Morgunblaðið - 10.07.1980, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 10. JÚLÍ1980
í borRunum Herat og Kandahar,
sem eru önnur og þriðja stærsta
borg landsins, hafa herlög verið í
gildi, enda ríkir þar nú upplausn-
arástand. I^ndsstjórinn í Kanda-
har var t.d. drepinn af skæruliðum
andspyrnuhreyfingarinnar þar
fyrir stuttu. Það er því ljóst, að
Sovétmenn hafa stórlega vanmet-
ið baráttuþrek uppreisnarmanna,
og virðist raunar hafa tekizt hið
ómögulega, en það er að sameina
hina sundurleitu þjóðflokka og
skoðanahópa landsins gegn sér og
fylgismönnum sínum í Afganist-
an.
Blaðamaður frá L’Express, sem
dvalizt hefur í Afganistan um hríð
til að kynna sér valdahlutföllin
þar, sagði, að styrkleiki and-
spyrnuhreyfingarinnar hefði kom-
ið Sovétmönnum gersamlega í
opna skjöldu. Ekkert virtist geta
brotið á bak aftur stolt og trúar-
hita hinna afgönsku þjóðflokka og
Frelsisstríði Afgana er ekki lokið. Síður en svo. í
höfuðbortfinni Kahúl, sem á yfirborðinu lýtur valdi
sovézkra hersveita, eru þúsundir borgara undir vopn-
um, reiðubúnir að heyja skæruhernað Kejfn setuliðinu.
Stjórnir í sveitahéruðum landsins eru einnig valtar í
sessi. Sovétmönnum hefur ekki enn tekizt að ráða
niðurlöjfum fjölmennra skæruliðasveita í fjallahéruðun-
um or raunar ekki heldur mörtfum af mikilvæjfustu
samjfönguleiðum landsins.
leið upp til fjalla, til að berjast
með trúbræðrum sínum þar. Haz-
ara-þjóðflokkurinn hefur tvisvar
sinnum verið útskúfað af öðrum
afgönskum þjóðflokkum i gegn um
aldirnar, en eftir innrásina hefur
rótgrónum fjandskap verið ýtt til
hliðar.
Stjórnarhermenn
ganga í skæru-
liðasveitir
Þessi tilvonandi skæruliði sagði,
að eftir því sem stríðið drægist á
langinn, ykist andstaðan gegn
innrásarhernum. Fleiri og fleiri
vildu taka þátt í að reka innrás-
arliðið af höndum sér. Baráttan
væri að vísu erfið og vopnabúnað-
ur ekki upp á það bezta, en með
tímanum hlyti utanaðkomandi
stuðningur til þeirra að aukast.
Dauði skæruliðaforingjans,
Majid Kalkani, en hann var tekinn
af lífi á dögunum, ásamt 10 öðrum
fylgjendum Hafizullah Amins,
hefur aðeins stappað stálinu í
andstæðinga stjórnarinnar. Hóp-
ar stjórnarhermanna snúast nú
Ótraust leppstjórn
í Afganistan hafa Rússar komið
á fót stjórn, sem í eru fulltrúar úr
báðum fylkingum afganska
kommúnistaflokksins, en mikill
fjandskapur hefur ríkt milli þess-
ara arma síðan innrásin var gerð.
Þykir þetta benda til, að stjórnin
sé aðeins leppstjórn, sem komi
sjaldan eða aldrei saman, og hafi
verið sett á fót til að hylma yfir
sundrunguna, en lúti í raun í einu
og öllu vilja sovézkra „ráðgjafa".
Khalq-armurinn, sem er bæði
stærri og betur skipulagður, gæti
hvenær sem er splundrað þessari
yfirborðs-samstöðu, en hann
hyggst nú gera það öllum ljóst, að
hann bar ekki ábyrgð á innrás
Sovétmanna heldur Parcham-
armurinn. Margir félagar Khalq-
armsins hafa gengið til liðs við
skæruliðana og ef svo færi, að
Khalq-armurinn segði upp „sam-
starfinu", myndi fyígjendum
stjórnarinnar fyrst fara að fækka
verulega og almennt liðhlaup
bresta á í hernum.
Hvað eiga Rússar og stuðnings-
menn þeirra í Afganistan þá að
taka til bragðs? Fjölga herliði
Andstaðan magnast gegn
her Rússa í Afganistan
andúðin á innrásarhernum er
mjög almenn. Trúarhiti og stolt
veitti þeim styrk þegar nýtízku
vopnabúnað skorti og ómögulegt
væri að segja, hvenær betlarinn á
næsta götuhorni drægi upp hand-
sprengju gegn nærstöddum
stjórnarhermönnum.
„Þeir verða að gera sér grein
fyrir, að hér er hvorki Ungverja-
land né Tékkóslóvakía," segir afg-
anskur embættismaður, sem feng-
ið hefur sig fullsaddan á undir-
gefni yfirmanna sinna við „ráð-
gjafa“ Sovétstjórnarinnar. Hinir
heittrúuðu Múhameðstrúarmenn
eru tilbúnir til að leggja líf sitt í
sölurnar fyrir trúna, enda trúa
þeir því, að þeir öðlist eilíft líf í
paradís að launum.
Andúðin kemur víðar fram. í
apríl sl. mótmæltu afganskar
skólastúlkur hersetunni, með því
að neita að mæta til kennslu fyrr
en Sovétmenn hypjuðu sig af landi
brott. í kjölfarið fylgdu óeirðir,
sem lyktaði svo, að lögreglan
leysti upp stúlknahópinn , vopnuð
rafmagnskylfum. Blaðamaðurinn
átti viðtal við eina stúlkuna, en
hún sagði að margir félagar henn-
ar hefðu verið pyntaðir til að fá þá
til að viðurkenna, að þeir til-
heyrðu skæruliðahreyfingum.
Sjálf sagðist hún reiðubúin til að
kasta sprengjum ef þess þyrfti
með, til að koma mætti á íslömsku
lýðveldi í landinu. Múhameðstrúin
væri þeirra líf og sál og ekkert
myndi taka hana frá þeim.
Andstæðingar stjórn-
arinnar standa saman
Óeirðirnar í febrúar og maí sl.
sýndu, að hinir sundurleitu hópar
andspyrnuhreyfingarinnar í Afg-
anistan eru reiðubúnir að standa
saman í aðgerðunum gegn innrás-
arliðinu. Tvö öfl deila með sér
áhrifunum í borginni. Annars
vegar heittrúaðir Múhameðstrú-
armenn, undir forystu verkfræð-
ingsins Ekmatíar og hins vegar
andsovézkir vinstrisinnar, sem
kallaðir eru í daglegu tali Maoist-
ar. Þessar tvær hreyfingar, sem
byggja þó á gerólíkum hugmynda-
fræðilegum grunni, eru reiðubún-
ar til að ýta til hliðar djúpstæðum
ágreiningi sínum, þar til sovézka
hernum hefur verið komið úr
landi.
Helzt er talað um Zaher Shah
fv. konung, sem hugsanlegt þjóð-
höfðingjaefni, þegar búið er að
koma Sovétmönnum úr landi.
Sameining þjóðarinnar verður þó
ekkert gamanmál, því landið hef-
ur logað í illdeilum hvað eftir
annað í gegnum aldirnar.
Strax í vetur hófu Sovétmenn
aðgerðir, sem miðuðu að því að
koma í veg fyrir ferðir skæruliða
yfir landamærin til Pakistan, þar
sem þeir hafa lengi haft bæki-
stöðvar. Þetta hefur ekki enn
tekizt. Peshawar er enn sem fyrr
miðstöð stjórnmálaaðgerða
stjórnarandstöðunnar og landa-
mærin eru hriplek á stóru svæði.
Óróleiki um
allt land______________________
í fyrstu var álitið, að Rúsaar
myndu láta sér nægja að ná valdi
yfir helztu borgum og samgöngu-
leiðum. Nú virðist hins vegar ljóst,
að þeim hefur tekizt hvorugt. I
borgunum Herat og Kandahar eru
morð og tilræði tíðir viðburðir og
skæruliðarnir í sveitunum ráða
mörgum helztu samgönguleiðun-
um. I Kabúl hækkar verð á ýmsum
vörum óðfluga, enda hleypa
skæruliðarnir aðeins þeim í gegn,
sem eru þeim vinveittir. Jafnvel
leiðin til norðurs, sem tengir
höfuðborgina við Sovétríkin, er
ótrygg. Flutningalestir, sem fara
þessa leið, komast sjaldnast
óáreittar til Kabúl.
Kl. 23 gengur í gildi útgöngu-
bann í Kabúl, og þegar því er
aflétt liggja ávallt einhverjir í
valnum. Þar getur verið um að
ræða skæruliða andspyrnuhreyf-
ingarinnar, rússnesk-afganska
stjórnarhermenn eða fórnarlömb
baráttunnar milli hinna tveggja
stríðandi afla í afganska komm-
únistaflokknum, Khalq og Parch-
am, en Parcham-armurinn er
sagður hafa verið hlynntur innrás
Sovétmanna í landið.
Að morgni hins 14. júní blöstu
við búðareigendum í Kabúl,
málmkassar, fullir af höfðum
rússneskra hermanna. Sagt er, að
í einu af fínustu hverfum borgar-
innar, þar sem sovézkir „ráðgjaf-
ar“ hafa nú komið sér fyrir, hafi
fundizt „Rússa-hausar“ í rusla-
körfum, en í hverfinu fundust
einnig lík þriggja háttsettra liðs-
foringja Rauða hersins.
Nú er svo komið að eiginkonur
háttsettra Rússa hætta sér ekki út
fyrir mörk hverfisins til að verzla,
nema í fylgd lífvarða.
I hinu hrjóstruga Hazara-hér-
aði, um miðbik landsins, búa
skæruliðarnir þó við þröngan kost.
Rússar eiga tiltölulega auðvelt
með að vakta fjallaskörðin, sem
tengja þá við umheiminn, og kuldi
og matarskortur gera vart við sig.
Blaðamaðurinn átti samtal við
ungan mann í Kabúl, sem var á
einnig á sveif með skæruliðunum.
Fyrir stuttu gerði 41. herdeild
afganska hersins uppreisn, og er
þetta í annað skipti sem svo stór
liðsflótti verður úr hernum.
Afganska stjórnin á í erfiðleik-
um með að manna herdeildir sínar
og hefur gripið til þess ráðs að
skrá menn nauðuga í herinn.
Afganski herinn telur nú aðeins
30.000 menn, en hann er ótraustur
og Sovétmenn verða að mestu
leyti að sjá um stríðsreksturinn.
Þótt nú eigi sér stað brottflutn-
ingur rússneskra sveita frá Afg-
anistan, þykir fullvíst að í þeirra
stað komi aðrar sveitir, sem betur
8éu fallnar til að berjast við
skæruliðana.
sínu úr 130.000 í 400.000, eins og
hernaðarsérfræðingar telja nauð-
synlegt til að halda megi and-
spyrnuhreyfingunni í skefjum?
Auka sprengjuárásir enn frekar?
Búa sig undir langvarandi stríð
við þjóð sem ekkert virðist geta
þaggað niður í. Frekari hjálp til
skæruliðanna getur ekki verið
langt undan, því að trúin á
skæruliðana eykst eftir því sem
stríðið dregst á langinn. Þeir fá
þegar send vopn frá Kínverjum og
Irönum og, að því er talið er,
Bandaríkjunum. Allt útlit er því
fyrir, að stríð Sovétmanna í Afg-
anistan verði þeim seinunnara en
þeir bjuggust við í upphafi.
(Þýtt og enduraagt úr L’Expmt.)
Afganskir skæruliðar flytja vopn yfir landamærin frá Pakistan.
Sovésk herþyrla sveimar yfir Kandahar.