Morgunblaðið - 11.03.1980, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 11. MARZ 1980
37
Eiríkur Rögnvaldsson:
Enn um „dönskumálið“
Hinn 1. mars birtist í Morgun-
blaðinu opið bréf frá Sigrúnu
Gísladóttur, kennara, til mennta-
málaráðherra. Vegna þess að í
bréfinu er talsvert sveigt að deild-
arráði Heimspekideildar, langar
mig að gera nokkrar athugasemd-
ir, en ég sit í deildarráði sem
annar fulltrúa stúdenta og tók
þátt í afgreiðslu málsins 18. jan-
úar sl. Um leið ætla ég að nota
tækifærið til að fjalla um ýmis
önnur atriði bréfsins.
I.
í hinu opna bréfi Sigrúnar segir
svo: „Málsmeðferð deildarráðs á
þessum fundi var hneyksli og
óþolandi, að slík vinnubrögð skuli
líðast í æðstu menntastofnun
landsins. Það tók deildarráð innan
við 30 mínútur að vísa málinu frá
án þess að minnsta tilraun væri
gerð til að fjalla um það efnislega,
enda enginn áhugi á slíku hjá
deildarráðsmönnum."
Þetta eru stór orð, og órökstudd
að mínu mati. Ég tók að vísu ekki
tímann á umræðum um málið, og
mín vegna geta þær vel hafa
staðið skemur en 30 mínútur. En
ég mótmæli því, að málið hafi ekki
fengið efnislega umfjöllun. Fyrir
fundinum lá 7 síðna álitsgerð frá
námsnefnd í dönsku, undirrituð af
samtals 8 manns, fjórum kennur-
um og fjórum nemendum. Einn
fulltrúi stúdenta gerði að vísu
fyrirvara við einn lið álitsgerðar-
innar, en það skiptir ekki máli
varðandi heildarniðurstöðurnar.
Ég hef ekki enn hitt eða heyrt
um nokkurn dönskunema, sem
tekur undir sjónarmið Sigrúnar.
Enginn kom heldur þeirra erinda
á fund deildarforseta, sem hafði
auglýst, að þeir sem vildu gera
athugasemdir við dönskukennslu í
Háskóla íslands gætu komið þeim
á framfæri við sig. Aftur á móti
hafa 24 dönskunemar skrifað há-
skólaráði bréf, þar sem þeir mót-
mæla kvörtun Sigrúnar efnislega.
í öðru bréfi lýsa 12 fyrrverandi
nemendur í dönsku stuðningi við
kennara greinarinnar.
Ég var sjálfur á almennum
fundi dönskunema í nóvember sl.,
þar sem rætt var um kvörtun
Sigrúnar til háskólaráðs. Enginn
tók þar undir ásökun hennar um
„einstrengislega hugmyndafræði-
lega innrætingu". Enn fremur
kynnti ég mér kennsluskrár
dönsku og ræddi við nemendur í
greininni. Ég skal ekki fullyrða, að
allir deildarráðsmenn hafi aflað
sér upplýsinga um þetta mál
persónulega; en ég veit, að a.m.k.
sumir þeirra gerðu það. Auk þess
var umfjöllunin 18. janúar ekki
hin eina, sem málið fékk í deild-
arráði; það hafði áður verið rætt á
tveimur fundum. Á fundinum 18.
janúar, þegar málið var endanlega
afgreitt, tóku til máls um það
a.m.k. fimm af átta viðstöddum
deildarráðsmönnum. Tillaga
deildarforseta um málið var síðan
samþykkt einróma. Sú fullyrðing
Sigrúnar, að deildarráðsmenn hafi
engan áhuga haft á efnislegri
umfjöllun um málið, er úr lausu
lofti gripin. Hitt er það — sem
raunar er meginatriði þessa máls
— að Sigrún hefur aldrei nefnt
efnisleg atriði máli sínu til stuðn-
ings, þótt margoft hafi verið eftir
því leitað. Þetta hefur eðlilega
torveldað umfjöllun málsins mjög.
Það er líka rangt hjá Sigrúnu að
deildarráð hafi vísað málinu frá.
Hið rétta er, að því var vísað
áfram til háskólaráðs að umfjöll-
un lokinni; háskólaráði var sent
bréf, þar sem gerð var grein fyrir
ályktun deildarráðs um málið.
Eitt atriði þeirrar ályktunar var,
að „til þess að koma í veg fyrir
hugsanlega gagnrýni" yrði skipað-
ur prófdómari „til að dæma próf
Sigrúnar í viðkomandi prófþáttum
...“. Prófdómarar við Háskóla
íslands skulu vera utan skólans,
þannig að ekki er hægt að segja,
að enginn utanaðkomandi aðili
hafi fjallað um málið. Sigrún
segir, að skipun prófdómara hafi
komið kennurum í „Textafræði" í
„opna skjöldu, enda þá búin að
ákveða sínar einkunnir og færa í
skýrslur". Einkunnir í „Texta-
fræði“ voru birtar 17. janúar, en
skipun prófdómara var ekki sam-
þykkt í deildarráði fyrr en daginn
eftir. Meðan prófdómari hafði
ekki verið skipaður, hlutu kennar-
arnir auðvitað að fara yfir úrlausn
Sigrúnar og skila einkunn hennar
eins og annarra (og varla fer
Sigrún að álasa kennurunum fyrir
röskleika við yfirferðina). Hins
vegar segir í 49. gr. Háskólareglu-
gerðar: „Prófandi og prófdómari
ef tilkallaður er, dæma hver um
sig úrlausn í prófgrein hverri.
Hvor um sig gefur sjálfstætt
einkunn fyrir úrlausnina og gilda
þær jafnt í einkunnagjöf." Ein-
kunn kennara er því ekki loka-
einkunn, ef prófdóffiari er
skipaður. Enga skýringu kann ég á
drætti á störfum prófdómara. En
þótt ég skuli síst mæla því bót, að
birting einkunna dragist von úr
viti, vil ég benda á, að þess eru
mörg dæmi, og alls ekki öll úr
Heimspekideild.
II.
Ég skal ekki hafa fleiri orð um
hlut deildarráðs í málinu. Sigrún
fullyrðir, að í háskólaráði hafi
komið fram gagnrýni á umfjöllun
deildarráðs; en ekkert nefnir hún
hvers eðlis sú gagnrýni hafi verið,
þannig að ég get ekki fjallað um
það mál. Hins vegar langar mig til
að benda á nokkur atriði í hinu
opna bréfi Sigrúnar, sem mér
finnst að þurfi nánari skýringar
við.
I bréfinu er mikið um fullyrð-
ingar og alhæfingar, en þeim mun
minna um rökstuðning. Hvergi
fann ég t.d. rök fyrir því, að „Allt
kapp væri lagt á það af hálfu
kennara deildarinnar að innræta
nemendum pólitísk viðhorf og
hugmyndafræðileg sjónarmið við
úrlausn Verkefna". Og ég varð ekki
heldur var við rökstuðning fyrir
þessu í bréfi Sigrúnar til háskóla-
ráðs. Engin dæmi eru heldur
nefnd um „innrætingu" þá og
„lágkúru", sem Sigrún kveðst hafa
fundið í námskeiðunum „Málnotk-
unargreining 11“ og „Færni II“.
Ekkert er tilfært úr bréfi P.S.K.,
sem Sigrún segir „mestmegnis
dylgjur og lygar“ um sig. Orðalag
eins og „flest ranghermt"; „Máls-
meðferð ... hneyksli"; „óþolandi,
að slík vinnubrögð skuli líðast",
sýnist mér líka hvíla á æði veikum
grunni, svo að ekki sé minnst á
ályktunarorð Sigrúnar: „Sjálf lít
ég svo á, að ég hafi verið hindruð í
að ná settu marki vegna þess að
pólitísk innræting og viðhorf, van-
hæfir kennarar og annarlegir
kennsluhættir eru allsráðandi í
dönskunámi heimspekideildar Há-
skóla íslands." Ég hef. reyndar
alltaf haldið, að nám væri það sem
snéri að nemendunum, en kennsla
væri á ábyrgð kennaranna. En
hvað sem því líður, finnst mér
greinarhöfundur taka ansi stórt
upp í sig í þessum orðum, enda
skortir hana öll efnisleg ákæru-
atriði, eins og áður er sagt.
III.
Einhvern veginn sýnist mér á
grein Sigrúnar, að hún hafi mis-
skilið tilgang og aðferðir háskóla-
náms. Ég lít svo á, að það sé út í
hött að ætla að kenna tungumál
án náinna tengsla við bókmenntir
og menningu fólksins sem talar
málið; en ég fæ helst ráðið af grein
Sigrúnar, að hún telji færni í að
tala og skrifa dönsku eina gilda
mælikvarðann á frammistöðu
sína. Sá mælikvarði dugar alveg í
gagnfræðaskóla; en í háskóla
verður fleira að koma til.
Fyrir þann sem tekur dönsku
sem aðalgrein (til 60 eininga) eru
25 einingar skylda, þar af 20
einingar sem felast í þjálfun í að
skilja, tala og skrifa dönsku. Þær
35 einingar, sem eftir eru, velja
stúdentar sjálfir úr þeim náms-
þáttum sem í boði eru. Öll kennsla
fer fram á dönsku, stúdentar skila
verkefnum á dönsku, taka próf á
dönsku o.s.frv.; þannig að fullyrð-
ing Sigrúnar „að varla væri um
kennslu í danskri tungu að ræða í
deildinni ...“, kemur mér spánskt
fyrir sjónir.
Sigrún er ekki ekki ánægð með
afskipti kennara af prófritgerð
hennar í námsþættinum „Tímabil-
ið 1955 — “. Ritgerð þessa virðist
hún hafa skrifað án samráðs við
kennarann, og er „sjálf ánægð
með ritgerðina .. .„. í öllum þeim
greinum Heimspekideildar, þar
sem ég þekki til, tíðkast það að
nemendur velji ritgerðarefni og
skrifi ritgerðir í samráði við
kennara. Þetta samráð er mismik-
ið eftir greinum, kennurum og
nemendum; en það er alls staðar
eitthvert, og það er ekki bundið
við Heimspekideild eina. Ég held
að það sé misskilningur hjá Sig-
rúnu að „sjálfstæð vinnubrögð"
felist í því að hafa ekkert samráð
við kennara og þiggja engar leið-
beiningar þeirra. Til þess eru
kennararnir einmitt, að leiðbeina
stúdentum, kynna þeim ýmsar
aðferðir og þjálfa þá í að fjalla um
viðfangsefnin frá mörgum hliðum
og með ýmsu móti.
Sigrún virðist óánægð með úr-
skurð prófdómarans. Varla hefur
hún þó haft þá reynslu af próf-
dómaranum, sem var utan Há-
skólans eins og áður sagði, að hún
teldi ástæðu til að efast um að
úrlausnir sínar fengju „heiðarlega
umfjöllun" hjá honum. Samt gefur
prófdómarinn henni ekki hærri en
6,5. Er nú ekki hugsanlegt, að
ritgerð Sigrúnar hafi einfaldlega
ekki verið betri en þetta? Annars
væri gaman að fá að vita, hvort
einkunn prófdómarans hafi hækk-
að eða lækkað lokaeinkunn Sig-
rúnar. Setningin sem Sigrún til-
færir úr greinargerð prófdómara
virðist að hennar mati vera í
hrópandi ósamræmi við einkunn-
ina 6,5; en í þessari setningu segir
aðeins, að málfar ritgerðarinnar
sé með ágætum. Ritgerðin var
hins vegar skrifuð í námsþætti í
bókmenntum, þar sem fræðileg
bókmenntaleg umfjöllun hlýtur að
skipta meginmáli. (Með þessu er
ég ekki að fullyrða að þeim þætti
hafi verið ábótavant hjá Sigrúnu,
heldur benda á, að það er hin
bókmenntalega umfjöllun, en ekki
málfarið, sem skipti sköpum við
einkunnagjöf í námsþætti í bók-
menntum).
Um próf í „Textafræði" segir
Sigrún : „Mat kennara á prófýr-
lausn minni eink. 7.0 tekur víst af
allan vafa um, að skoðanir vega
þar þyngst á metunum." Af 12
stúdentum, sem tóku próf í
„Textafræði" í janúar, fengu þrír
hærri einkunn en Sigrún, allir 8,0;
og meðaleinkunn var undir 7.0.
Þegar Sigrún heldur því fram, að
skoðanir hennar valdi því að hún
fær ekki hærri einkunn, staðfestir
það enn misskilning hennar á eðli
háskólanáms. Hún „bjóst satt að
segja við að fara létt með “ að
ljúka 30 einingum í dönsku í vetur.
Gaf fyrri námsferill hennar tilefni
til að ætla að hæfni hennar væri
svona óumdeilanleg? Ég held að
það sé ekkert sjálfgefið, að mann-
eskja með 14 ára gamalt BA-próf
sé betur búin undir t.d. fræðilega
bókmenntaumfjöllun samkvæmt
nútíma aðferðum en stúdentar á
fyrsta eða öðru ári. Vonandi hafa
orðið breytingar (svo að ég segi
ekki bylting) á námsefni og
kennsluaðferðum í dönsku síðan
1965. í íslensku, þar sem ég þekki
best til hafa þó nokkrir kennarar
með háskólapróf komið til end-
urmenntunar á undanförnum ár-
um. Ég hef ekki orðið var við, að
þeir hafi skarað fram úr öðrum
(og þykir þó mörgum námsefni og
kennsluhættir í íslensku breytast
hægt og seint).
IV.
Ég læt þá lokið umfjöllun um
bréf Sigrúnar Gísladóttur. Hins
vegar vildi ég beina nokkrum
orðum til Morgunblaðsins vegna
forystugreinar blaðsins hinn 4.
mars. Þar er margt tekið athuga-
semdalaust upp úr bréfi Sigrúnar,
og einnig ýmislegt, sem greinar-
höfundur hlýtur að hafa lesið milli
línanna; a.m.k. finn ég það ekki í
bréfinu. Sigrún segir hvergi að
kennarar séu „allsráðandi" í
námsnefnd í dönsku, þótt leiðara-
höfundur telji sig þess umkominn
að fullyrða það. Þá er það rangt að
deildarráð „bendi rektor á“ eitt
eða annað. Deildarráð getur ekki
sagt rektor fyrir verkum. 1 um-
ræddri tillögu er notað orðalagið
„mælir deildarráð með“. Þá full-
yrðir blaðið, að nú „liggi fyrir"
fordæmi Háskóla íslands um „pól-
itískt innrætingarstarf" og get ég
ekki fallist á að sönnun þess liggi
fyrir. Annars kemur vanþekking
leiðarahöfundar á umfjöllunarefni
sínu vel fram, er hann talar um
„misfellurnar í meðferð heim-
spekideildarráðs á veitingu próf-
essorsembættis í almennri sögu“.
Deildarráð hefur nefnilega aldrei
fjallað um veitingu þessa embætt-
is, enda ekki í verkahring þess.
Hin margumrædda atkvæða-
greiðsla um prófessorsembættið
fór fram á deildarfundi, þar sem
sæti eiga allir fastir kennarar
Heimspekideildar, auk 7 fulltrúa
stúdenta, sem ekki höfðu atkvæð-
isrétt um þetta mál.
V.
Það sem ég vildi sagt hafa, er
því í fáum orðum þetta:
1. Ég mótmæli því, að meðferð
deildarráðs Heimspekideildar
á kæru Sigrúnar Gisladóttur
hafi verið ábótavant, þvert á
móti lögðu deildarráðsmenn
sig fram um að kynna sér
efnisatriði málsins.
2. Sigrún hefur aldrei tilfært
efnisleg rök til stuðnings
kæru sinni.
3. Prófdómari utan Háskólans
fór yfir prófúrlausnir Sigrún-
ar samkvæmt ákvörðun deild-
arráðs.
4. Morgunblaðið fellir dóm um
dönskukennara eingöngu á
grundvelli bréfs Sigrúnar, en
tekur ekkert tillit til niður-
stöðu deildarráðs og náms-
nefndar.
Að lokum þetta: í upphafi
títtnefndrar forystugreinar er
rætt um, að sífellt gerist algeng-
ara að nemendur bendi á marxísk-
an áróður kennara sinna, og síð-
asta dæmið sé að finna í grein
Sigrúnar Gísladóttur. Nú er það
svo, að orðin „marxismi" eða
„kommúnismi" voru aldrei nefnd í
upphaflegu bréfi Sigrúnar til há-
skólaráðs. í greininni í Morgun-
blaðinu 1. mars kemur orðið
marxismi einu sinni fyrir, og þá í
tilvitnun í orð kennara. Sigrún
segir hvergi sjálf, að sú innræting
sem hún kæri yfir sé af marxísk-
um toga. Hins vegar virðist svo
komið, að marxWmi, innræting og
hugmyndafræði séu orðin sam-
heiti í víðlesnasta blaði landsins;
og ef eitt er nefnt, eru hin tvö
oftast á næsta leiti. Mér finnst
þetta nokkuð alvarlegur hugtaka-
ruglingur, og vonast til að blaðið
sjái að sér.
Reykjavík, 5. mars 1980.
Eiríkur Rögnvaldsson,
íslenskunemi, fulltrúi
stúdenta í deildarráði
Heimspekideildar.
Athugasemd ritstjóra:
Grein Eiriks Rögnvaldssonar
breytir í engu þeim atriðum, sem
Morgunblaðið hefur lagt áherslu á i
forystugreinum um þetta mál. Hún
staðfestir þvert á móti, að deildar-
ráð heimspekideildar byggi niður-
stöðu sina á áliti námsnefndar, þar
sem kennarar i dönsku eiga sæti.
Þeir dæmdu þannig í eigin sök. Á
vegum Háskólans hefur enginn
hlutlaus aðili metið. hvað hæft sé i
máli Sigrúnar Gísladóttur. Grein
Eiríks staðfestir énn nauðsyn þess,
að slik úttekt verði gerð, þvi að
þetta mál verður ekki afgreitt með
orðhengilshætti og formlegheitum.
Það er þetta fordæmi frá Háskóla
íslands um málsmeðferð, þegar
ncmandi bendir á pólitiska innræt-
ingu, sem er hættulegt. Skiljanlegt
er, að Eiríkur Rögnvaldsson vilji
skorast undan því að vera bendl-
aður við málsmeðferð heimspeki-
deildar á veitingu prófessorsemb-
ættis i almennri sögu og er blaðinu
ljúft og skylt að játa þau mistök sín
að hafa gert það.