Morgunblaðið - 11.04.1980, Side 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 11. APRÍL 1980
Búmark á landbúnaðarfram-
leiðslu gegn offramleiðslu
Ljósmynd: Sijfurður SÍKurmundsson.
Frá hinum fjölmenna fundi aö FlúAum
ALMENNIR bændafundir
v'-u á Flúðum of? Borg í
Gi.msnesi sl. miðvikudag
þar sem fulltrúar frá
Stéttarsambandi bænda
kynntu bændum fyrirhug-
aða skerðingu í landbún-
aðarframleiðslu. Voru
fundirnir báðir fjölsóttir,
fullt hús á báðum stöðum
og á annað hundrað
manns á hvorum fundi.
Fer hér á eftir frásögn af
fundinum á Borg í Gríms-
nesi, en þar flutti Hákon
Sigurgrímsson hjá Stéttar-
sambandinu erindi um
málið og framkvæmd þess
að setja búmark á búrekst-
ur, en orðið búmark þykir
traustara orð og betra en
orðið kvóti.
Hákon fjallaði fyrst um offramleiðsl-
una í iandbúnaðinum og þær aðgerðir
sem eiga að stemma stigu við vandan-
um. Benti hann á að offramleiðslu-
vandinn hefði hlaðist upp á undanförn-
um árum og taldi aðalástæðurnar vera
þær að ekki hefði fengist lögfest
heimild til þess að stjórna framleiðslu
búvara þrátt fyrir óskir bænda þar að
lútandi og hina aðalorsökina kvað hann
vera verðbólguna. Fjallaði Hákon
nokkuð um vöntun á útflutningsbætur
bænda sl. fjögur verðlagsár, en þar var
um 500 millj. kr. að ræða sem vantaði
1976- 77, 1800 milij. kr. 77- 78, 3400
millj. kr. 78—79, og 7000 millj. kr.
79—’80, 7 milljarðar kr. eru 9,6% af
verði afurða nautgripa og sauðfjár.
Benti Hákon á að það væri athyglis-
vert að bændur hefðu fengið milljarða
króna í útflutningsbætur umfram 10%
réttinn á sl. árum og sýndi það að
skilningur væri á vanda bænda hjá
stjórnvöldum því þrjár mismunandi
ríkisstjórnir hefðu verið við völd á
þessum tíma. Bénti ræðumaður á að
fjármagnsvöntunin tvöfaldaðist á
sama tíma og framleiðslan hefði dreg-
ist saman og taldi hann verðbólguna
höfuðvandamálið í þeim efnum.
Aukin sala á feitu
mjólkurvörunum
Þá fjallaði Hákon nokkuð um fram-
leiðsluþróunina, en á sl. ári var sam-
dráttur víða um land í framleiðslu, en
það jafnaði sig upp og liðlega það þegar
líða tók á árið. Sala birgða gekk vel á sl.
ári. Sala nýmjólkur jókst um 0,1%, sala
rjóma minnkaði um 2%, skyrsala
minnkaði um 5,6%, undanrenna
minnkaði um 9,4%, smjörsala jókst um
11,4% og sala á 45% osti jókst um
27,2%, en sala á 20% og 30% osti
minnkaði um 6,7%. Þessi þróun sýnir
að sala er aftur að aukast á feitu
mjólkurvörunum og taldi Hákon það
sýna fram á að áhrif áróðursins gegn
mjókurfitunni væru að fjara út, að
neytendur keyptu þá vöru sem þeim
- þætti góð.
Þá kom fram að sala kindakjöts gekk
vei a sl. ári, en vegna þess að hlutfall
niðurgreiðslna af útsöluverði kjöts
hefði stöðugt farið lækkandi þá hefði
orðið samdráttur í sölu kjöts um 10%
að undanförnu. Um 6000 fleiri naut-
gripum var slátrað á sl. ári en árinu
áður og liðlega 60 þús. sauðfjár þótt
heildarþungi væri minni, en það undir-
strikar aðeins hvað harðindin hafa rýrt
framleiðsluna.
„Fljótvirkast
að drepa beztu
kýrnar,“
— sagði Hannes á Kringlu á f jölmenn
um bændafundi á Borg í Grímsnesi
Mestar tekjur af nautgriparækt
Þá fjallaði Hákon um áætlað heil-
darverðmæti landbúnaðarafurða
1979—1980, en það var 85,3 millj. kr.
45,5% eru frá nautgriparækt, 39% frá
sauðfjárframleiðslu, 1,2% frá hrossum
og taldi Hákon það mjög lítinn hluta
þar sem í landinu væru 52 þús. hross
samkvæmt skýrslum þótt þeir sem bezt
þekkja telja að þau séu tíu sinnum
fleiri, 3,7% eru frá framleiðslu garð-
ávaxta og gróðurhúsum og 8,2% frá
alifuglaframleiðslu og svínum, hlutfall
hlunninda er um 2,4%. Þessi áætlun
veitir rétt til útflutningsuppbóta upp á
8,5 milljarða króna samkv' 10% regl-
unni.
Ráðgert er að flytja út 4300 tonn af
dilkakjöti á árinu, 2600 tonn til Noregs
en þar fæst 35% af innlenda verðinu
fyrir vöruna, 800 tonn til Færeyja og
600 tonn til Svíþjóðar en þar fæst 27%
af innlenda verðinu og 300 tonn til
Danmerkur þar sem 22% fæst af
innlenda verðinu. Áætlað er að flytja
bótaþörf á árinu kom í ljós aö umfram
þá 8,5 milljarða sem 10% reglan gefur
er gert ráð fyrir að það vanti nær 7
milljarða til viðbótar, eða alls um 8,4
milljarða til sauðfjárræktar, 6,8 millj-
arðar til naugripa og 70 millj. kr. til
hrossa. Vöntunin er því 6,8 milljarðar.
Þá kom Hákon að aðalumræðuefni
fundarins, kvótakerfinu, eða búmark-
inu sem þykir aðgengilegra og betra
orð í þessari framkvæmd.
Alþingi samþykkti á sl. vori lög til
handa framleiðsluráði landbúnaðarins
til stjórnunar á framleiðslu. Ýmsar
leiðir komu til greina, en búmarksleið-
in var valin. Samkvæmt ákvörðun
Alþingis skal búmarkið miðast við
meðaltal bústærðar á árunum 1976,
1977 og 1978. Meðalbúið skal miðast við
300 ærgildi og er sú tala fundin eftir
afurðamagni, en ekki fjölda gripa. Til
stóð að skerðing yrði ekki á bú undir
300 ærgildum en þar sem sýnt þótti við
athugun að stærri búin myndu ekki
bera alla skerðinguna þá var afráðið að
llákon Hannes
SÍKurgrínisson á Kringlu
Böðvar llermann
Pálsson Guðmundsson
Kristján
Jónsson
Monn hlýddu með athvgli á ítarleg erindi framsogumanns,
út um 3000 tonn af ostum en það varð
áfall í þeim efnum að mark var sett á
innflutning til Bandaríkjanna því þar
fæst 35% af innlenda verðinu eða álíka
og þar sem bezt lætur með dilkakjöt.
Reiknað er með að osturinn skili að
meðaltali 21% af innlenda verðinu og
aHs verða flntt M ™ ionn af
hrossakjöti.
Hákon fjallaði nokkuð um mjólkur-
afurðirnar og framleiðslukostpiaö 0g í
niðurstöðu hans lá fyrir að þegar allur
kostnaður hefur verið týndur tij eru um
2,2% eftir af verðinu til bóndans og
kvað hann það hrikalega niðurstöðu.
7 milljaröa vantar til viðbótar
Þegar fjallað var um útflutnings-
skerðing á búum undir 300 ærgildum
skyldi vera 8%, en skerðing á búum
yfir 300 ærgildum er 20%, þó aðeins
8% á fyrstu 300 ærgildin.
Stefnt að 1(V% jramleiðslu
Sú skerúing sem miðað er við í
hí'ssari framkvæmd miðast við vöntun-
ina á útflutningsbótum umfram 10%
réttinn, eða alls 6,8 milljarða króna
eins og fyrr getur. Ef skerðingin hefði
aðeins verið sett á 300 ærgilda markið
og þar yfir þá hefði það aðeins gefið
liðlega fjóra milljarða króna til þess að
eyða þessum mismun og því varð
skerðingin að vera víðtækari. Þessir 6,8
milljarðar eru eíns og fyrr segir 9,6%
af heildarverði á afurðum af nautgrip-
um og sauðfé og þar sem ærgildin í
landinu eru liðlega 1,7 milljarðar þá
þarf að skerða þau um 150 þús. ærgildi.
Bú undir 300 ærgildum telja alls 1.1
milliarð pcasum 1,7 milljarði og
umfram 300 ærgildi eru um 600 þús.
fjár. Ef kanna á tekjurýrnun hjá
bændum vegna þessara aðgerða má
taka sem dæmi meðalbú, 300 ærgildi
sem framleiðir mjólk. Þar er um að
ræða 52 þús. lítra framleiðslu á ári og
miðað við marzverð er það að verðmæti
14 millj. 302 þús. og 800 kr., en
tekjuskerðingin er þá 1 milljón 144 þús.
kr. eðauml0%. ,
Miðað við eftirfarandi töflu geta
bændur reiknað út það búmark sem
þeim ber að miða við samkvæmt
þessum lögum.
Ár
1976
1977
1978
MeAalt.
Mjólk í 1. Kindakjðt NautKr.kj. kr.
165 16.5 kg 8500
173 16.3 kK 13000
183 17.4 kg 21800
174 16.8 kK 14433
Úteikningur á búmarki fer fram með
því að bóndinn deilir í mjólkurinnlegg
sitt t.d. fyrir árið 1976 með 165 og þá
fær hann ærgildisafurðafjöldann.
Sama skeður ef deilt er með 16,5 í
innlagt kindakjöt og deila skal með
krónutölunni 8500 í kjötmagnið af
nautgripum. Þegar búið er að finna
þannig út ærgildafjöldann á hverju ári
fyrir sig skal deila í heildina með
þremur og þá kemur út það búmark
sem bóndinn hefur. Síðan er skerðingin
8% á fyrstu 300 ærgildin og 20% þar
yfir.
Að kýrin framleiði mjólk
fyrir sig sjálfa
Ef bóndinn fer yfir búmarkið áður en
árið er liðið fær hann í rauninni ekkert
fyrir vöruna. Ég spurði Hákon hvort
bændur ættu að hella mjólkinni niður
þegar svo væri komið, en hann svaraði
því til að fremur ættu þeir að nota
hana í fóður fyrir kýrnar. Má þá segja
að staðan sé orðin kynleg ef mjólkin úr
kúnni er ekki til neins nýt í verðmæt-
um nema að hella henni í kúna aftur til
þess að hún mjólki meira fyrir sjálfa
sig. Hákon benti á það á fundinum að
þegar þessi spurning kom upp að
bóndinn þyrfti ekki að hella mjólkinni
niður, en hann ætti að reyna að komast
hjá því að fara yfir búmarkið og
jafnframt benti hann á að bóndinn
getur haldið áfram að ieggja inn í
mjólkurbúið ef hann er kominn yfir
búmarkið en skerðingin kemur í út-
borgun á síðasta mánuði verðlagsárs-
ins í janúar. Að meðaltali borgar
mjólkurbú 75% verðsins til bænda á
ári.
Frá 23%—82% nettótekkna
af búskap
Hákon lagði áherzlu á að gert væri
ráð fyrir því að mjólkurframleiðendur
hefðu 9 mánuði ennþá til þess að
hagræða búrekstri varðandi sína fram-
leiðslu og benti hann á að slíkt mætti
t.d. gera með því að draga úr fóðurbæt-
isnotkun með sumarbeit og farga
lélegustu kúnum. Kvað hann marga
hrista höfuðið þegar rætt væri um
þessa þróun mála, „en búrekstur,"
sagði hann, „er eins og annar rekstur,
það er margt sem má bæta og það er
staðreynd að bú eru svo misjafnlega
rekin að nettótekjur af búunum eru frá
23% — 82% af veltu búanna. Þetta sýnir
svo ekki verður um villst að þarna má
gera betur hjá mörgum."
Margt er óljóst í framkvæmd skerð-
ingarinnar á framleiðslu í landbúnaði
og er það til athugunar og einnig á að
vera unnt að skjóta málum til yfir-
nefndar. Það kom fram hjá ræðumanni
að búið er að prufukeyra útreikninga í
Þingeyjarsýslum og höfðu bændur þar
einn og hálfan mánuð til þess að gera
athugasemdir, en allir bændur munu fá
slíkan frest. Sagði Hákon að fáir hefðu
gert athugasemdir við útreikninginn
sjálfan, en hann er eftir skattskýrslum
bænda, en margar spurningar hefðu
komið upp t.d. um rétt frumbýlinga,
viðurkenningu á félagsbúum og skipt-
ingu á búum til þess að auka búmarks-
rétt.
Frumbýlingar eru þeir taldir sem
hafa verið í þrjú ár eða skemur í
búskap, en þeir verða aö sækja sér-
staklega um skoðun á sínum rétti, því
auðvitað er óframkvæmanlegt að bóndi
sem er að byggja upp sinn rekstur upp
í eðlilega stærð skuii búa við skerðingu
sem kippir öllum stoðum undan starfi
hans. Þá kom það einnig fram að mikið
er um félagsbúskap víða um land þótt
það hafi ekki verið tilkynnt formlega
og öll slík mál þarf að athuga og
afgreiða, því hver aðili á rétt á
búmarki.
„Ekki um langvarandi
spennitreyju að ræða“
í lok máls síns sagði Hákon að öll
þessi framleiðslustjórnun væri gífur-
legt félagslegt átak, sem næðist ekki
nema að bændur stæðu saman, en hann
minnti á að staða bænda í þjóðfélaginu
væri sérstök vegna hins mikla offram-
leiðsluvanda og því væri þungur róður í
baráttu fyrir málefnum bænda. „Það
þarf nauðsynlega að laga mjólkur-
framleiðsluna," sagði hann, „og 80 þús.
færra fé er nú á fóðrum. Skerðingin fer