Morgunblaðið - 30.08.1981, Blaðsíða 36

36
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 30. ÁGÚST 1981
„Mysuna er hægt að nýta
mun betur en nú er gert“
RÆTT VIÐ LEIF FRANZSON LYFJAFRÆÐING
„Það má segja að þessar
mysurannsóknir séu framhald
af þeim lífefnavinnslurann-
sóknum, sem unnið hefur verið
að á Raunvisindastofnun Há-
skólans undanfarin ár,“ sagði
Leifur Franzson lyfjafræðinjí-
ur í viðtali við Mbl. fyrir
stuttu. Leifur er ábyrgðarmað-
ur rannsóknar. sem nú er verið
að gera á nýtinKU mysu. en
Vísindasjóður veitti nýiega
50.000 króna styrk til rann-
sóknarinnar.
„Lifefnavinnsla hefur lenKÍ
verið mikið áhugamál Sík-
munds Guðbjarnarsonar próf-
essors, stofustjóra efna-
fræðistofu, en hann heíur um
lanKan tíma beitt sér af mikl-
um krafti og duxnaði fyrir
rannsóknum á sviði lífefna-
vinnslu ok stutt dyKKÍIcga við
hakið á öðrum, sem farið hafa
út i hliðstæðar rannsóknir.
Þær rannsóknir á sviði líf-
efnavinnslu, sem unnið hefur
verið að á Raunvisindastofnun,
hafa fyrst ok fremst beinst að
því að kanna hvað hægt er að
framleiða úr þcim úrKanKÍ.
sem til fellur úr sjávarútveKÍ
ok landbúnaði. IIvernÍK er
ha'Kt að vinna hin verðmætu
efni (>k hvað kostar það? betta
eru spurninKar, sem meðal
annars hefur verið reynt að
leita svara við.“
Leifur sagði að ástæðuna fyrir
því, að hann fékk áhuga fyrir að
rannsaka hvernig hægt væri að
nýta mysuna, mætti rekja til þess
er honum var fyrir nokkrum árum
boðið á Nordforsk-ráðstefnu í
Kaupmannahöfn, ásamt dr. Jóni
Braga Bjarnasyni, dósent við Há-
skóla Islands, sem haft hefur
umsjón með lífefnavinnsluverk-
efninu ásamt Sigmundi.
„Á þessari ráðstefnu voru
vandamál mysunnar meðal ann-
ars rædd og kynntar leiðir til
úrbóta. Það kom í ljós að mysan er
alls ekki eins gagnslaus og áður
hefur verið haldið. Okkur þóttu
þær leiðir, sem ræddar voru til
úrbóta það áhugaverðar að við
ákváðum að sækja um styrk til
Vísindasjóðs til þess að kanna þær
betur,“ sagði Leifur.
Aðspurður sagði Leifur að erfitt
hefði reynst að afla sér nákvæmra
upplýsinga um árlega framleiðslu
mysu hér á landi.
„Árið 1974 voru framleiddir um
25 milljónir lítra af mysu og voru
stærstu framleiðendurnir á Akur-
eyri og Sauðárkróki. Ekki er
óeðlilegt að ætla að í dag séu
framleiddir um 30 milljónir lítra
af mysu árlega, en aðeins örlítið
brot af heildarmysuframleiðsl-
unni er nýtt. Afgangnum er fleygt
og veldur hann stórfelldri mengun
í náttúrunni.
Til fróðleiks má geta þess að til
að búa til eitt kíló af osti þarf tíu
lítra af mjólk, en við það myndast
níu lítrar af mysu. Skyr er búið til
úr undanrennu, en úr 100 lítrum
af undanrennu myndast um tutt-
ugu kíló af skyri, en afgangs verða
áttatíu lítrar af mysu.
Mysan inniheldur um 4,7% lakt-
osa eða mjólkursykur, sem er 30
til 60% af orkuinnihaldi mjólkur,
allt eftir fituinnihaldi hennar.
Mysan inniheldur um 0,7% prót-
ein, en próteinin innihalda tölu-
vert af nauðsynlegum amínosýr-
um og eru sem slík mjög nær-
ingarrík. Þau hafa um það bil
sama lífgildi og hænsnaeggja-
hvíta, en hún er talin sú besta sem
völ er á og eru þess vegna
ákjósanleg sem fóðurbætir."
Mjólkursykurvandamálið
Leifur sagði að það sem einkum
hefði hindrað frekari nýtingu
mysunnar fram til þessa væri
mjólkursykurinnihald hennar.
„Segja má að mjólkursykurinn
sé vandræðaefni á mörgum svið-
um og er hann lítið nýttur enn
sem komið er. Mjólkursykurinn er
það sem kallað hefur verið tví-
sykur. Hann er myndaður úr
glúkósa (þrúgursykri) og galakt-
ósa. mjólkursykurinn fer ekki út í
blóðið fyrr en sérstakur lífefna-
hvati eða ensím, sem heitir laktasi
og er í þörmum manna og dýra,
hefur klippt eða rofið tenginguna
milli glúkósans og galaktósans.
Laktasinn hverfur smám saman
úr þörmunum og af ýmsum orsök-
um getur manninn eða dýrið skort
það efni. Vannærð börn í þróun-
arlöndum þjást til dæmis oft af
laktasaskorti þannig að þau hætta
að geta nýtt sér mjólkursykurinn í
jafn ríkum mæli og áður.
Laktasaskorturinn lýsir sér
einkum í því að maðurinn þolir
ekki að drekka meira en M til Vfe
lítra af mjólk án þess að fá
magaverk eða annað þess háttar.
Orsakirnar eru meðal annars þær
að mjólkursykurinn dregur í sig
vatn og innihald þarmanna verður
því þynnra, en einnig eiga sumar
bakteríur auðvelt með að notfæra
sér hann. Þeim getur þá fjölgað
óeðlilega mikið og afleiðingarnar
eru niðurgangur og lystarleysi, en
fleiri sjúkdómar geta fylgt í kjöl-
farið.
I ársriti risafyrirtækisins
NOVO frá árinu 1977 er greint frá
því að allt að 90% mannkyns
þjáist af laktasaskorti. Ef til vill
eru þessar tölur eitthvað ýktar, en
þau 10% sem eftir eru, eru fyrst
og fremst þær þjóðir, sem drukkið
hafa mjólk frá alda öðli, t.d. þjóðir
Norður-Evrópu, Norður-Ameríku,
Norð-Austur Afríku og fleiri,"
sagði Leifur.
Leifur Franzson lyfjafræðinKur
Ljósm. Mbl.: Guójón
Leita hagkvæmra leiða við
að kljúfa mjólkursykurinn
Á undanförnum árum hafa
ýmsir aðilar sýnt mysunni áhuga
og reynt að finna leiðir til að nýta
hana á- einhvern hátt. í því
sambandi nefndi Leifur tilraunir,
sem framkvæmdar voru á Rann-
sóknastofnun landbúnaðarins. Þá
var mysan meðal annars síuð og
bætt í hana bragðefnum og sykri,
en þannig er Mango-sopinn til
dæmis búinn til.
„Tilraunabúið á Möðruvöllum,
undir stjórn Jóns Árnasonar, hef-
ur einnig gert tilraunir til að nota
mysu sem skepnufóður og enn-
fremur hyggst Rannsóknastofnun
landbúnaðarins gera fóðurtilraun-
ir með mysuþykkni, til dæmis með
því að bæta því saman við gras-
Tvær nítján ára sænskar stúlkur,
með mörg áhugamái, skrifa á
ensku:
Asa Bengtsson,
Oxhagsvágcn 29,
29142 Kristianstad,
Sverige
og
Katarina Eriksson,
Möllegatan 31,
280 6.3 Sibbhult.
Sverige.
Sextán ára indverskur námsmað-
ur, tónlist og dans helztu áhuga-
mál:
Atul Pandherpatte,
Anu-Lux, Plot no. 40,
Shivaji housing society,
Satara 415 001,
M.s. India.
Frá Sri Lanka áður Ceylon, barst
bréf frá 24 ára karlmanni er ritar
á ensku og óskar eftir pennavin-
um:
G.G. Ranashinghe handa,
C/4, „Nidahsa Madura“,
Mapitiya, pattampitya,
Rambukkana,
Sri Lanka.
Frá smáeynni Guam í Kyrrahafi
barst bréf frá manni er ekki getur
um aldur. Hann skrifar á ensku og
óskar að eignast pennavini á
Islandi. Frímerkjasöfnun er eitt
áhugamála hans:
Jose D. Estrellado,
P.O. Box 6444,
Tamuning,
Guam 96911.
Eiginkona mín og móöir okkar
GEIRLAUG STEFÁNSDÓTTIR,
Langholtsvegi 17,
andaöist í Borgarspítalanum 23. ágúst sl.
Jaröarförin hefur fariö fram.
Þeim sem vildu minnast hennar er bent á Geöhjálp og
Geðverndarfélag fslands.
Asgeir Jakobsson
og börn.
t
Utför systur okkar
GUÐRÚNAR GUDMUNDSDÓTTUR
frá Lœk, Freyjugötu 5,
fer fram frá Fossvogskirkju miövikudaginn 2. september kl. 13.30.
Þorgeir Jónsson, Bjarni Guömundsson,
Ebba Guömundsdóttir, Sverrir Guömundsson.
t
Þökkum innilega auösýnda samúö og vinarhug viö andlát og útför,
eiginmanns míns, fööur, tengdafööur og afa
ÞORBJÖRNS SIGURHANSSONAR
vélstjóra, Skólabraut 7.
Málfríöur Helgadóttir,
Peta Ása Þorbjörnsdóttir, Bragi Sigurðsson,
Sigurhans Þorbjörnsson, Bára Einarsdóttir,
og barnabörn.
t
Móöir mín og tengdamóöir
ELÍSABET BREIDFJÖRD
veröur jarösungin frá Dómkirkjunni mánud. 31. ágúst kl. 13.30.
F.h. aöstandenda,
Kristlaug Gunnlaugsdóttir, Valtýr Jónsson.
t
Systir mín og mágkona okkar
INGIBJÖRG MARGRÉT EINARSDÓTTIR
veröur jarösungin frá Dómkirkjunnl, þriöjudaginn 1. september kl. 3.
Þeim sem vildu minnast hennar er vinsamlega bent á Elli- og
hjúkrunarheimiliö Grund.
Guóbjörg Einarsdóttir, Hjörtur Hafliöason,
Jóhanna Zoöga Henriksdóttir, Sæunn Gísladóttir.
t
Hugheilar þakkir fyrir auösýnda samúö og vináttu, viö andlát og
útför fööur okkar, tengdafööur, afa og langafa.
SIGURÐAR SÆMUNDSSONAR
frá Hallormsstaö í Vestmannaeyjum.
Torfhildur Siguröardóttir, Óskar Friðbjörnsson,
Björn Sigurösson, Jóhanna Ingimundardóttir,
Þórarinn Sigurösson, Perla Björnsdóttir,
barnabörn og barnabarnabörn.
t
Útför móður okkar og tengdamóöur
RAGNHEIDAR HAFSTEIN THORARENSEN
fer fram frá Dómkirkjunni þriöjudaginn 1. september, kl. 13.30.
Ragnheiður Thorarensen,
Oddur C.S. Thorarensen, Unnur L. Thorarense
Alma Thorarensen, Bjarni Bjarnason,
Svala Thorarensen, Reynir Sigurösson,
Katrín Erla Thorarensen,
Elín Hrefna Thorarensen, Haukur Clausen.
t
Hjartans þakkir fyrir auösýndan vinarhug og samúö viö fráfall
GUDJONS VÍGLUNDAR GUÐMUNDSSONAR
Sérstakar alúöar þakkir færum viö öllu því mjög svo ágætu
starfsfólki Borgarspítalans sem stundaöi hann af einstakri natni og
alúö fyrr og síöar. Oddfellow félögum úr Hallvelgu 111 færum viö
okkar bestu þakkir fyrir dyggan stuöning.
Eyrún Eiríksdóttir,
Stefanía Víglundsdóttir, Helgi Guómundsson,
Eiríkur Ormur Víglundsson, Ingibjörg Jónsdóttir,
Rannveíg Víglundsdóttir, Albert Albertsson,
Guömundur Helgi Viglundsson, Helgi Guömundsson.
t
Hugheilar þakklr, fyrir auösýnda samúö og hlýhug viö andlát og
útför dóttur mlnnar, móöur okkar, tengdamóöur, ömmu, og
langömmu,
ÞÓRUNNAR JÓNÍNU MEYVANTSDÓTTUR
Hagamel 45.
Meyvant Sigurðsson,
Sigrún Guónadóttir, Vigfús Ólafsson,
Þórhallur Halldórsson, Guöbjörg Jónsdóttir,
Már Halldórsson, Jóna G. Jónsdóttir,
Lilja Halldórsdóttir, Hafþór Jónsson,
Sigurbjörn Halldórsson, Gunnhildur Arnardóttir,
barnabörn og barnabarnabörn.