Morgunblaðið - 06.11.1980, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 6. NÓVEMBER 1980
Hvers vegna hafnaði
Listasaf n Islands
600 málverkum?
Sjávarútvegsráðherra eins og fiskur á þurru landi, sagði Albert Guðmundsson
Fyrirspurnir og svör á Alþingi:
Sú ákvörðun Listasafns íslands, að þiggja um
milljarð króna verðmæti í dánargjöf Ilelgu Jónsdóttur
og Sigurliða Kristjánssonar, en hafna jafnframt 600
myndverkum, kom til umræðu utan dagskrár í neðri
deild Alþingis í gær. Albert Guðmundsson (S) hóf
umræðuna, sem verður efnislega rakin hér á eftir.
(Uyk'iovlV. 7. dowmbo' 1979.
I Hr.
Svtinn Snorroion
Loufóivogl ^2
iUyWjovtV.
£ln, oa hom k.mor f brífl y8or d«»ltu »• '®- 'V7?
vo, iln- iu— þvf 08 f
, . , nnD Siau,|lðo Krl»t|ónuonor og Jon.do.hrr v
ÍSi-- - —— k,“"'
** * *
- »—•* “■• ’
droöoð m.#lnhloto v.tVonno. ™lv..ko
*. - - •""“ "* TI. lt 1 -« -
Mond,, .h otJoll.ao .. bor - •» "* N0
. . . ,, ,UUI oB vo.8v.ito -«*»-* um "l90"9 *
‘ , r .InkovlBroBum oB onnoBtwor. v.rBl LU—
h.(ur komlB from A( þ,im rfkum t.lur
Ulond. oB þÍ99Í° •»" I—1 *•* ,8° ,
M(WÓ8 * okkl <«. •» •— u18 fl'"n*,ndUm V*'l‘0
'f!hS.ln»h»óB. Li.to.ofn. f.lond.
5.1 mo JónwJottir,
■OiaL* XoiTitucn, tltorU
Halldór Blóndal (S) mælti I gær
I neAri deild Alþinffis fyrir frum-
varpi sem hann flytur ásamt Pétri
Sifjuróssyni (S) og Matthíasi
Bjarnasyni (S) um nióurfellinKU á
opinberum KÍóldum harna á árinu
1980.
Tveir mánuðir
til loka greiðsluárs
Halldór Blóndal (S) hóf mál sitt
á að ræða um tekjuskatta almennt,
sem í reynd væru launamanna-
skattar, o(? Kegndu ekki lengur því
fyn*a hlutverki, að virka til tekju-
jöfnunar í þjóðfélaginu. Hann sagði
að lajraákvæði um skattálagningu á
unglinga hefði verið alfarið miðað
við það, að staðgreiðsla skatta færi
í hönd, og að skattar yrðu teknir af
launum samtimis og þau væru
greidd. Þessir síðbúnu unglinga-
skattar, sem kæmu þegar tveir
mánuðir lifðu greiðsluárs, eftir að
viðkomandi unglingar væru setztir
á skólabekk, kæmu ákaflega illa við
marga. Hann minnti á þá réttar-
reglu, að unglingar innan 16 ára
aldurs mættu ekki stofna til fjár-
skuldbindinga, og spurði, hvort svo
síðbúnar fjárskuldbindingar, í lok
gjaldárs, kæmu heim og saman við
þau siðferðilegu sjónarmið er regl-
ur grundvallaðist á. Þá minnti hann
á, að ákvæðið um tekjuskatt ungl-
inga væri eitt, skattstiginn annað,
en hann hefði verið hækkaður, auk
þess sem útsvar og sjúkratrygg-
ingagjald hefðu síðar komið inn í
myndina. Þá minnti hann á að
Mosfellshreppur hefði þegar ákveð-
ið að fella niður útsvarsálagningu á
unglinga innan 16 ára aldurs 1980
og tillaga um það sama hefði komið
fram í borgarstjórn Reykjavíkur.
Hann vitnaði til þess, að afkoma
ríkissjóðs væri góð, að sögn tals-
manna ríkisstjórnarinnar, og þess
vegna væri svigrúm til að fella
álagninguna niður nú, með hliðsjón
af aðstæðum, meðan mál væru
gaumgæfð betur.
Ástæðulaust
sagði fjármálaráðherra
Ragnar Arnalds. fjármálaráð-
herra, sagði dularfullt, hve síðbúinn
þessi málatilbúnaður flutnings-
manna frumvarpsins væri. Þeir
hefðu staðið, sumir hverjir, að
samþykkt skattalaganna 1978 og
þeim breytingum sumum, sem síðar
hefðu verið gerðar. Þeir hefðu
hingsvegar aldrei, áður en til fram-
kvæmda þessa lagaákvæðis kom,
flutt tillögu til breytinga á þessu
ákvæði, og breytingartillaga þeirra
nú ætti aðeins að ná til ársins í ár,
síðan mætti leggja skatt á unglinga
1981 og framvegis.
Þá sagði fjármálaráðherra að
allar götur hefði verið lagður skatt-
ur á barnatekjur, þó þær hafi áður
bætzt við tekjur foreldris og þá
yfirleitt komið í hæstu skattstiga.
Hann bætti því við, að ekkert útlit
væri fyrir eftirstöðvar hjá ríkis-
sjóði um áramót, svo umrætt svig-
rúm væri ekki slíkt sem nú væri af
látið.
Endemis rugl
Vilmundur Gylfason (A) sagði
ræðu Halldórs Blöndal endemis
rugl. Ríkissjóður þyrfti á þessum
tekjum að halda. Sérálagning á
unglinga, í stað samsköttunar með
foreldri, hefði að vísu verið sett með
staðgreiðslu í huga, og að henni
þyrfti að stefna. Hún væri mikið
skattréttindamál. Þessi málatil-
búnaðar sjálfstæðismanna nú bæri
aðeins vott um málefnafátækt.
Verk allra flokka
Halldór Ásgrímsson (F) sagði
alla þingflokka bera ábyrgð á nú-
gildandi skattaiögum; samstaða
hefði verið um skattkerfið, þó deilt
hafi að vísu verið um skattstigana.
Vel færi á því að tekizt hefði að
byggja upp heilsteypt skattkerfi.
Vonandi yrði það ekki skemmt, eins
og söluskattskerfið, með frávika-
fjöld. Halldór sagði þingmenn hafa
vitað, að lögin vóru samþykkt 1978,
að staðgreiðsla yrði ekki komin á
1979. Hann sagði tekjur barna
ávallt hafa verið skattlagðar, frá
upphafi tekjuskatta, þó sérsköttun
hefði verið ákveðin 1978, fyrst og
fremst með staðgreiðslu í huga. Hóf
yrði að vísu að hafa á skattheimt-
unni sem slíkri, því vel færi á því að
unglingar gætu unnið fyrir eigin
skólakostnaði. En það má ekki fara
með tekjuskattskerfið eins og sölu-
skattskerfið.
Tvíþætt viðurkenning
Birgir ísleifur Gunnarsson (S)
sagði talsmenn unglingaskatta við-
urkenna tvennt. I fyrsta lagi að
sérsköttun unglinga hefði verið
byggð á staðgreiðslu. Staðgreiðslan
hefði verið höfuðforsenda hennar.
Þegar sýnt var að stjórnvöld stóðu
ekki við þessa forsendu sérsköttun-
ar átti að breyta samkvæmt því. í
annan stað er viðurkennt að þessir
unglingaskattar komi fram svo
síðla árs, að aðeins séu eftir tveir
mánuðir til að skipta greiðslum á,
sem deilast hinsvegar á 10 mánuði
hjá fullorðnum. Þar að auki hefur
skatthlutfall tekjuskatts, að við-
bættu útsvari og sjúkratrygg-
ingargjaldi, skekkt myndina frá því
sem var við samþykkt skattalaga
1978. Þessar aðstæður réttlæta það,
að unglingaskattarnir verði felldir
niður á árinu 1980.
Tveir greiðslumánuðir í stað tíu:
Sérsköttun unglinga var
bundin staðgreiðslu skatta
sögðu þingmenn Sjálfstæðisflokks
Spurningar til
menntamála-
ráðherra
Albert Guðmundsson (S) gerði
að umtalsefni stórgjafir í erfða-
skrá hjónanna Helgu Jónsdóttur
og Sigurliða Kristjánssonar til
menningar- og líknarstofnana,
sem gert hefði íslenzkt samfélag
betra á skemmri tíma en ella hefði
verið unnt. Sigurliði heitinn
Kristjánsson hefði verið mikill
stuðningsmaður myndlistar-
manna og gjarnan keypt verk
þeirra, auk þess að vera vel
liðtækur áhugamálari sjálfur. Ég
var því furðulostinn, sagði ræðu-
maður, þegar ég las það í Morgun-
blaðinu 1. nóvember sl., að Lista-
safn íslands hefði afþakkað tæp-
lega 600 málverk úr dánarbúi
þessara velgerðarmanna sinna,
þar á meðal 270 verk eftir Sigur-
liða sjálfan, en hinsvegar þegið
þau verðmæti önnur sem dánar-
gjöfin gerir ráð fyrir.
Albert Guðmundsson vitnaði til
laga um Listasafn íslands. í 1. gr.
þeirra segir að „menntamálaráðu-
neytið færi með yfirstjórn þess“.
Þá vitnaði hann til 2. gr. laganna
þar sem m.a. væri kveðið á um það
„aðalhlutverk Listasafnsins, að
afla svo fullkomins safns íslenzkr-
ar myndlistar sem unnt er“. Enn
vitnaði hann til 7. gr. laganna þar
sem kveðið er á um að forstöðu-
manni bæri að leita ákvörðunar
safnsráðs um, „hvort veita skuli
viðtöku gjöfum, er kunna að bjóð-
ast“.
Þá vitnaði Albert til viðtals í
Dagblaðinu (3/11. sl. bls. 7) þar
sem safnráðsmaður, Hrólfur Sig-
urðsson, segir, að „safnráð hafi
ekki verið kvatt saman ennþá", en
þá þegar var búið að hafna
gjöfinni.
Spurningar Alberts voru efnis-
lega þessar; 1) Hver tók þá
ákvörðun, fyrir hönd Listasafns
íslands, að hafna þessari gjöf úr
dánarbúinu? 2) Tók Listasafn ís-
lands við hluta af dánargjöfinni
(arfinum) og þá hverju og hverju
var hafnað og á hvaða forsendu?
3) Er það rétt að málverk þau, sem
hafnað var, séu nú á almennum
sölumarkaði hér í höfuðborginni?
4) Hvaða listamö'nnum, sem skópu
þessi 600 myndlistarverk, var
hafnað af hálfu Listasafnsins?
Ekki vel að
verki staðið
Steingrímur Ilermannsson,
sjávarútvegsráðherra, svaraði í
fjarveru menntamálaráðherra,
sem er erlendis. Hann las upp bréf
frá Listasafni íslands til Sveins
Snorrasonar, hrl., f.h. dánarbús-
ins. Þar segir að „safnráðsmenn
hafi, ásamt einum safnverði, farið
yfir skrá þá yfir gjöfina, sem þér
senduð með bréfi yðar og hafa
einnig skoðað meginhluta
verkanna. Safnráðsmenn eru sam-
mála um að meðal áðurnefndra
málverka séu myndir, sem þeir
vildu með þökkum þiggja fyrir
hönd Listasafns íslands, en aðal-
lega er þar um að ræða verk, sem
safninu að þeirra dómi bæri ekki
að varðveita ...“ Síðan segir að
það hafi komið fram í einkavið-
ræðum, að annaðhvort verði
verkin öll þegin eða ekkert. „Af
þeim sökum telur safnráð sér ekki
fært að taka við fyrrnefndum
verkum".
Samkvæmt þessu bréfi, sagði
ráðherra, er ákvörðunin safnráðs.
Hinsvegar hefur það ákveðið að
veita móttöku 25% af andvirði
þess, sem dánargjafir þeirra hjóna
spanna. Síðan mun safnráð hafa
viljað breyta fyrri afstöðu, varð-
andi málverkin, sagði ráðherra, en
um síðir. Mér hefur verið tjáð, án
þess að ég hafi þar um staðfest-
ingu, að málverkin muni nú á
sölumarkaði.
Ráðherra fór viðurkenningar-
orðum um þann stóra skerf til
lista- og menningarmála, sem ekki
ætti sinn líka í þjóðarsögunni, og
fælist í umræddri dánargjöf.
Hann sagði það persónulegt álit
sitt að ekki hefði verið gætt að því
sem skyldi að þiggja þessa lista-
verkagjöf, og varasamt væri, þeg-
ar svo stór mál kæmu upp', að hafa
ekki samráð við menntamálaráðu-
neytið um meðferð þess.
Eins og fiskur
á þurru landi
Albert Guðmundsson (S) taldi
svör sjávarútvegsráðherra þunn í
roði; raunar hefði hann verið eins
og fiskur á þurru landi í þeim. Ég
óska þess að spurningarnar verði
geymdar uns menntamálaráð-
herra kemur heim, og þeim þá
svarað, gjarnan skriflega. Hann
sagði fullyrðingu um, að ákvörðun
höfnunar væri safnráðs, stangast
á við þau ummæli sem Dagblaðið
hefði haft eftir safnráðsmanni 3.
nóvember sl. Þá sagði hann það
furðulegan hringlandahátt ef
safnráð hefði hafnað gjöfinni
formlega en síðan snúizt hugur
eftir að verkin voru komin á
sölumarkað. Þá ítrekaði hann að
menntamálaráðuneytið léti í té
fullnægjandi svör við fyrirspurn-
um sínum og upplýsingar um gang
þessa máls alls.
Lágreist afstaða
Halldór Blöndal (S) þakkaði
Albert frumkvæði að þessum
spurningum, sem leituðu á huga
margra. Varla gæti það talizt
rangt að safnið hefði undir hönd-
um verk manns, sem svo stóran
hlut eigi í viðgangi þess, með
einhverri stærstu gjöf sem um
gæti til menningarmála. Höfnun
myndverkanna væri ekki stór í
sniðum, frekar lágreist. Alþingi
ætti heimtingu á undanbragða-
lausum svörum menntamálaráðu-
neytis. Þá spurði hann, hvern veg
væri háttað listaverkakaupum Al-
þingis og hverjir héldu þar um
stjórnvöl.