Morgunblaðið - 09.05.1980, Blaðsíða 17

16
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 9. MAÍ1980
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 9. MAÍ 1980
17
Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guömundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunnl 19, sími 83033.
Áskriftargjald 4.800.00 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 240
kr. eintakiö.
Aðförin gegn
þorskinum
Umræðurnar um þorskveiðarnar á þessu ári sýna í
hnotskurn, hve vandasamt er að gera fastmótaðar
áætlanir um afkomu þjóðarbúsins, þegar við völd er
ríkisstjórn, sem ekki vill axla neina ábyrgð og lætur allt reka
á reiðanum. Um fátt hefur verið meira rætt á pólitískum
vettvangi en nauðsyn þess, að skynsamleg stjórn sé á
fiskveiðunum. Um það vantar ekki stóru orðin, til dæmis
segir í málefnasamningi ríkisstjórnarinnar, sem framsókn-
armenn voru svo sérstaklega ánægðir með, að „fiskveiðistefn-
an verði ákveðin þannig að hagsmunaaðilum sé ljóst með
góðum fyrirvara, hvaða reglur eigi að gilda um nýtingu
fiskimiðanna, og framkvæmd stefnunnar verði endurskoðuð
með það í huga að tryggja sem víðtækust samráð." Nú
stendur þetta dæmi þannig, að fiskifræðingar mæla með því,
að hámarksafli þorsks verði 300 þúsund tonn á árinu.
Hagsmunaaðilar telja, að samkomulag hafi verið um það í
ársbyrjun að miða þorskaflann við 350 þúsund tonn. En
sjávarútvegsráðherrann talar um 380—400 þúsund tonn og er
sú tala lögð til grundvallar í þjóðhagsspá, sem fram kom með
lánsfjáráætlun ríkisstjórnarinnar.
Lítum aðeins til baka. Á árinu 1978 var þorskaflinn 320
þúsund tonn. Þegar Þjóðhagsstofnun lagði fram þjóðhagsspá
fyrir 1980 í október sl. taldi hún, að þorskaflinn 1979 mundi
nema um 330 þúsund tonnum. Nú er hins vegar komið í ljós,
að hann var um 360 þúsund tonn. í þjóðhagsspánni, sem fram
var lögð í október gerði stofnunin ráð fyrir 300 þúsund tonna
heildarafla á þorski á þessu ári. En nú þegar fjórir mánuðir
eru liðnir af árinu spáir Þjóðhagsstofnun, að aflinn verði
380—400 þúsund tonn 1980. í þeirri spá er meðal annars
byggt á því, að heildarþorskaflinn á vetrarvertíðinni í ár
verður um 225 þúsund tonn en var 182 þúsund tonn á sama
tíma í fyrra. En séu þessar tölur lagðar til grundvallar er
ljóst, að aflinn ætti að fara yfir 400 þúsund tonn í ár.
Æskilegt væri, að Þjóðhagsstofnun gerði nánari grein fyrir
því á hvaða forsendum hún byggir hinar mismunandi tölur,
sem að framan eru nefndar. Slík ónákvæmni um jafn
mikilvægt atriði og þetta í þjóðarbúinu vekur margar
spurningar. Er nauðsýnlegt, að allar forsendur útreikn-
inganna séu því rækilega skýrðar. Sjávarútvegsráðherra
Steingrímur Hermannsson hefur sagt: „Þegar endanleg
ákvörðun er tekin (um heildarafla) þarf hins vegar að taka
afstöðu með tilliti til margra þátta og það er vitanlega
stjórnmálamannanna og á þeirra ábyrgð, sem sú ákvörðun er
tekin.“ Væntanlega hafa einhverjar þær forsendur legið að
baki spádómum Þjóðhagsstofnunar, sem sjávarútvegsráð-
herra nefnir, og er nauðsynlegt, að þær séu allar kynntar.
Nú er það svo, að fiskifræðingar eru „bara ráðgjafar", svo
að vitnað sé til orða sjávarútvegsráðherra, en þeir hafa þó
heildaryfirsýn yfir styrkleika þorskstofnsins og vinna
samkvæmt því markmiði, sem allir hafa sagst vera sammála
um, að ná stofninum aftur á strik. Hagsmunaaðilarnir hafa
lýst sig reiðubúna til að sætta sig við þau aflamörk, sem
virðast skynsamleg. En stjórnmálamaðurinn, sj ávarútvegs-
ráðherrann, lítur hvorki til fiskifræðinga né hagsmunaaðila.
Hann segir aðeins, að með því að veiða meira núna „fáum við
sveiflu niður á við næsta ár.“
Tölurnar hér að framan sýna, *að mjög óvarlegt er að
treysta því, að ástandið verði betra á næsta ári, að frekar
verði pólitískur vilji þá en nú til að taka þannig til hendi í
þessu máli, að um muni. Og Kristján Ragnarsson formaður
Landssambands íslenskra útvegsmanna hefur sagt, að fari
svo fram sem horfi á þessu ári verði mjög erfitt fyrir
samband sitt að eiga samstarf um áframhaldandi ráðstafanir
um veiðitakmarkanir. Stefna Steingríms Hermannssonar
hefur þannig ekki einungis í för með sér, að þorskstofninum
sé ógnað heldur einnig samráðinu, sem virðist jafnvel vega
þyngra í málefnasamningi ríkisstjórnarinnar en þorskurinn.
Stefna Steingríms Hermannssonar gegn þorskinum hefur
óneitanlega leitt til einkennilegrar stöðu. Andstætt því, sem
menn eiga að venjast, velur ráðherrann rýmri kost en
hagsmunaaðilarnir mæla með. Óskar Vigfússon formaður
Sjómannasambands íslands hefur sagt að sér finnist
ráðherrann taka talsverða áhættu með framtíðina, og það
hljóti að vera ábyrgðarhluti. Ráðherrann hefur snúið
kenningunni um þrýstihópana í andhverfu sína. Slíkar
tilraunir á sviði stjórnlistar geta átt rétt á sér, þær eiga þó
ekki við í því tilviki, sem hér um ræðir.
Afstaða íslendinga í Jan Mayen-málinu:
Lausnin
byggist á
sanngimi
Frá Árna Johnsen blaóamanni Mbl. i Ósló
í Kær.
„SAMKOMULAG um loðnuviðræðurnar er fyrsta vanda-
málið sem við verðum að leysa í þessum samningaviðræð-
um, áður en við getum snúið okkur að öðrum atriðum,“
sagði Ólafur Jóhannesson utanríkisráðherra á blaða-
mannafundi að loknum samningafundum í Ósló.
Hann svaraði aðspurður um það
hvort hann tryði á að samkomulag
næðist, að það væri ekki nóg að
trúa, menn yrðu að bíða og sjá
hver niðurstaðan yrði.
Knud Frydenlund utanríkisráð-
herra Noregs kvaðst lítið geta sagt
um gang viðræðnanna á þessu
stigi, en minnti á að það stæði
hvergi skrifað, að það væri auðvelt
að vera manneskja.
Steingrímur Hermannsson
sjávarútvegsráðherra vakti at-
hygli á því, að íslendingar hefðu
veitt yfir 90% af loðnuaflanum
sem um væri að ræða á síðustu
fimm árum, og því væri hér um að
ræða mun meira hagsmunamál
fyrir íslendinga en Norðmenn.
Knut Frydenlund sagði, að
Norðmenn viðurkenndu mikilvægi
Islands í þessum efnum, en það
stríddi á móti öðrum markmiðum
þeirra í fiskveiðimálum. Bæði
Steingrímur Hermannsson og Ól-
afur Jóhannesson svöruðu að-
spurðir um afstöðu Norðmanna og
hins vegar um hugsanlega samn-
inga við Efnahagsbandalag Evr-
ópu vegna útfærslunnar við
Austur-Grænland, að þeir teldu að
Norðmenn gætu verið rausnar-
legri í þessum samningum, en
hægt væri að búast við af Efna-
hagsbandalaginu. Þá minnti ólaf-
ur Jóhannesson á hina sérstöku
aðstöðu íslands í Jan Mayen-
málinu vegna mikilvægis þess
fyrir íslendinga sem fiskveiðiþjóð.
Það kom fram á fundunum í
gær, að Norðmenn telja að
ákvörðun um útfærslu lögsögunn-
ar við Austur-Grænland, norðan
67. gráðu, leiði til þess að taka
verði mun meira tillit til Efna-
hagsbandalags Evrópu en áður, og
því væri t.d. erfitt að ákveða til
frambúðar aflaskiptingu milli
Islendinga og Norðmanna, miðað
við það að ekki væri vitað nánar
um áform EBE að því er varðar
loðnuveiðina á grænlenzka svæð-
inu.
Svo virðist sem Norðmenn séu
íslenzkir og norskir ráðherrar á blaðamannafundi í Ósló í gœr. Talið frá vinstri:
Steingrímur Hermannsson, Ólafur Jóhannesson, Knud Frydenlund og Eyvind Bolle.
einnig tregir til þess að viður-
kenna jafnan rétt íslendinga til
veiða annarra fisktegunda en
loðnu á svæðinu, en Islendingar
hafa lagt áherzlu á að fá viður-
kenndan veiðirétt, m.a. með tilliti
til þess að norsk-íslenzki síldar-
stofninn sé að vaxa upp aftur á
næstu árum, og muni þá ganga
aftur á svæðinu eins og hann gerði
fyrr á árum.
Ólafur Jóhannesson áréttaði
það á fundunum í gær, að lausn
málsins ætti að mati íslendinga að
byggjast á sanngirnissjónarmið-
um, þar sem m.a. yrði tekið tillit
til þess að Jan Mayen væri lítil
eyja langt frá N oregi, án venju-
legrar búsetu eða sjálfstæðs efna-
hagslífs og bæri því mun minni
réttindi en ísland.
Á fundunum í gær var nokkuð
fjallað um skiptilínu á hafsbotnin-
um á Jan Mayen-svæðinu, eða
rætt um það að a.m.k. yrði gengið
frá forsendum sem unnt yrði að
byggja á við skiptingu og fæli í
sér, að Islendingum yrðu tryggð
réttindi yfir hluta landgrunnsins
utan 200 mílnanna. Auk funda
fullskipaðrar samninganfndar og
fundar sameiginlegu fiskimála-
nefndarinnar mestan hluta dags-
ins ræddu íslenzku og norsku
ráðherrarnir saman, ásamt þing-
flokkafulltrúunum íslenzku, og
hefur það ekki gerst fyrr í samn-
ingaviðræðum um Jan Mayen.
Ekki var rætt sérstaklega um
mögulega aflaskiptingu varðandi
loðnuveiðarnar við Jan Mayen, en
komið er fram, að íslenzkir fiski-
fræðingar gera ráð fyrir, að unnt
sé að veiða 650.000 tonn á ári úr
þessum stofni. Þar af hafa Norð-
menn veitt um 12—14% á síðustu
tveimur árum, en aðeins um 7%%
á lengri tíma.
Hin harðnandi afstaða Norð-
manna varðandi fiskveiðiréttindin
og ákvörðun þar að lútandi, er
talin vera komin fram vegna
aukins þrýstings frá aðilum í
norskum sávarútvegi. Má segja að
í kvöldverðarboði Frydenlund í fyrrakvöld. Ólafur og Frydenlund ræóast við.
Ljósm. á.j./Símamynd.
biðstaða sé nú í málinu, en norsku
fulltrúarnir í fiskimálanefndinni
munu gera ítarlega grein fyrir
hagsmunum sínum í dag. Þá ætti
loksins að verða ljóst, hvort ein-
hverjir möguleikar eru á því að ná
samkomulagi í deilunni í þessum
samningaviðræðum. Norðmenn
leggja áherzlu á, að ákvörðun
Dana um útfærslu við Austur-
Grænland, væntanlega 1. júní, ýti
mjög á þá sjálfa um útfærslu við
Jan Mayen. Þeir telja sig knúna til
þess að færa út landhelgina við
Jan Mayen ekki seinna en Danir
færa út við Grænland, norðan 67.
gráðu. Menn telja því liklegt, að
það ráðist í þessari samningalotu,
hvort það tekst að leysa ágreining
Islands og Noregs fyrir útfærsl-
una í júní.
Það er ljóst, að samþykkt Al-
þýðubandalagsins, sem birt var í
blöðum í Reykjavík og slegið upp í
norskum blöðum daginn, sem
samningaviðræður hófust, þefur
verið túlkuð sem harðari afstaða
af hálfu íslands en áður. í fjöl-
miðlum yfirleitt hafa tillögur Al-
þýðubandalagsins verið túlkaðar
sem tillögur íslenzku viðræðu-
nefndarinnar og í norska Morgun-
blaðinu var m.a. sagt að sam-
komulag væri á milli
Alþýðubandalagsins og Sjálfstæð-
isflokksins um þessar tillögur.
Blöðin töldu þessar hugmyndir
kippa grundvellinum undan sam-
komulagi og síðastliðinn þriðju-
dag, daginn áður en samninga-
viðræðurnar hófust, voru uppi
ráðagerðir um það í ráðuneytum í
Noregi að hætta við samninga-
viðræðurnar, þar sem þær væru
gagnslausar með þessum nýju
kröfum.
í dag kemur fiskveiðinefndin til
viðræðna kl. 10 árdegis, þar sem
fyrst verða kynntar hugmyndir
Norðmanna, eins og hún er. Að því
loknu má búast við því, að íslenzka
viðræðunefndin setjist á rökstóla
til þess að ræða framvindu máls-
ins.
Björgunarbátur SVFÍ,
Þorstein, vígður á Stein-
bryggjunni 26. maí 1929, en
þennan dag var SVFÍ með
merkjasölu í fyrsta skiöti.
(Mynd Árbók 1978).
hafa allir aldurshópar keppst viö
að taka „hjólhestinn" í sína þjón-
ustu og má minna á hvaö hjólreið-
ar eru hollar og einnig góö líkams-
hreyfing. Sérstaklega ber þess aö
geta, aö happdrættismiðarnir flytja
aö þessu sinni hnitmiðaöa frásögn
í máli og myndum um blástursað-
feröina. Lífgunaraöferð sem allir
geta lært en enginn veit fyrirfram
hvenær hennar gerist þörf. Ert þú
vandanum vaxinn?
I tenglsum við lokadaginn verö-
ur í dag og næstu daga leitaö
liösinnis ykkar til aö styrkja starf-
Merkjasöludagur Slysavarnafélagsins:
Árleg merkjasala í 50. sinn
SLYSAVARNAFÉLAG íslands
hefur nú sem áöur valiö 11. maí
— lokadaginn — sem sérstakan
fjáröflunardag. Fimmtíu ár eru nú
liöin síöan SVFÍ gekkst fyrir
merkjasölu í fyrsta sinn. Þaö var
hinn 26. maí 1929, þegar fyrsti
björgunarbátur félagsins var
vígöur í Reykjavík.
Slysavarnadeildir og björgun-
arsveitir um allt land hafa skipu-
lagt ýmsar fjáröflunarleiðir í
tengsium viö lokadaginn, til styrkt-
ar slysavarna- og björgunarstarf-
inu. Ber fyrst aö nefna kaffisölu
kvennadeiidanna meö miklu og
góöu meölæti, árvissa merkjasölu
aö ógleymdri sölu happdrættis-
miöa SVFÍ 1980.
Sölubörn eru beðin aö vitja
merkjanna á afhendingarstööum,
vera dugleg aö selja merkin og
leggja starfsemi SVFÍ þannig gott
liö.
SVFÍ hvetur fólk eindregið til
þess aö kaupa happdrættismiöa
félagsins. Tuttugu glæsilegir,
skattfrjálsir vinningar eru í boði:
Mazda 929 station bifreiö árgerö
1980, — tveggja vetra hestur —
og 18 reiöhjól, 10 gíra, með
fullkomnum öryggisútbúnaöi. Á
tímum orkukreppu og mengunar
semi SVFÍ. Kaupiö kaffi og njótiö
meðlætis af hlaöboröum, þar sem
slíkt er framreitt. Beriö lokadags-
merki í barmi. Eignist happdrætt-
ismiða, lesiö og læriö blástursaö-
feröina.
STYRKID SLYSAVARNA- OG BJÖRG-
UNARST ARFID.
VID ÞÖRFNUMST ÞÍN - ÞÚ OKKAR.
(Fréttatilkynning fré SVFÍ)
„Þýzki expressionisminn -
grafík“ á Kjarvalsstöðum
121 verk þekktra höfunda
„ÞÝZKI expressionisminn —
grafík“ er yfirskrift grafíksýn-
ingar, sem opnuð verður á Kjar-
valsstöðum á morgun, en hingað
er sýningin komin á vegum
Þýzka bókasafnsins og félagsins
Germaníu. Á sýningunni er 121
grafíkmynd frá tíma expression-
ismans í Þýzkalandi á árunum
1905-1920.
í frétt Þýzka bókasafnsins segir
að kalla megi expressionismann
sér-þýzkt fyrirbæri í listinni.
„Þessi hreyfing var mjög víðfeðm,
þ.e.a.s. hún náði bæði yfir málara-
list, höggmyndalist, bókmenntir
og jafnvel tónlist. Einstakir lista-
menn voru bæði málarar og skáld,
eins og t.d. Wassily Kandinsky og
Oskar Kokoschka," segir ennfrem-
ur í fréttinni.
Þá segir: 1905 taka nokkrir
einstaklingar í Dresden sig saman
og stofna listamannafélagið „Die
Brúcke“, þar á meðal Ernst-Lud-
wig Kirchner, og 1906 gerist Emil
Nolde meðlimur þess. Grúppan
„Der blaue Reiter“ var stofnuð í
Munchen árið 1911 á grundvelli
sameiginlegra hugmynda um list-
ir, og voru m.a. Franz Marc,
Wassily Kandinsky, August
Macke og Paul Klee meðlimir
hennar.
Mótmæli og bylting gegn hefð-
bundnum tjáningarformum í mál-
aralist voru fyrstu markmið
hreyfingarinnar. Þetta átti ekki
aðeins við um innihald og boðskap
myndanna, heldur einnig form og
efni. Á þessum tímum gífurlegra
breytinga og þróunar á tæknisviði
vildu þessir listamenn leysa úr
læðingi upphafleg öfl og ástríður
mannsins og losa um alla menn-
ingarfjötra.
Grafíkmyndir þessa tímabils
eru oftast taldar vera mesta
framlag þessarar hreyfingar. Hér
uppgötvuðu listamennirnir tján-
ingarform, sem notað var mjög
mikið á seinni miðöldum eða um
sama leyti og Gutenberg uppgötv-
að prentlistina.
Á sýningunni eru grafíkmyndir
frá öllum helstu listamönnum
þessa tímabils, m.a. Ernst-Ludwig
Kirchner, Max Beckmann, Max
Pechstein, Lyonel Feininger,
Wassily Kandinsky, Paul Klee,
Oskar Kokoschka og Franz Marc.
Sýningin verður opnuð á morg-
un og stendur hún fram til 18.
maí.
Frá uppsetningu grafíksýningarinnar að Kjarvalsstöðum í gærdag.
Ljósmynd Mbl. Kristján.