Morgunblaðið - 01.10.1981, Blaðsíða 14

14 MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 1. OKTÓBER 1901
Þorlákshöfn:
Engin síld
hefur
borist enn
I>orlákshöfn. 28. septemh<‘r.
ENGIN síld hefur borist
hingað enn sem komið er.
„Þeir finna enga síld,“ sagði
Gestur Amundason á hafnar-
voginni hér þegar ég spurði
hann frétta af aflabrögðum.
Hann sagði þetta vera óvenju
daufan septembermánuð hvað
löndun afla snerti. Engin
loðna hefur heldur borist
hingað. Þrír bátar hérna eru
með hringnót og fjórir á rek-
netum, í leit að silfri hafsins.
Tekið verður á móti síld á
þremur stöðum — hjá Meitl-
inum hf. til frystingar er salt-
að verður hjá Glettingi hf. og í
Söltunarstöð Guðna Stur-
laugssonar.
Fjórir bátar hafa verið á
netaveiðum, og hafa þeir siglt
með aflann til Færeyja. Einn
þeirra er nú á förum með afla
til Þýzkalands. Togararnir
hafa fiskað sæmilega og hefur
afli þeirra haldið uppi stöð-
ugri vinnu hér í frystihúsinu.
Að undanförnu hefur verið
unnið þar til kl. 19.00 alla
virka daga.
— Ragnheiður
Ljósprentun
Guðbrandsbiblíu
VEGNA fréttar Morgunblað-
sins 23. september sl. um fyrir-
hugaða útgáfu ljósprentunar
Guðbrandsbiblíu 1984 skal þess
getið, að þessu máli hreyfði
fyrst sr. Jón Einarsson í
Saurbæ með tillögu á 11. kirk-
juþingi 1978. Málinu var vísað
til kirkjuráðs, sem fól sr. Eiríki
J. Einarssyni undirbúning þess
og flutti hann svo tillögu á 12.
kirkjuþingi 1980 um þá útgáfu,
sem nú er ákveðin.
Týndi gkóla-
gjaldinu
Unglingsstúlka til heimilis
að Barðaströnd 16, á Seltjarn-
arnesi, varð fyrir því óhappi í
versluninni Víði, um kl. 16.30 í
fyrradag, að gleyma þar
370—380 krónum í seðlum,
sem fara átti að mestu til
greiðslu kennslugjalds í
Námsflokkum Reykjavíkur. —
Seðlarnir voru lausir. —
Skilvísum finnanda er heitið
fundarlaunum. Síminn að
Barðaströnd 16 er 22119.
Ráðinn iðnþróun-
arfulltrúi
fyrir Suðurland
I ágústmánuði sl. var Þor-
steinn Garðarsson, viðskipta-
fræðingur, ráðinn iðnþróun-
arfulltrúi fyrir Suðurland.
Þorsteinn var áður sveitar-
stjóri í Þorlákshöfn og hefur
unnið mikið í Samtökum
sunnlenskra sveitarfélaga, í
atvinnumálanefnd og við upp-
byggingu Iðnþróunarsjóðs
Suðurlands. Hann hóf störf 3.
september sl.
Leiðrétting
RANGHERMT var í frétt Mbl.
um lát Júlíusar R. Júlíussonar
golfmanns, að hann léti eftir
sig 8 börn. Hið rétta er að hann
lét eftir sig 6 börn. Mbl. biðst
velvirðingar á þessum mistök-
um.
eftir Hannes
Hafstein
skrifstofustjóra
Furðuleg skrif í síðdegisblöð-
unum í gær knýja mig til að
fjalla nú um mál, sem ég hafði
ætlað mér að skrifa opinberlega
um, en aðeins þegar ég hefði
fengið þær upplýsingar, sem ég
bað um fyrir hálfum mánuði og
þá aðeins ef þær hefðu staðfest
atriði, sem ástæða væri til að
vekja athygli á. Sá dráttur, sem
orðið hefur á því að ég fengi
þær upplýsingar, er ég taldi
nauðsynlegar til að geta gert
mér hlutlausa heildarmynd af
málavöxtum, hefur nú verið
skýrður með yfirlýsingum
Kristjáns deildarstjóra Pét-
urssonar í viðtölum, sem hann
virðist hafa látið síðdegisblöðin
eiga við sig í gær. Um þátt
þessa manns í málinu var mér
ókunnugt þar til ég las yfirlýs-
ingar hans í gær og mun ég láta
það ógert að eiga orðaskipti við
þann mann, enda hygg ég að
eftirfarandi frásögn nægi.
Málavextir eru í sjálfu sér
einfaldir, en þar eð ég hef heyrt
um allt of margar hliðstæður
taldi ég fulla ástæðu til spurn-
inga.
Dóttir mín og unnusti hennar
komu til Keflavíkurflugvallar
fimmtudaginn 10. september sl.
Þegar þau voru nýkomin í gegn-
um vegabréfaskoðun og biðu
eftir farangri sínum gengu til
þeirra tveir óeinkennisklæddir
lögregluþjónar úr Reykjavík.
Samkvæmt frásögn lögreglu-
þjónanna framvísuðu þeir lög-
regluskilríkjum sínum og báðu
þau að fylgja sér til sérstaks
skoðunarherbergis. Hafa lög-
reglumenn þessir gefið þá skýr-
ingu, að þeir hafi verið sendir
til Keflavíkurflugvallar að til-
hlutan fíkniefnalögreglunnar
til þess að taka á móti pilti, sem
kom með þessari sömu vél. Að
dóttir mín og unnusti hennar
hafi verið svo óheppin að kann-
ast við þennan pilt úr skóla og
verða honum samferða gegnum
vegabréfaskoðun hafi, að mati
lögreglumanna, verið næg
ástæða til að láta gera á þeim
nákvæma leit. Þar með lýkur,
að ég bezt veit, afskiptum þess-
ara lögreglumanna af dóttur
minni, nema hvað annar þeirra
bað unnusta hennar að skila til
hennar afsökunarbeiðni eftir að
leit á þeim báðum var lokið og
að því er hann varðaði á tiltölu-
lega mannúðlegan hátt.
Dóttir mín lýsir gangi mála á
þessa leið: Þegar hún beið eftir
farangri sínum gekk til hennar
óeinkennisklæddur maður og
sagði: „Ætlarðu að koma
hérna." Hún gekk með honum
að sérstöku rannsóknarherbergi
í afgreiðslusalnum og þar tóku
þeir á móti henni tveir tollverð-
ir, kvenkyns. Tóku þær for-
málalaust til við að róta í tösk-
um, sneru öllu við og tóku allt í
sundur, sem á nokkurn hátt var
unnt að taka í sundur. Næst var
tekin handtaskan og meðhöndl-
uð á sama hátt, og svo rösklega
var gengið til verks, að kreist
var úr túpum með snyrtikremi
og kinnalitur mulinn niður í
duft. Að þessu loknu fékk hún
stuttorða fyrirskipun: „Komdu
hérna yfir,“ og fylgdi hún þess-
um tollvörðum inn í næsta
klefa. „F’arðu úr fötunum,"
hljóðaði pæsta fyrirskipun. „Úr
öllum?" spurði stúlkan. „Já, úr
öllu,“ var svarið. Þegar síðustu
fyrirskipun hafði verið hlýtt var
henni skipað að snúa hér í
hringi og eitthvað potað í hana.
Síðan voru henni rétt aftur föt-
in og þegar hún hafði klætt sig
og fengið farangur sinn opnaði
annar tollvörðurinn hurðina og
sagði: „Gjörðu svo vel.“
Svona hljóðaði frásögn dóttur
minnar og ég hvorki hafði, né
hef, nokkra ástæðu til að draga
hana í efa, sízt eftir blaðaskrif-
in í gær. Lái mér hver sem vill,
en mér fannst þessi frásögn
minna mig óþægilega á frá-
sagnir af meðferðinni á gyðing-
um fyrir nokkrum áratugum og
því sneri ég mér til lögreglunn-
ar í Reykjavík og óskaði eftir að
fenginn yrði framburður lög-
reglumanna, svo og sneri ég
mér til lögreglustjóra á Kefla-
víkurflugvelli og óskaði eftir
framburði tollvarða, svo gera
mætti sér grein fyrir öllum
hliðum málsins. Lögreglan í
Reykjavík veitti fúslega þær
upplýsingar, sem ég bað um.
Hef ég greint frá þeim fyrr í
þessari frásögn, en til viðbótar
upplýsti lögreglustjóraemb-
ættið, að hvorki dóttir mín né
unnusti hennar hefðu nokkru
sinni komið á skrá yfir fólk, sem
grunað væri um meðferð fíkni-
efna, né heldur hefði nokkuð
grunsamlegt fundizt við þá leit,
sem á þeim var gerð hinn 10.
september sl.
Á lögreglustjóra á Keflavík-
urflugvelli var á hinn bóginn að
skilja, að koma þyrfti fram
kæra til þess að hann gæti feng-
ið sjónarmið tollvarða. Að vel
íhuguðu máli ákvað ég að snúa
mér til varnarmáladeildar
utanríkisráðuneytisins og óska
eftir ákveðnum upplýsingum.
Lét ég þess jafnframt getið, að
væri það talið nauðsynlegt að
óska upplýsinganna í kæru-
formi þá mætti líta á beiðni
mína sem kæru. Mér var vel
Ijóst, að mér kynni að verða nú-
ið því um nasir að ég væri að
misnota aðstöðu mína sem
skrifstofustjóri utanríkisráðu-
„Líkamsleitin og það
andlega áfall. sem svona
aðförum hlýtur að
fylgja, er staðreynd og
engar kærur eða aðgerð-
ir geta neinu um það
breytt. Hins vegar hefur
þetta mál og æði mörg
önnur, svipaðs eðlis, sem
mér hafa borizt fréttir
um á undanförnum vik-
um, vakið með mér
spurningar, sem ég held,
að okkur Islendingum
beri öllum að hugleiða
vandlega.“
neytisins og því hugleiddi ég
málið betur en ella. Um málefni
Keflavíkurflugvallar er fjallað í
varnarmáladeild utanríkisráðu-
neytisins undir beinni yfir-
stjórn ráðherra og því hef ég í
starfi mínu ekkert með þessa
deild að gera og get ekki gefið
henni fyrirskipanir um eitt eða
annað. Starf mitt í utanríkis-
ráðuneytinu gat því að mínu
mati ekki svipt mig rétti til að
spyrja áleitinna spurninga, sem
öllum íslendingum hlýtur að
vera heimilt að bera fram.
Spurningarnar, sem ég óskaði
eftir að lagðar yrðu fyrir toll-
verði á Keflavíkurflugvelli voru
þessar:
1. Hver hafi verið aðdragandinn
að þessari nákvæmu líkams-
rannsókn, hver hafi tekið
ákvörðun um hana og á hvers
ábyrgð hún hafi verið fram-
kvæmd (þ.e. fíkniefnalögreglu
eða tolls).
2. Hvort sérstök ástæða hafi
verið til þessarar rannsóknar,
svo sem grunur, og á hverju
hann hafi þá verið reistur.
3. Hver formáli sé hafður yfir
þeim, sem leitað skal á, áður en
svona rannsóknir séu fram-
kvæmdar.
4. Hversu nákvæm rannsóknin
hafi verið og hvernig hún hafi
verið framkvæmd.
5. Hver niðurstaða þessarar
rannsóknar hafi verið.
6. Hvort beðizt hafi verið afsök-
unar eftir að leit var lokið og
þá, hver hafi borið fram slíka
afsökun.
7. Hvort sérstakir aldursflokkar
geti öðrum fremur átt von á
slíkum rannsóknum.
Þessar spurningar voru ein-
faldlega settar fram til þess að
ég hefði í höndum sjónarmið
allra aðila um helztu þætti
málsins áður en ég tæki ákvörð-
un um annað miklu veigameira
mál en þessa tilteknu líkams-
leit. Því miður hefur frásagn-
argleði deildarstjórans á Kefla-
víkurflugvelli orðið til þess, að
ég verð að skrifa þessa frásögn
án þess að hafa fengið í hendur
svör tollvarða við spurningum
mínum. Lögreglan í Reykjavík
hefur hins vegar svarað sumum
þessara spurninga á fullnægj-
andi hátt og verður við það að
sitja.
Líkamsleitin og það andlega
áfall, sem svona aðförum hlýtur
að fylgja, er staðreynd og engar
kærur eða aðgerðir geta neinu
um það breytt. Hins vegar hefur
þetta mál og æði mörg önnur
svipaðs eðlis, sem mér hafa bor-
izt fréttir um á undanförnum
vikum, vakið með mér spurn-
ingar, sem ég held að okkur ís-
lendingum beri öllum að hug-
leiða vandlega.
Vaxandi smygl og neyzla
fíkniefna er eitt alvarlegasta
vandamálið, sem við eigum nú
við að glíma. Lögregla og aðrir
aðilar, sem berjast gegn þessum
vágesti, eru í erfiðri afstöðu og
eiga rétt á fullum skilningi og
stuðningi almennings. í samtöl-
um við fulltrúa lögreglu og
fíkniefnadómara hef ég ítrekað
lagt áherzlu á að ég dragi ekki í
efa nauðsyn líkamsrannsóknar,
þegar ástæða er til, þ.e. vænt-
anlega þegar rökstuddur grunur
er fyrir hendi. Jafnvel hef ég
ekki dregið í efa réttmæti ná-
kvæmra skyndikannana á fólki,
þótt ekki sé bein ástæða til. Ef
kurteislega og nærfærnislega
hefði verið að farið og hefðu
vingjarnlegar skýringar verið
gefnar á ástæðum til leitar,
hefði ég látið þetta mál kyrrt
liggja. Mér dettur ekki í hug, að
dóttir mín eigi rétt á betri með-
ferð en aðrir, en mér dettur
hins vegar sterklega í hug, að
hún eigi líka sín lágmarks
mannréttindi eins og aðrir. Þar
með læt ég skilið við hennar
þátt í þessu máli.
Spurningarnar, sem við öll
verðum síðan að hugleiða vand-
lega, eru þessar:
1. Fíkniefnasmygl er nýtt
vandamál og við því verður
óhjákvæmilega að bregðast á
viðeigandi hátt. En getur það
verið geðþóttaákvörðun ein-
stakra lögregluþjóna eða toll-
varða, hvort gera skuli niður-
lægjandi líkamsleit á fólki þeg-
ar stjórnarskrá lýðveldisins
hefur að geyma sérstakt ákvæði
um svo miklu sársaukaminna
atriði sem friðhelgi heimilisins?
Getur það t.d. verið frambæri-
leg ástæða, að viðkomandi sé
svo óheppinn að þekkja ein-
hvern samferðamanna sinna til
Islands og vera honum sam-
ferða gegnum vegabréfaskoð-
un? Gæti það e.t.v. líka verið
frambærileg ástæða að viðkom-
andi kæmi til landsins í galla-
buxum eða er það e.t.v. næg
ástæða að viðkomandi sé yfir-
leitt bara að koma til Islands.
2. Getum við sætt okkur við að
íslenzkir unglingar séu með-
höndlaðir sem glæpamenn þar
til þeir hafa sannað sakleysi sitt
með nektarsýningum frammi
fyrir tollvörðum — og mega svo
jafnvel í kveðjuskyni eiga von á
augnaráði sem segir: „Þú varst
heppinn að sleppa núna, en við
náum þér vonandi næst.“
3. Ef svör okkar við þessum
meginspurningum eru jákvæð
þá liggur beint við að spyria
þriðju spurningarinnar: Er ís-
land hætt að vera réttarríki en
komið í sísta'kkandi hóp lög-
regluríkja?
Ef svör okkar við þessum
spurningum eru hins vegar
neikvæð, þá hljótum við að
krefjast þess, að löggjafinn
fjalli sérstaklega um þessa nýju
hlið löggæzlu, sem nú er komin
upp og jafnframt — og ekki síð-
ur — að þeir löggæzlu- og toll-
gæzlumenn, sem þetta vanda-
sama verkefni er falið, fái ítar-
lega tilsögn í því, hvernig þeir
eiga að bera sig að — áður, á
meðan og eftir að líkamsleit er
framkvæmd.
30. september 1981,
llannes llafstein.
Réttarríki eða lögregluríki?
- eða er bannað að spyrja?