Morgunblaðið - 11.04.1980, Blaðsíða 11

Morgunblaðið - 11.04.1980, Blaðsíða 11
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 11. APRÍL 1980 11 Þórir S. Guðbergsson: Uppeldishlut- verk skólans í ÞESSUM greinaflokki Þóris Guðbergssonar, sem hefjast átti i blaðinu í gær, birtist rangur texti. — Fyrsta grein Þóris birtist hér á eftir og biður blaðið höfund og lesendur af- sökunar á þessum mistökum. Opinber umræða er oft ópersónuleg Segja má, að skóla- og menntamál séu sífellt í brenni- depli. Skólinn og menningarmál hverrar þjóðar endurspeglar þjóðfélagið og stefnu þess á vissan hátt á þessum sviðum. Margt hefur verið ritað um skólamál á íslandi, en alltof mikið af þeirri umræðu fer fram á ópersónulegan hátt, hún knýr okkur ekki til persónulegra átaka við lausn vandamálanna. Við heyrum bæði og lesum: „Þörf er á ..." „Gott væri ...“ „Stjórnvöldum ber ...“ „Yfir- völd eru skyld ...“ o.s.frv. Þó að nauðsynlegt sé að fylgja málum eftir með virkri gagnrýni og fylgjast með, að lögum sé fram- fylgt á þessu sviði sem öðru, er stundum hætta á, að við köstum boltanum of mikið til annarra, vörpum áhyggjunum og ábyrgð- inni á herðar annarra en okkar sjálfra, lítum of sjaldan í eigin barm og spyrjum: Vitum við í raun og veru, hvað við viljum? Vitum við sem ábyrgir aðilar á hvaða grundvelli við viljum byggja uppeldi barna okkar ? Er það sami grundvöllur, sem ísl. „Breyttar aöstæöur í þjóöfélaginu leggja skólanum aukiö uppeld- ishlutverk á heröar. Hann veröur í samvinnu viö heimilin að búa nemendur undir líf og starf í lýðræöis- þjóöfélagi, sem er í sífelldri þróun.“ 1 þjóðkirkjan hefur byggt á um aldir eða er það eitthvað allt annað? Hvorki stjórnmálamenn, sér- fræðingar í uppeldisgreinum né kirkjunnar menn geta svarað þessari spurningu fyrir okkur. Hún snýr að okkur sjálfum og ætti að knýja okkur til svara, knýja til umhugsunar um vanda- samt verk, sem okkur er falið, uppeldishlutverk. Sífelldar breyting- ar eru erfiðar Á undanförnum áratug hafa orðið umtalsverðar breytingar á sviði skóla- og menntamála. Nægir hér aðeins að benda á lítið eitt því til staðfestingar eins og t.d. nýja kennsluhætti, endur- skoðaða og breytta námskrá með nýjum fögum, ný lög og breyt- ingar á skipan grunnskóla, yfir- sýn og heildarskipulag flestra námsgreina með tilkomu Skóla- rannsóknadeildar menntamála- ráðuneytisins og vinnuhópa inn- an hennar, sérkennslufulltrúar eru starfandi bæði í Reykjavík og á vegum ríkisins, ný skóla- dagheimili hafa risið, athvörf eru víða starfandi í skólum Reykjavíkur og sérkennsludeild- ir eru a.m.k. á fjórum stöðum í höfuðborginni. Auk þessa mætti svo nefna starfsemi Sálfræði- deildar skóla, sem hefur vaxið hröðum skrefum á undanförnum árum, starf athvarfsiðjukenn- ara, sérkennara, talkennara o.fl. Með öllum þessum nýjungum og breyttum háttum á sviði kennslumála er þó ekki sagt, að öll þessi starfsemi standi með miklum blóma, að ekki megi betur gera og ekki vanti enn á til þess að nemendur og kennarar megi vel við una. Skoðanir manna eru skiptar hvar skórinn kreppir helst og hvert skuli vera meginmarkmið skólastarfsins í raun og veru. Það er eðlilegt, að menn haldi áfram að spyrja og knýi á: Hvernig rækir skólinn það uppeldishlutverk, sem hon- um er fengið í hendur? Sífelldar breytingar eru alltaf erfiðar, og gerist þær of oft með of stuttu millibili kann að fara svo, að við fáum of lítinn tíma til aðlögunar, við fáum varla frið til þess að vinna og ró til þess að endurnýjast á eðlilegan hátt. Þessar sífelldu kröfur og breyt- ingar verða líka til þess, að þörfin fyrir sérfræðinga vex og nauðsyn stöðugra samskipta að samvinnu verður meiri en nokkru sinni fyrr. Breytingar kalla á endurskipulagningu innra starfs skólans með kenn- ara og skólastjórn í broddi fylkingar og fræðsluyfirvöld að bakhjarli. Þegar breytingar verða á skömmum tíma, fylgir einnig sú hætta, að við verðum ekki nógu gagnrýnin og virk í vali okkar á uppeldisleiðum, hvorki á heimil- um né í skólunum. Yfir okkur geta oltið hvers konar áhrif og stefnur, sem hafa miður góð áhrif á uppeldi barna og ungl- inga og verður erfitt að ráða við. Hrópað og kallað, ef ekki öskr- að — er á börn og unglinga úr öllum áttum. og hafi börnin ekki fastan grundvöil tii að standa á, er hætta á, að þau verði ringluð og utangátta á öllum þeim tilboðum. sem mæta þeim á okkar dögum. Þjóðfélagslegar aðstæður hafa breyst, mikill hluti mæðra vinna utan heimilis, sífellt bætast við fleiri leikskólar og dagvistun- arstofnanir — og sumt af þeirri ábyrgð, sem áður hvíldi algjör- lega á heimilinu og foreldrunum, hvílir nú á stofnunum og skólan- um. Þess vegna er eðlilegt, að foreldrar og ábyrgir aðilar spyrji: Hvernig eru þessar stofn- anir mannaðar? Hvernig fer um börnin? Hvernig líður starfs- fólkinu og hvernig rækja þessar stofnanir uppeldishlutverk sitt? frh. Skákmótið í Lone Pine Seinni hluta marzmánaðar tókum við Jón L. Árnason þátt i hinu árlega alþjóðlega skák- móti í Lone Pine í Kaliforníu. Mótið var að venju mjög vel skipað. Af 43 þátttakendum báru hvorki meira né minna en 23 stórmeistaranafnbót. auk þess sem tíu alþjóðlegir meist- arar voru meðal þátttakenda. Það var því við ramman reip að draga fyrir okkur Jón. ég tefldi við fimm stórmeistara og fjóra alþjóðlega meistara, en hann við sjö stórmeistara, einn al- þjóðlegan og einn titillausan. Jón byrjaði mjög vel, hafði hlotið þrjá vinninga eftir fjórar umferðir, cn þá missti hann unnið tafl niður í tap gegn Larsen og tapaði síðan í næstu umferð fyrir Alburt. Ilonum tókst þó að vinna Shamkovich, en tap í síðustu umferð fyrir argentinska stórmeistaranum Panno setti hann aftur niður í 50%. Frammistaða mín var algjör andstæða við þetta, því að ég byrjaði mjög illa, hafði aðeins hlotið hálfan vinning eftir þrjár umferðir. Þá náði ég mér hins vegar vel á strik, vann þrjár skákir í röð og endaði að lokum með fimm vinninga, hálf- um vinning frá verðlaunasæti. Lokaröð keppenda varð annars þessi: 1. Dzindzindhashvili. ísrael 7 vinningar af 9 mögulegum. 2. Miles, Englandi. 6‘/iv. 3. -7. Alburt, Bandaríkjunum, Larsen. Danmörku, Sovétmenn- irnir Geller og Balashov og Ghrorghiu. Rúmeníu 6v. 8.—12. Ermenkov, Búlgaríu, Pet- ers, Bandaríkjunum, Gligoric, Júgóslavíu, Panno. Argentínu og Fcderowicz, Bandaríkjunum 5'/2v. 13.—17. Margeir Pétursson, Quinteros, Argentínu, Whitehead, Bandaríkjunum, Ivanovic, Júgó- slavíu og Wilder, Bandaríkjunum 5v. 18.—26. Jón L. Árnason, Torre, Filippseyjum, Raicevic, Júgó- slavíu og Bandaríkjamennirnir Reshevsky, Kaplan. Root. Henley og Kaufman o.s.frv. Við skulum nú líta á tvær skákir frá mótinu: Hvítt: Margeir Pétursson Svart: Grefe (Bandaríkjunum) Fornindversk vörn 1. d 1 — Rf6, 2. c4 - d6. 3. Rc3 - Rbd7, 4. et - e5, 5. Rf3 - Be7, 6. Be2 — 0-0 (vinsældir fornindversku varnarinnar hafa heldur minnkað upp á síðkastið, enda býður Kóngsindverska vörn- in upp á miklu meiri sveigjanleika. Þessi byrjun á þó fullan rétt á sér og ágætt vopn fyrir þá sem ekki kæra sig um að binda sig við bækurnar) 7. 0-0 — c6, 8. Hel — IIe8, 9. Hbl - a6. 10. Bfl - a6 (Svartur víkur hér frá hefðbundn- um leiðum, 10. ... — a5, 11. b3 — exd4, 12. Rxd4 — Rc5 er hið venjulega framhald í stöðunni) 11. b4 — Dc7, 12. a3 (Þessi leikur virðist hægfara, en hvítur er að hindra í eitt skipti fyrir öll framhald á borð við 12. ... — exd4, 13. Rxd4 — c5!?) exd4, 13. Rxdí — b5. 14. cxb5 — axb5, 15. Bg5! (Nú byrjar ballið. Peðið á a3 er óbeint valdað, þar eð 15. ... — Hxa3, er hægt að svara með 16. Rdxb5) h6. 16. Bh4 — Db6.(Hug- myndin á bak við þennan leik er að hindra 17. a4, því að eftir 17.... — bxa4, 18. Rxa4? — Hxa4 vinnur svartur tvo menn fyrir hrók. En hlutirnir liggja ekki alveg svona ljóst fyrir:) Skák eftir MARGEIR PÉTURSSON ■ A 1 * i i «ii % i i ||||§§ 5 0 cv V' • í'w XrrrJ/ '£• 'V s^ ÁÉ1.. 17. a4! — bxa4,18. b5 (Hugmynd- in á bak við þessa peðsfórn er að ná óskoruðum yfirráðum yfir hvítu reitunum c6, c4 og d5, svo og að sækja eftir skálínunni a2 — g8) c5, 19. Rc6 - a3. 20. Db3 (Nákvæmara en 20. Bc4 sem svart- ur hefði getað svarað með 20. ... — Re5, 21. Bxf6 — Rxc4 og staðan er tvísýn) g5, 21. Bc4! (Hvítur eyðir ekki tímanum til ónýtis. Eftir 21. Bg3 — re5, 22. Bxe5 — dxe5, 23. Bc4 — Be6, 24. Rxe5 — Bg7 hefur svartur vel teflandi stöðu) gxh4, 22. Bxf7+ Kh8 (Hvítur hafði búist við 22.... — Kg7, sem hefði gefið honum kost á að ljúka skákinni á ótrú- legan hátt: 23. Bxe8 — Rxe8, 24. Rd5 - Db7, 25. Rd8! - Da7 eða b8, 26. Re7!! - Bxe7, 27. Df7+ - Kh8, 28. Rc6!! og nú verður svartur að láta af hendi drottninguna auk þess sem hann tapar a.m.k. einum léttum manni, því að eftir 28. ... — da4, 29. Rxe7 er hann óverjandi mát.) 23. Bxe8 — c4 (Svartur gefur peð til þess að losna við að lenda í erfiðri klemmu með drottninguna eftir 23. ... — Rxe8, 24. Rd5) 24. Dxc5 - Rxe8, 25. Df7 — Ref6, 26. c5! (í slíkum stöðum má engan tíma missa. Nú vofir mannstap vfir svörtum) dxe5, 27. Rxe5 - Bg7. 28. Rg6+ - Kh7. 29. IIe7 - Rh5, 30. Rf4! - a2. 31. Rxa2 - Re5. 32. Dxh5 - Df6 (Eðlilegra var 32. ... — Dd6, þó hvíta staðan sé auðunnin eftir 33. Hxg7+ - Kxg7, 34. Rc3) 33. Rd5 — Dd6, 34. Rac3 - Rgl, 35. Dxh4 - Bf5, 36. Ilbel - Hf8, 37. b6 - Kg6. 38. Hxg7+ - Kxg7. 39. De7+ og svartur gafst upp. Hvítt: Peters (Bandaríkjunum) Svart: Jón L. Árnason Enski leikurinn. 1. c4 - e5, 2. Rc3 - Rf6, 3. g3 - d5, 4. cxd5 — Rxd5. 5. Bg2 — Rb6, 6. Rf3 - Rc6. 7. 04) - Be7, 8. d3 - 0-0.9. a4 - a5.10. Be3 - f5, 11. Bxb6!? (Ein af mörgum athyglisverðum hugmyndum Seirawans, núverandi heimsmeist- ara unglinga. Leikurinn stingur þó óneitanlega töluvert í augu, enda fáir sem vilja láta biskup fyrir lélegan riddara ótilneyddir og treysta síðan á betri peðastöðu sína) cxb6, 12. Rd2 — Be6. 13. b3 - (Seirawan lék hér eitt sinn 13. Rc4 gegn Shamkovich, en eftir skákina taldi hann 13. b3 betri. Peters trúði þvi eins og nvju neti ...) Bc5, 14. Rc4 - Df6. 15. Dd2 - Had8, 16. Hadl - h5! (Skemmtileg aðferð til þess að veikja hvítu kóngsstöðuna. Hug- myndin er ekki síst að eftir 17. h4 er 17 ... e4 sterkt, því að f4 fvlgir í kjölfarið) 17. e3 - h4,18. RÓ2 - Bd5. 19. Dc3 - Bxg2. 20. Kxg2 - f4. 21. gxf4 - Bb l. 22. Dc2 - exfl 23. Khl - Dg5. 24. d4? (Eftir þennan leik verður sókn svarts óstöðvandi. Nauðsynlegt var að reyna 24. Rxf4 og staðan er enn tvísýn) h3. 25. Hgl — dh5. (Hvítur hefur grafið sína eigin gröf. Hann á nú enga vörn við 25 ... Df3+ og verður því að leggja út í örvæntingarfullar fórnir) 1 1 & i i i4 i m i £ H i i a ■ íb S \i' 26. De4 - Dxe2, 27. Hxg7+ - Kxg7. 28. Hgl+ - Kh8, 29. Re5 - Hf6!, 30 Rg6+ - Hxg6. 31. Hxg6 - Del+. 32. Hgl - Dxf2, 33. exf4 - Dxd4, 34. Df3 - Dd5. og hvítur gafst upp.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.