.
Árið 1934 gekk Elinborg að eiga
Vigberg Ágúst Einarsson verk-
stjóra, sem lifir konu sína. Hann
er borinn og barnfæddur Reykvík-
ingur, traustur og vinfastur eins
og kona hans var. Þau eignuðust
þrjár dætur, Eddu, f. 18. marz
1934, Selmu Sigþóru, f. 22. febrúar
1940, og Ástu Ónnu, f. 12. janúar
1942. Allar voru þær mannvæn-
legar en þann skugga bar á, að
Edda veiktist af lömunarveiki
barn að aldri og náði sér aldrei
eftir það. Á unglingsárunum var
hún oft fárveik og veturinn áður
en hún tók gagnfræðapróf gat hún
ekki sótt skóla. Hún lá rúmföst og
Elinborg las skólabækurnar fyrir
dóttur sína. Um vorið varð Edda
efst á gagnfræðaprófi í Austur-
bæjarskólanum. Hún náði sér að
nokkru leyti, hóf vinnu við verzl-
unarstörf og ætlaði að fara að
stofna eigið heimili þegar hún
veiktist hastarlega og lézt, tæp-
lega tuttugu og eins árs. Ellefu
árum síðar misstu Elinborg og
Vigberg næstelztu dóttur sína,
Selmu, sem sýnt hafði að hún var
búin framúrskarandi hæfileikum.
Hún hafði nýlokið námi við há-
skólann í Edinborg og hafið
kennslustörf, þegar hún veiktist. í
þetta skipti var aðdragandinn
stuttur. Rösklega einum mánuði
eftir að hún var flutt í sjúkrahús
kvaddi hún þennan heim með
sama æðruleysinu og alla tíð var
aðalsmerki móður hennar. Yngsta
dóttirin, Ásta Anna, var foreldr-
um sínum til ómetanlegs stuðn-
ings og gleði í raunum þeirra
allra. Hún lauk námi frá Kenn-
araskóla íslands og stundaði síðan
nám í þýzku og uppeldisfræði
þegar hún var komin til Göttingen
í Þýzkalandi ásamt manni sínum,
Axel Björnssyni eðlisfræðingi.
Synir þeirra tveir, Björn og Egill,
voru augasteinar Elinborgar
ömmu sinnar. Það var Elinborgu
og Vigberg ógleymanlegt ævintýri,
þegar þau heimsóttu dóttur sína
og tengdason í Göttingen. Hvorugt
þeirra hafði áður komið út fyrir
landssteinana, en það var samt
enginn viðvaningsbragur á ferða-
löngunum.
Elinborg og Vigberg bjuggu á
Njálsgötu 15, þar til Elinborg var
orðin ein eftir systkinanna þar. Þá
keyptu þau sér íbúð við Rauðalæk
2. Elinborg vann þá i þvottahúsi
Landspítalans. Hún fór að vinna
þar strax og heimilisstörfin létt-
ust og var í fullri vinnu þar til hún
var komin fast að sjötugu.
Þegar ég fór að venja komur
mínar á Njálsgötu 15 árið 1955,
bjuggu þau Elinborg og Vigberg í
húsinu ásamt tveimur systkinum
Elinborgar, Þorkeli og Guðlaugu.
Síðar fluttist Þórir, systursonur
þeirra, í húsið ásamt Elviru konu
sinni og fjórum sonum, og enn á
ný ómuðu barnshlátrar í gamla
húsinu. Elinborg var einstaklega
barngóð og lagin við unglinga.
Mér er það minnisstætt, þegar ég
kom eitt sinn á Njálsgötu 15 með
bróðurdóttur mína á öðru ári. Hún
kunni illa við sig í ókunnugu
umhverfi og vildi ekki þýðast
húsráðendur.
Elinborg minnti þá á ömmuna í
Brekkukoti. Með einstakri lagni
vann hún bug á ótta litla gestsins
og fyrr en verði var sú stutta farin
að babbla við Elinborgu og hossa
sér í knjám Vigbergs. Á heimili
þeirra var enginn tekinn með
tromþi, en þau vináttubönd, sem
þar voru hnýtt, rofnuðu aldrei.
Allir voru velkomnir og gestrisni
var með eindæmum enda sóttu
þangað margir. Það fór ekki fram-
hjá neinum, að á heimilinu ríkti
óvenjuleg samheldni og eindrægni
milli hjóna og systkina og aldrei
hraut neinum styggðaryrði af vör.
Framkoma húsmóðurinnar ein-
kenndist af hlýju, látleysi og
hógværð og aðrir tileinkuðu sér
prúðmennsku hennar ósjálfrátt.
Elinborg var fremur lágvaxin,
alla ævi grönn og létt á fæti, og
bar höfuðið hátt. Lengst af ævinn-
ar átti hún við vanheilsu að stríða,
en hún kvartaði aldrei. Hún var
fluggreind og var gædd miklum
frásagnarhæfileika og leiftrandi
kímnigáfu. Hún hafði mikla löng-
un til að leggja út á menntabraut
og átti þess engan kost, en hún
notfærði sér alla möguleika til
sjálfsmenntunar, sem völ var á.
Frá henni stafaði innri fegurð,
sem hún fékk svo ríkulega af í
vöggugjöf, og gleymist engum sem
hana þekkti.
Margrét Jónsdóttir
I dag verður gerð útför móður-
systur minnar, Elinborgar Þórð-
ardóttur, Rauðalæk 2, hér í borg,
en hún varð bráðkvödd hinn 24.
janúar sl.
Hún var fædd að Eiðhúsum í
Miklaholtshreppi á Snæfellsnesi
hinn 5. ágúst 1904 og var því á 76.
aldursári, er hún lézt. Varð hún
elzt systkina sinna, en þau voru
átta, sex systur og tveir bræður.
Fullu nafni hét hún Guðný
Elinborg og voru foreldrar hennar
hjónin Þórður Kristjánsson bóndi
og Sigríður Þorkelsdóttir, en þau
bjuggu fyrst að Fossi og síðar að
Hofgörðum (Ytri-Görðum) í Stað-
arsveit, en síðan að Eiðhúsum í
Miklaholtshreppi og síðast að Kol-
beinsstöðum í Kolbeinsstaða-
hreppi, þar sem þau bjuggu, unz
þau brugðu búi og fluttust til
Reykjavíkur árið 1915. Um Þórð
heitinn hefur varðveitzt merk
heimild, en hann lenti í miklu
sjóslysi á yngri árum og er sú
frásögn skráð í bókinni „Bóndinn
á heiðinni" eftir Guðlaug Jónsson
og einnig getið í bókinni „Hjarð-
arfellsætt" eftir Þórð Kárason.
Var Þórður Kristjánsson fæddur
að Hjarðarfelli í Miklaholtshreppi
og af ætt þeirri, sem við þann bæ
er kennd.
Elinborg kom ekki til Reykja-
víkur, fyrr en eftir fermingu, en
dvaldist nokkur ár hjá föðursystur
sinni, Guðnýju í Skjálg í Kolbeins-
staðahreppi og Jóni manni henn-
ar. Frá unglingsaldri vann hún
fyrir sér, enda þekktist varla
annað á þeim árum hjá almúga-
fólki. Stundaði hún þau störf, sem
til féllu, meðan hún var í
Reykjavík á vetrum, en á sumrin
fór hún ýmist í kaupavinnu í sveit
eða síldarvinnu á Siglufirði.
Árið 1934 giftist hún eftirlifandi
manni sínum, Vígberg Ágústi Ein-
arssyni, fyrrum verkstjóra, Jóns-
sonar bónda í Skildinganesi. Þau
Vígberg og Elinborg stofnuðu
heimili sitt að Njálsgötu 15 í
Reykjavík og bjuggu þar til ársins
1970, er þau fluttu að Rauðalæk 2,
en þar bjó Elinborg til dauðadags,
eins og áður segir.
Af þremur dætrum, sem þau
hjónin eignuðust, er aðeins ein á
lífi, Ásta Anna, kennari við Ár-
bæjarskóla, fædd 12. janúar 1942.
Hún giftist árið 1964 dr. Axel
Björnssyni jarðeðlisfræðingi og
eiga þau tvo syni, Björn og Egil.
Edda Svanhildur var fædd 18.
marz 1934. Á fermingaraldri
veiktist hún skyndilega af erfiðum
taugasjúkdómi, en náði sér síðar
að nokkru og gat farið að vinna
fyrir sér við verzlunarstörf: En
skyndilega tók sjúkdómurinn sig
upp aftur og varð ekki við neitt
ráðið, unz hún lézt aðeins tvítug
að aldri árið 1955.
Selma Sigþóra var fædd 22.
febrúar 1940. Hún varð stúdent
árið 1960 með framúrskarandi
vitnisburði og lauk M.A. prófi frá
Háskólanum í Edinborg árið 1964.
Síðan gerðist hún kennari við
Hagaskólann í Reykjavík. En síðla
árs 1965 veiktist hún hastarlega
og lézt eftir skamma legu í
ársbyrjun 1966.
Má nærri geta, hvílíkt áfall
dætramissirinn var þeim hjónum,
hvílík sorg það var að horfa á bak
þessum lífsglöðu mannkostastúlk-
um. En það sem gaf þeim styrk í
raunum þeirrá og andstreymi var
bjargföst trú á æðri handleiðslu
og órjúfandi samheldni þeirra. Og
þegar frá leíð, varð það þeim
hjónum ómetanleg huggun að sjá
yngstu dótturina ljúka námi og
stofna sitt eigið heimili, og urðu
barnabörnin sólargeislarnir í lífi
Elinborgar á ævikvöldinu.
Elinborg hjúkraði ekki aðeins
dætrum sínum á sjúkra- og dánar-
beði, heldur og foreldrum sínum
og frændfólki. Einkum er mér
minnisstæð áralöng umhyggja og
aðhlynning við ömmusystur mína,
Vigdísi Þorkelsdóttur, sem bjó hjá
þeim Vígbergi að Njálsgötu 15 og
andaðist í hárri elli.
Sjálfur var ég heimagangur á
heimili þeirra hjóna frá því, að ég
man eftir mér. Á ég margar af
mínum ljúfustu endurminningum
frá því, er ég bjó í nábýli við þau
Elinborgu og Vígberg á Njálsgötu
15. Einkum verður það mér jafnan
minnisstætt, hve vel þau tóku
konu minni, er við fluttumst heim
frá útlöndum. Munum við hjónin
aldrei getað fullþakkað þeim Elin-
borgu alla þá greiðasemi og alúð,
er við og synir okkar nutum á
frumbýlisárum okkar og jafnan
síðar.
Elinborg var fínleg kona og ekki
sterkbyggð að sjá. Hún var ekki
heilsuhraust, en gekk jafnan glöð
og reif að hverju starfi. En
auðlegð hjartans var mikil og með
ólíkindum, hve miklu hún gat
miðlað öðrum af kröftum sínum.
Það var þeim Vígbergi og Elin-
borgu kappsmál, að dæturnar
nytu sem beztrar menntunar. Til
þess að létta undir með bónda
sínum að afla heimilinu tekna fór
svo, að Elinborg leitaði sér at-
vinnu utan heimilisins, enda þótt
starfinn þar væri ærinn. Fór hún
að vinna í þvottahúsi Landspítal-
ans. Fyrst var þetta hlutastarf, en
síðan ílentist hún þar og varð
fastráðin, og í allt hygg ég, að árin
þar hafi orðið hátt í 20, áður en
hún dró sig í hlé, 70 ára gömul.
Elinborg var listfeng að eðlis-
fari og mátti sjá þess merki í
hannyrðum hennar. Þótt nægju-
semi og ráðdeild væru aðalsmerki
þeirra hjóna, þá áttu þau fallegt
heimili og bar handbragði hús-
móðurinnar fagurt vitni.
Elinborg var minnug með af-
brigðum og ættfróð og sagði vel
frá. Fróðleiksfýsn var henni í blóð
borin og frá unga aldri hafði hún
tamið sér þekkingarleit. Einkum
hafði hún áhuga á bókum um
andleg efni, þótt hún léti sér fátt
óviðkomandi. Hún hafði heil-
steypta skapgerð og átti mikið
sálarþrek. Bærist talið að þjóð-
málum, var hún jafnan málsvari
lítilmagnans, enda ekki að undra
eftir þá hörðu lífsbaráttu, sem
hún hafði háð og það mikla
andstreymi, sem hún hafði orðið
að þola í lífinu. Meitlað málfar
hennar og hnitmiðaðar setningar
báru vott skýrri og agaðri hugsun.
Þegar við nú kveðjum Elinborgu
frænku mína hinztu kveðju,
hrannast minningarnar um þessa
ágætu konu upp, en í mínum huga
ber hæst minningin um góða
móður og eiginkonu, sem allra
vanda vildi leysa og allra þraut
vildi líkna.
Vigbergi Einarssyni, Ástu
Önnu, Axel, drengjunum litlu og
öðru venzla- og frændfólki vottum
við hjónin og synir okkar dýpstu
samúð.
Þórir Ólafsson.
t
Maöurinn minn og faöir okkar,
JÓN SIGURÐSSON,
Vestmannabraut 73,
veröur jarösunginn frá Landakirkju í Vestmannaeyjum laugardag-
inn 2. febrúar kl. 13.30.
Karólína Sigurðardóttír,
Geirlaug Jónsdóttir, Kristín Jónsdóttir,
Margrét Jónsdóttir, Sígurður Jónsson.
t
Eiginmaöur minn, faðir, tengdafaöir og afi,
BJÖRN GUÐMUNDSSON,
fré Bæ.
Jaöarsbraut 39,
veröur jarösunginn frá Akraneskirkiu, laugardaginn 2. febrúar kl.
11.15 f.h. Þeir sem vildu minnast hans er bent á Sjúkrahús
Akraness. Sigrún Björnsdóttir,
börn, tengdabörn og barnabörn.
t
Útför fööur okkar og tengdaföður
ÁSGRÍMS GUÐJÓNSSONAR,
fyrrv. tollvarðar,
Holtsgötu 20,
fer fram frá Fossvogskirkju laugardaginn 2. febrúar kl. 10.30.
Ragnheióur Ásgrímsdóttir, Sigurður Sigurðsson,
Guöjón Ó. Ásgrímsson, Svanlaug Magnúsdóttir,
Arnbjörn Ásgrímsson, Kristín Guðvaröardóttir.
t
Hugheilar þakkir sendum viö ykkur, hverju og einu, sem sýnt hafiö
doktor
JÓNI GÍSLASYNI,
» fyrrum skólastjóra,
órofa tryggð og sæmd.
Nefnum viö þar sérstaklega samkennara og starfsliö Verzlunar-
skóla íslands, nemendur yngri sem eldri og, síöast en ekki sízt
skólanefnd og Verzlunarráö íslands.
Viö þökkum af heilum hug hluttekningu, samúö og hlýju, og óskum
ykkur alls hins bezta.
Lea Eggertsdóttir
IEggert Jónsson Sigurlaug Aðalsteinsdóttir,
Gísli Jónsson Halla Árnadóttir,
og barnabörn.
Lokað
laugardaginn 2. febrúar vegna jaröarfarar
ÁSGRÍMS GUÐJÓNSSONAR
Málarabúöin, Vesturgötu 21.