Morgunblaðið - 23.04.1980, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 23. APRÍL 1980
Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033.
Áskriftargjald 4.800.00 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 240
kr. eintakið.
Verkamanna-
sambandið krefst
lægri skatta
Alyktun meirihluta sambandsstjórnar Verkamannasam-
bands íslands um kjaramál skipar sambandinu á bekk
með þeim, sem eru í andstöðu við skattpíningarstefnu
ríkisstjórnarinnar. I raun hefur Verkamannasambandið
tekið undir skoðanir Sjálfstæðisflokksins og Alþýðuflokksins
í kjaramálum og þá stefnu, sem Morgunblaðið hefur boðað.
Þá hefur Vinnuveitendasamband íslands haldið því mjög á
loft, að kjarabætur ættu að verða með lækkun skatta.
Verkamannasambandið segir „að skattalækkanir frekar en
krónutöluhækkanir kaups, sem upp eru étnar jafnóðum af
verðlags og skattahækkunum, eru raunhæfari kjarabætur til
verkafólks".
Innan sambandsstjórnarinnar var ekki einhugur um þessa
ályktun. Tólf greiddu atkvæði með henni en sex á móti.
Sérstaka athygli vekur, að Guðmundur J. Guðmundsson,
formaður Verkamannasambandsins, greiddi atkvæði með
meirihlutanum, sem mótmælti stefnu ríkisstjórnarinnar.
Vekur það mikla furðu, hvernig Guðmundur skiptir um
skoðun eftir því hvort hann kemur fram innan Verkamanna-
sambandsins eða á Alþingi í þingflokki Alþýðubandalagsins
og sem flutningsmaður tillögunnar um 10% hækkun útsvars.
Er óskiljanlegt, hvernig hann telur unnt að samræma þessi
tvö ólíku viðhorf. Þessi hráskinr.sleikur veikir mjög aðstöðu
verkalýðshreyfingarinnar og veldur því, að traust manna á
stefnumótun hennar dvínar. Vilji Guðmundur J. Guð-
mundsson að á honum sé tekið mark, verður hann að taka af
skarið á Alþingi og fylgja þar fram samþykktum Verka-
mannasambandsins, annars ber honum að víkja úr þeim
samtökum og helga sig einvörðungu skattpíningunni í
þingflokki Alþýðubandalagsins.
Greinilegt er, að djúpstæður klofningur er orðinn í
stuðningsliði kommúnista innan verkalýðshreyfingarinnar,
því að gegn kjaramálaályktun Verkamannasambandsins
greiddu ýmsir helstu trúnaðarmenn þeirra atkvæði. Er það
sá hópur manna, sem telur, að kjör umbjóðenda sinna skipti
minna máli en pólitísk undirgefni við Alþýðubandalagið.
Þessi undirgefni hefur valdið þjóðarbúinu og launafólki
ómældu tjóni undanfarin ár og leitt til þeirrar upplausnar,
sem nú ríkir í efnahagsmálum og Alþýðubandalagið hefur
alls engin ráð við.
I útvarpsumræðum sem fram munu fara nk. mánudags-
kvöld mun Ragnar Arnalds fjármálaráðherra Alþýðubanda-
lagsins gera grein fyrir þeirri afstöðu sinni, að ekki komi til
álita að hnika neitt til í skattheimtunni. Hann mun
vafalaust einnig ítreka það sjónarmið sitt, að grunnkaups-
hækkanir séu af og frá og síðan halda því fram, að
Alþýðubandalagið hafi gengið til stjórnarsamstarfsins til að
vernda kaupmáttinn. Þessi skrípaleikur, sem Guðmundur J.
Guðmundsson hefur tekið virkan þátt í, er farinn að ganga
út í þær öfgar, að öllum blöskrar. Honum linnir hins vegar
ekki fyrr en verkalýðsrekendur Alþýðubandalagsins taka
hag umbjóöenda sinna fram yfir pólitíkina og sú ríkisstjórn
kemst til valda, sem fylgir raunsærri efnahagsstefnu.
Fasteignir sendiráða
Dómsmálaráðherra hefur lagt fram á Alþingi frumvarp,
sem ef að lögum yrði myndi veita íslenskum stjórnvöld-
um í fyrsta sinn færi á að beita sér gegn fasteignakaupum
erlendra sendiráða hér á landi. Umræður um þetta mál hafa
farið fram lengi án þess að stjórnvöld gripu til nauðsynlegra
ráðstafana til að tryggja íhlutunarrétt sinn. Einkum hefur
mönnum blöskrað ásælni sovéska sendiráðsins eftir fasteign-
um í hjarta Reykjavíkur, þar sem það á nú rúmlega 3600
fermetra land. Þá hefur komið fram, að Sovétmenn hafa
verið með áform um að koma sér fyrir í húsahverfi úti á
Seltjarnarnesi, þaðan sem sést vítt yfir Faxaflóann og
innsiglinguna í Hvalfjörð og Reykjavíkurhöfn.
Umræður á Alþingi sl. mánudag gefa til kynna, að þar séu
vinnubrögð nú með algjörum eindæmum og forystuleysi
ríkisstjórnarinnar meira en oftast áður. Vonandi verður
þetta verkleysi þingmanna ekki til þess að tefja fyrir því, að
ofangreint frumvarp nái fram að ganga fyrir þingslit. Brýna
nauðsyn ber til að veita stjórnvöldum skýra heimild til að
hafa afskipti af fasteignakaupum erlendra sendiráða.
Á gjörgæzlu-
geild á sjúkrahúsi
einu í Ljubljana er
einskis látið
ófreistað til þess
að lengja líf Títós,
og er það tæknin ein
sem heldur honum
á lífi.
Við óskum þess víst öll að
banalegan verði sem styzt. Jafn-
framt vitum við, þótt við viljum
ógjarnan um það ræða, að með
fæðingu er tryggt að dauðinn
kemur einhvern tíma. Bezt er að
vera vel undir kallið búinn hvenær
sem það kemur.
Nú er það farið að gerast í æ
ríkari mæli að banalega manna er
dregin á langinn um lengri eða
skemmri tíma og til þess notuð lyf
og læknisfræðileg tæknibrögð. Það
er því orðið sjaldgæft að fólk fái að
deyja í friði.
Ivan Illich, sem var einskonar
Savanarola vorra tíma, hélt því
fram i viðtali við die Zeit fyrir
nokkrum árum að menn hefðu
sömu afstöðu til dauðans og heilsu-
gæzlu, og því væri banalega án
læknishjálpar almennt talin
óhugsandi eða jafnvel ólögleg. Ef
til vill er þetta orðum aukið eins og
margt það sem Illich hefur kastað
fram.
En það er margt til í þessari
staðhæfingu. Okkur verður hugsað
til lýsinga á dauðastríði Broz Títós
og þeim aðferðum sem viðhafðar
eru til þess að halda honum á lífi
örlítið lengur. Líf hans er nú
aðeins metið og vegið á rannsókn-
arstofum: Blóðið mælt og hjarta-
straumkúrvur og alpha-öldur á
heilalinuritum grannskoðaðar.
Það kemur Tító í koll að hann er
þjóðhöfðingi og óvíst er um eftir-
mann hans að honum liðnum. Væri
hann aðeins óbreyttur júgóslav-
neskur borgari myndi banalega
Það er orðið sjaldgæft að fólk fái að deyja í íriði
Læknarnir, tækn-
in og dauðastríðið
hans ekki vekja neina eftirtekt, og
eins myndu læknarnir ekki heldur
leggja svo mikla áherzlu á að
draga óumflýjanlega endalok hans
á langinn.
Þessi gamli maður þjáist af
langvarandi æðasjúkdómi. Það
hefur orðið að taka af honum
annan fótlegginn vegna þess að
blóðið náði ekki að streyma til
hans. Frægir læknar voru hafðir í
ráðum og aðgerðin virðist hafa
heppnazt vel.
Eftir að búið var að fjarlægja
fótinn dró úr starfsemi nýrnanna.
Það varð því að grípa til gervinýra,
og það látið fjarlægja skaðleg efni
úr líkamanum. Blóðrásin til heil-
ans er orðin léleg líka, og því
missir Tító meðvitund við og við.
Svo mjög er af Tító dregið að
honum væri ómögulegt að láta í
ljós skoðun sína á þessum aðgerð-
um eða óskir um það hvort hann
kysi frekar að láta líf sitt fjara út
á eðlilegan hátt. Þar sem hann á
erfitt um andardrátt eru þar til
gerðar vélar látnar hjálpa til. Á
þennan hátt er lífinu haldið í
hinum dauðvona manni. Hann fær
ekki að deyja.
Tæknin hefur rutt sér braut inn
á flest svið í hinum háþróuðu
löndum, svo mjög að sumum er
farið að þykja nóg um og vilja
finna einhvern milliveg. En það
stoðar ekki að sakfella tækniþróun
læknavísindanna einvörðungu.
Við ættum frekar að reyna að
gera okkur grein fyrir eðli mann-
legs lífs, og verðum við þá að
viðurkenna ásamt guðfræðingnum
Júrgen Moltmann að það er afar
erfitt að skilgreina lífið og dauð-
ann.
Nútíma tækni og framför lækna-
vísindanna hafa bæði lengt og
bætt líf manna. Á síðustu 100
árum hefur meðalaldur manna
hækkað um helming, frá 35 í 70 ár.
Þessi þróun á á margan hátt rætur
sínar að rekja til minnkandi ung-
barnadauða. Samt er flestum
ókunnugt um það að lífshættan við
fæðingu og á fyrstu 7 dögum eftir
fæðingu er jafnmikil og á næstu 45
árum samanlögðum. Tæknin og
lyfin eru því miklar bjargvættir.
Gervinýru og öndunarvélar bjarga
mörgu mannslífinu, sérstaklega
eftir slysfarir þegar líffæri hafa
skaddazt um lengri eða skemmri
tíma. Mönnum er ekki skylt að
notfæra sér tæknilegar framfarir
út í öfgar, og læknar mega ekki
verða tækninni að bráð.
Þetta allt vita læknar Títós.
Hvers vegna láta þeir það ekki
ráða gerðum sínum?
Láta þeir svo mjög stjórnast af
umhverfi sínu að þeir láta einskis
ófreistað að lengja líf Títós um
örfáar klukkustundir hvað sem það
kostar?
Eða þora læknarnir einfaldlega
ekki að láta eigin samvizku ráða?
En það eru ekki aðeins læknar
Títós sem verða að svara slíkum
samvizkuspurningum, heldur einn-
ig þeir læknar sem stunda óbreytta
borgara. En læknar gerast æ
tregari til að taka ákvarðanir
samkvæmt boði eigin samvizku, og
ber þar margt til.
Læknarnir eru líka ávallt
spurðir hvort allt hafi verið gert
fyrir sjúklinginn sem hægt hafi
verið, og verða þeir þá að gefa stutt
svör sín með niðurstöðum rann-
sókna til þess að sanna að þeir hafi
gert sitt ýtrasta og lengt líf
viðkomandi sjúklings eins mikið og
kostur var á.
Það er ómögulegt að setja ná-
kvæmar reglur um það hvernig
læknar skuli breyta í aðstöðu eins
og þeirri sem ríkir við sjúkrabeð
Títós. Sjúklingurinn verður að geta
treyst því að læknirinn muni, svo
framarlega sem hægt er, reyna að
skilja og breyta samkvæmt óskum
og vonum sjúklingsins um við-
skilnað hans við þetta líf.
Það verður að tryggja það að
þeir sem mæla mannlegt líf aðeins
í tímaeiningum nái ekki að svipta
dauðann þeim virðuleika og helgi
sem honum ber.