Morgunblaðið - 28.02.1980, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 28. FEBRÚAR 1980
DÓMUR Hæstaréttar í Guðmundar- og Geirfinnsmálum var tilbúinn til birtingar í gær. Er
þetta heilmikill doðrantur, rúmar 50 blaðsíður að stærð. í dómnum kemur fram, að
Hæstiréttur telur sannað, að ákærðu Kristján Viðar Viðarsson, Sævar Marínó Ciesielski og
Tryggvi Rúnar Leifsson hafi í félagi átt í átökum við Guðmund Einarsson að Hamarsbraut 11
og misþyrmt honum svo, að til bana hafi dregið og ennfremur telur Hæstiréttur sannað að
ákærðu Kristján Viðar, Sævar Marínó og Guðjón Skarphéðinsson hafi ráðist að Geirfinni
Einarssyni í Dráttarbrautinni í Keflavík og misþyrmt honum svo að hann hlaut bana af. Hins
vegar heimfærir rétturinn í hvorugu tilvikinu brot ákærðu undir 211. grein almennu
hegningarlaganna, sem f jallar um manndráp af ásetningi heldur undir 215. grein, sem
f jallar um manndráp af gáleysi og 218. grein, sem f jallar um vísvitandi líkamsárás.
Dómur Hæstaréttar:
héraðsdóms eru afturkallanir
Kristjáns og Sævars á játningum
þeirra ekki marktækar.
Með vísan tii rökstuðnings hér-
aðsdóms verður ekkert mark tekið á
afturköllun Sigurðar Óttars
Hreinssonar á framburðum hans.
Svo sem greint er hér að framan,
tók ákærða Erla aftur alla fram-
burði sína er varða ferðina til
Keflavíkur á dómþingi 11. janúar
1980 rétt áður en munnlegur mál-
flutningur hófst í Hæstarétti. Fall-
ast ber á þá úrlausn héraðsdóms, að
sannað sé án tillits til framburða
Talið sannað að ákærðu hafi
banað Guðmundi og Geirfinni
Hér á eftir verður birt það helsta
úr dómi Hæstaréttar og þá fyrst
hluti af kaflanum, sem fjallar um
Guðmundarmálið:
Ekki mark tekið á
afturköllun játninga
„Svo sem greint er hér að framan,
hafa ákærðu Sævar og Tryggvi
staðhæft, að rannsóknarmenn og
fangaverðir hafi beitt þá harðræð-
um í því skyni að knýja þá til
játninga. Ákærði Kristján ber hins
vegar fyrir sig, að rannsóknar-
mennirnir hafi haft óeðlileg áhrif á
þá ákærðu í því skyni að samræma
framburði þeirra.
Þegar hin rækilega rannsókn
bæði fyrir og eftir uppsögu héraðs-
dóms varðandi meint harðræði or
ólögmæta rannsóknarhætti er virt,
verður ekki séð, að játningar
ákærðu hafi verið fengnar með
ólögmætum aðferðum að hálfu
þeirra, er fóru með rannsókn máls-
ins. Kinnhestur sá, sem sannað er,
að fangavörður hafi lostið ákærða
Sævar, var greiddur honum 5. maí
1976 við samprófun, alllöngu eftir
að þessi ákærði játaði atferli sitt að
Hamarsbraut 11.
Játningar hinna ákærðu komu
fram í skýrslum þeirra í janúar
1976 og voru endurteknar síðar
bæði fyrir rannsóknarlögreglu og á
dómþingum að viðstöddum verjend-
um þeirra Kristjáns og Tryggva.
Breyttu þeir ákærðu Sævar og
Tryggvi eigi þessum játningum,
fyrr en í lok mars 1977, eins og að
framan greinir. Ákærði Kristján
hélt fast við játningu sína, þegar
hann var samprófaður við ákærða
Sævar og ákærða Tryggva 29. og 30.
mars 1977, og hvarf eigi frá henni,
fyrr en 27. september s.á. Með vísun
til þess, sem að framan er ritað, ber
að leggja játningar þeirra ákærðu
Kristjáns, Sævars og Tryggva til
grundvallar dómi í málinu, enda
þykir ekki mark takandi á aftur-
köllunum þeirra. Fá játningar
þeirra stoð í framburðum ákærða
Alberts, vitnisins Gunnars Jóns-
sonar og ákærðu Erlu, svo og öðrum
gögnum, sem drepið er á hér að
framan og í héraðsdómi greinir.
Samkvæmt þessu þykir sannað, að
ákærðu Kristján, Sævar og Tryggvi
hafi í félagi átt í átökum við
Guðmund Einarsson að Hamars-
braut 11 og misþyrmt honum svo,
að til bana hafi dregið. Af gögnum
máls verður ekkert fullyrt um, að
hverju marki þáttur hvers einstaks
hinna ákærðu Kristjáns, Sævars og
Tryggva réð hér sköpum, en allir
áttu þeir sameiginlega þátt í aðför-
inni að Guðmundi og voru samvald-
ir að því að veita honum slíka
áverka, að bani hlaust af. Byggja
verður á því, að Guðmundur Ein-
arsson hafi látist að Hamarsbraut
11.
Af rannsókn málsins verður ekki
ráðið, að það hafi verið ætlun
ákærðu Kristjáns og Tryggva að
bana Guðmundi, er þeir þrír héldu
að Hamarsbraut 11. Varhugavert
þykir að fullyrða, sbr. 108 gr. laga
nr. 74/1974, að slíkur ásetningur
hafi myndast hjá þessum ákærðu
og ákærða Sævari eftir að til
átakanna kom eða meðan á þeim
stóð. Verður brot ákærðu því eigi
fært til 211. gr. almennra hegn-
ingarlaga. Árásin á Guðmund Ein-
arsson var hrottafengin. Hún var
þeim viljaverk og mátti þeim vera
ljóst, að af þessari stórfelldu
líkamsárás gæti hlotist líftjón þess,
er fyrir henni varð. Varða brot
þeirra því við 218. gr. og 215. gr.
almennra hegningarlaga, en heim-
ilt er að beita þeim refsiákvæðum
hér, þótt eigi séu þau greind í
ákæru, sbr. 3. málsgr. 118 gr. laga
nr. 74/1974, enda var mál reifað á
þeim grundvelli fyrir Hæstarétti,
svo sem áður greinir."
Ekki gerð refsing
vegna líkflutnings
„Svo sem í héraðsdómi greinir og
í ákæru getur, fluttu ákærðu lík
Guðmundar Einarssonar frá Ham-
arsbraut 11 með aðstoð ákærða
Alberts Klahn Skaftasonar. Verður
ákærðu Sævari, Kristjáni og
Tryggva ekki gerð refsing vegna
líkflutnings þessa.
Ekki hefur tekist að leiða í ljós,
hvert lík Guðmundar var flutt eða
hvar líkamsleifar hans eru.
Ákærði Albert Klahn Skaftason
hefur viðurkennt, að hann hafi í
bifreið flutt lík Guðmundar Ein-
arssonar frá Hamarsbraut 11 í
Hafnarfirði út í Hafnarfjarðar-
hraun og síðar síðla sumars 1974
flutt það aftur þaðan í bifreið, en
hvert, er ekki upplýst. Framburðir
ákærðu Sævars, Kristjáns og
Tryggva eru mjög á reiki um
flutning þenna, en leggja verður til
grundvallar þessu ákæruatriði, að
ákærði Albert Klahn hafi tvívegis,
svo sem hann heldur fram, átt þátt
í flutningi á líki Guðmundar.
Staðfesta ber úrlausn héraðs-
dóms um sýknu ákærða af ákæru
um brot á 211. gr., sbr. 4. mgr., sbr.
1. mgr. 22. gr. almennra hegn-
ingarlaga.
Fallast ber á úrlausn héraðsdóms
að því er tekur til 2. mgr. 221. gr.
almennra hegningarlaga. Með at-
ferli sínu hefur ákærði raskað
ummerkjum brotsins og varðar það
hann refsingu samkvæmt 2. málsgr.
112. gr. almennra hegningarlaga.
Krafa ákæruvalds um, að atferli
ákærða Alberts varði við 124. gr.
almennra hegningarlaga er vara-
krafa, svo sem héraðsdómarar hafa
og skilið hana. Tekið skal fram, að
hún rúmast ekki innan verknaðar-
lýsingar í ákæruskjali og kemur
þegar af þeirri ástæðu eigi til
álita."
Geirfinnsmálið
Geirfinnsþátturinn fær mun
lengri umfjöllun en Guðmundar-
þátturinn í dómi Hæstaréttar. Þar
er fyrst rakinn í stórum dráttum
gangur rannsóknar málsins en
síðan eru reifaðar í samanþjöppuðu
formi helstu skýrslur ákærðu og
vitna og gögn eftir því sem dómur-
um hefur þótt ástæða til. Jafnframt
er víða vísað til héraðsdóms, þar
sem fyllri reifunar nýtur við.
Síðan segir orðrétt í dómi Hæsta-
réttar:
„Svo sem rakið er hér að framan,
breyttu þeir ákærðu Kristján og
Sævar framburðum sínum, Krist-
ján hinn 6. júlí 1977 og Sævar hinn
13. september s.á., og tóku að mestu
aftur játningar sínar. Jafnframt
héldu þeir því fram, að fyrri
játningar hefðu verið fengnar með
því að rannsóknarmenn og fanga-
verðir hefðu beitt þá ólögmætri
harðneskju, leitt þá til ákveðinna
frásagna, samræmt sögur þeirra og
enda viðhaft óhæfilegar og ólög-
mætar rannsóknaraðferðir.
í úrlausn um 1. kafla ákæru 8.
desember 1976 hér að framan er
vikið að rannsóknum, er fram fóru
bæði fyrir uppsögu héraðsdóms og
eftir, gagngert vegna áburðar
ákærðu á hendur rannsóknar-
mönnum og fangavörðum. Eins og
þar greinir, leiða þessar umfangs-
miklu rannsóknir eigi í ljós, að þeir
annmarkar séu á rannsókn málsins,
sem valdi því, að játningar hinna
ákærðu Kristjáns og Sævars verði
út af fyrir sig eigi lagðar til
grundvallar við úrlausn máls þessa.
Um afturköllun þeirra á fyrri
framburðum er þess að geta, að þeir
höfðu margsinnis endurtekið játn-
ingar sínar, bæði fyrir rannsókn-
arlögreglumönnum og dómurum,
stundum að viðstöddum verjendum.
Hurfu þeir ekki frá játningum
sínum, fyrr en alllangt var liðið á
rannsókn málsins og eftir að ákær-
ur voru gefnar út og mál gegn þeim
þingfest. Ýmislegt er í frásögn
þeirra, sem ekki gat verið frá
öðrum komið en þeim sjálfum. Ráða
má af gögnum máls, að hinir
ákærðu hafa mjög leitað að fyrra
bragði eftir viðtölum við rannsókn-
armenn og að skýrslur yrðu af þeim
teknar. Hinir ákærðu tóku þátt í
sviðsetningu atburða í Dráttar-
brautinni hinn 23. janúar 1977, og
voru þá virkir, að því er ráða má af
rannsóknargögnum, um að skýra
frá staðsetningu ökutækja, stöðu
einstakra manna í viðureign við
Geirfinn Einarsson og ýmislegt
annað, er varðar vettvangsviðburði.
Enn er þess að geta, að ákærði
Guðjón hefur haldið fast við fram-
burð sinn og ýmis gögn önnur
benda ótvírætt til, að ákærðu hafi
verið í Dráttarbrautinni í Keflavík
umrætt kvöld.
Með skírskotun til þess, sem að
framan er ritað, og með vísan til
með ákærðu, að Erla hafi verið í
Keflavík að morgni 20. nóvember
1974 og farið þá til Hafnarfjarðar
fyrst með bifreið frá Keflavík að
Grindavíkurvegi og þaðan með ann-
ari bifreið til Hafnarfjarðar. Erla
hefur margoft breytt framburðum
sínum, en jafnan sagt, að hún hafi
farið til Keflavíkur kvöldið 19.
nóvember 1974. Þykir þessi síðbúna
afturköllun vera marklaus, og verða
framburðir hennar um þennan þátt
málsins virtir án tillits til hennar."
Sannað að ákærðu
hittu Geirfinn
„Sannað er að með skýrslum
ákærðu, Sævars og Kristjáns, er fá
stoð í framburði vitnisins Þórðar
Ingimarssonar, að þeir hafi hitt
Geirfinn Einarsson í Klúbbnum
sunnudagskvöldið 17. nóvember
1974 og rætt þar við hann um
áfengisviðskipti. Hafi Geirfinnur
sagt þeim nafn sitt og heimilisfang.
Leggja verður til grundvallar, að
Sævar hafi rætt við ákærða Guðjón
hinn 18. nóvember 1974 og lagt drög
að því, að Guðjón kæmi með sér til
Keflavíkur næsta dag. Ennfremur,
að Sævar hafi rætt við Kristján
þenna dag og óskað eftir, að hann
kæmi með sér til Keflavíkur vegna
áfengisviðskipta og útvegað sendi-
bifreið til fararinnar.
Miða verður við, að hinn 18.
nóvember s.á. hafi þeir Sævar eða
Guðjón aflað símanúmers Geir-
finns, en nafn hans var ekki í
símaskrá, og annar hvor þeirra hafi
hringt til hans milli kl. 1900 og 2000
hinn 19. nóvember 1974 og mælt sér
mót við hann kl. 2130 til 2200 í
Keflavík þá um kvöldið. Samkvæmt
sakargögnum tóku þau ákærðu Erla
og Sævar á leigu Volkswagen bif-
reið 19. nóvember 1974. Fór Sævar
með Erlu og móður sinni á Kjar-
valsstaði að kvöldi þess dags, og
horfðu þar á stutta kvikmynd, en
tímasetningar um komu þeirra
þangað og viðdvöl eru eigi nákvæm-
ar. Áð sýningu lokinni óku þau Erla
og Sævar móður hans heim til
hennar. Að svo búnu óku þau á
nokkra staði, sem áður greinir.
Kom Guðjón í bifreiðina, svo og
Kristján nokkru síðar á Vatnsstíg.
Tók Guðjón nú við stjórn bifreiðar-
innar og ók henni til Keflavíkur. I
framburðum Erlu, Guðjóns og
Kristjáns, er fá stoð í framburði
Sævars, felst, að Sævar hafi látið
orð liggja að því í bifreiðinni á
leiðinni til Keflavíkur að kvöldi 19.
nóvember 1974, að „fullri hörku"
skyldi beitt við „manninn", ef hann
reyndist ósamvinnuþýður. Ekki er
sannað, að Sævar hafi kveðið svo að
orði, „að þeir ættu að láta manninn
hverfa".
Sannað er, að sendibifreiðin, sem
Sigurður Óttar Hreinsson ók að
beiðni Kristjáns, kom á Vatnsstíg
kvöldið 19. nóvember 1974, og ók
Sigurður Óttar henni til Kefla-
víkur. Þar hafði Kristján tal af
Sigurði Ótiari og mælti svo fyrir,
að hann legði bifreiðinni í grennd
við Dráttarbrautina.
Um tímasetningar varðandi við-
burði í Keflavík er leitt í ljós, að
Þórður Ingimarsson kom til Geir-
finns rétt fyrir kl. 21.00 og bað hann
Björn Sveinbjörnsson forseti Hæstaréttar les upp dómsorð í Guðmundar- og Geirfinnsmálunum. Á
myndinni eru talið frá vinstri: Þórður Björnsson rikissaksóknari, Björn Heigason hæstaréttarritari, l>ór
Vilhjálmsson, Logi Einarsson, Björn Sveinbjörnsson, Benedikt Sigurjónsson og Ármann Snævarr.