Morgunblaðið - 01.10.1981, Blaðsíða 36

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 1. OKTÓBER 1981
36
Rætt við Kristínu
Bjarnadóttur
leikkonu um „Ástar
sögu aldarinnar“
og ffleira
Kristín Bjarnadóttir í hlutverki sfnu í „Ástarsðgu aldarinnar". Myndin var tekin í æfingu.
„Húsmóðir
sem skrifar,
skúrar, þvær og
fyrirgefur"
Sl. miðvikudagskvöld var frumsýnd á, Litla sviði Þjóð-
leikhússins leikgerð ljóðabókarinnar „Ástarsaga aldar-
innar44 eftir finnsku skáldkonuna Mörtu Tikkanen.
Leikgerð þessi er unnin af Kristbjörgu Kjeld leikstjóra
og Kristínu Bjarnadóttur leikkonu, en hún hefur auk
þess þýtt verkið úr sænsku og leikur eina hlutverkið í
sýningunni. Nú er það ekki alveg á hverjum degi sem
þýðandi, leikgerðarsmiður og einleikari í leikverki er
ein og sama manneskjan. Því var það að undirrituðum
þótti vel við hæfi að ræða við Kristínu Bjarnadóttur um
hana sjálfa og leikferil hennar sem og verk það sem hún
hefur eytt jafn miklum tíma og vinnu í að koma á
framfæri við landann og raun ber vitni.
„Tekur enginn
mark á neinum“
„Eg hiýt ennþá að vera Húnvetning-
ur að hálfu ... Mamma er reyndar frá
Önundarfirði. Ég er ein af sex systkin-
u
um.
Kristín talar hægt og einatt með
löngum hléum milli setninga. Hún gef-
ur sér góðan tíma til að hugsa. Ég bið
hana um dálítinn sögulegan fróðleik
og hann kemur. Smátt og smátt.
„Ég þráði að verða leikkona. Til að
þurfa ekki alltaf að vera eins. Alltaf
sama manneskjan í augum annarra.
Ef maður ætlaði að gera allt í einu
eitthvað annað en maður var vanur, þá
tók enginn mark á því. Þetta er svona.
Okkar samfélag er líka svo lítið að það
er eiginlega ómögulegt til dæmis að
flytja eitthvert langt í burtu og byrja
upp á nýtt. Það þekkja allir alla. Tekur
enginn mark á neinum ... Ha ... Eða
þá að maður er settur á bás, þar sem
maður verður svo að dúsa, kannski til
æviloka.
Ég lærði hjá Ævari Kvaran í tvö ár.
Leiklistarskóli var eini skólinn sem ég
gat hugsað mér að fara í og það varð
úr að ég fór í leiklistarskólann í
Odense í Danmörku árið 1971. Þaðan
útskrifaðist ég árið 1974. Síðan fékk ég
fasta stöðu hjá leikhúsi á Jótlandi, en
hélt til Kaupmannahafnar eftir
nokkra viðdvöl þar. Á meðan á dvöl-
inni í Kaupmannahöfn stóð starfaði ég
mikið með leikhópum. M.a. með barna-
leikhúsinu „Baadteatret", sem sýndi í
yfirbyggðum pramma sem flaut fyrir
utan menntamálaráðuneytið.
Um þetta leyti fékk ég stórt þögult
hlutverk í sjónvarpsmyndaflokki sem
var byggður á fornu dönsku gaman-
kvæði, „Fattige Anne“. Þetta varð vin-
sæll þáttur, sem byggðist á léttri þjóð-
félagsádeilu og erótískum húmor. Ég
lék Önnu og gerði nú ekki mikið annað
en að hoppa um og vera sæt, en það
var nóg til að komast á forsíður blað-
anna. Þetta varð reyndar til að hjálpa
okkur í þeim leikhópi sem ég vann
með. Við vorum að sýna einþáttunga
eftir Tennessee Williams og fengum
heilmikla umfjöllun í fjölmiðlum fyrir
bragðið. Upp úr þessu fékk ég líka
hlutverk í kvikmyndinni „Skytten",
sem var sýnd hér fyrir nokkru."
,4 huganum
eda flugvél“
„Enda þótt þetta væri allt saman
skemmtilegt og gengi vel, þá bjó alltaf
innra með mér einhver asnalegur
draumur um að fara heim. Til að
missa ekki tengslin við upprunann.
Maður getur það nú reyndar aldrei al-
veg. Maður leitar alltaf til baka. Á
einhvern hátt. Annað hvort í huganum
eða flugvél.
Það er erfitt að lýsa því hvernig það
var að koma svo heim 1978. Ég er búin
að vera að reyna að átta mig á því
allar götur síðan. Þess vegna er ég
ekki farin aftur.
Ég var reyndar úti í júní og júlí í
sumar. Lék eilítið hlutverk í kvikmynd
sém verið var að gera um farand-
verkamenn í Danmörku í byrjun ald-
arinnar. Þá var unnið við járnbrauta-
lagnfngu á jósku heiðunum. Það var
Klaus Rifbjerg sem gerði handritið, en
það eru Lena og Sven Gronlokke sem
gera myndina. Þetta var geysilega
gaman. Að vinna aftur með ýmsum
sem ég þekkti. Þar á meðal var ein af
aðalleikkonunum í myndinni, sænsk-
finnska leikkonan Stína Ekbland, en
hún útskrifaðist með mér úr leiklist-
arskólanum forðum.
Síðan ég kom heim hef ég fengist við
ýmislegt. Ég lék í sýningu Þjóðleik-
hússins á Syni skógarans og dóttur
bakarans og í Hemma hjá Leikfélag-
inu. Svo vorum við Nína Björg Árna-
dóttir með útvarpsþætti um danskar
skáldkonur og ég hef þýtt nokkrar
smásögur og lesið eða birt.
Já. Það hafa birst eftir mig nokkur
ljóð í blöðum. Ég hef nú ekki hugsað
neitt um að safna þeim saman í bók.
Kannski einhvern tíma. Ég verð að
viðurkenna að ég hendi ekki öllu sem
ég skrifa. Þetta er jafn nauðsynlegt og
að dreyma. Jafn lífsnauðsynlegt."
„Kemst ekki hjá
því ad hrífast“
Nú víkur talinu að „Ástarsögu ald-
arinnar" og afskiptum Kristínar af því
verki.
„Það sem hreif mig við þetta verk
var þetta einfalda mál, þessi hvers-
dagslegi orðaforði sem Mörtu tekst að
nota á svo sannfærandi hátt að maður
kemst ekki hjá því að hrífast. Textinn
er líka settur fram af svo ríkum skiln-
ingi á eigin aðstöðu og annarra.
Þessi bók kom út 1978 og ég fékk
strax áhuga á að þýða hana. Mér
fannst hér vera á ferðinni efni sem
þyrfti að koma til skila. Ég hitti svo
Mörtu Tikkanen ári síðar og hún gaf
mér leyfi til að þýða verkið. Það var
mikið verk og oft hefði ég viljað að það
væri styttra á milli okkar Mörtu, en
raunin var. En þetta hafðist og bókin
kom út hjá Iðunni í vor.
Það er víst komið á annað ár síðan
ég sýndi Sveini Einarssyni drög að
þýðingunni og fékk þá uppörvandi
móttökur og við Kristbjörg settumst
svo niður í vor til að koma þessu sam-
an í leiksýningu. Þetta verk hefur ver-
ið sett upp i leikhúsum á öllum Norð-
urlöndum, í mörgum leikgerðum, m.a.
lék Stina Ekbiad þetta verk í Stokk-
hólmi og var það sýnt þar í heilt ár
fyrir fullu húsi. Við höfum unnið
okkar leikgerð óháð sýningunum í
Skandinavíu, enda höfum við enga
þeirra séð. Það var ákaflega inspírer-
andi að vinna með Kristbjörgu og án
hennar hefði þessi sýning aldrei orðið
til.“
,4»aö er einhver
allt önnur kona“
„Þetta fjallar um mjög almenn
vandamál, drykkjuskap og hefð-
bundna kúgun konunnar. Þetta er lýs-
ing á fjölskyldulífi Mörtu og eigin-
mannsins, rithöfundarins Henriks
Tikkanen. Hann er frægur höfundur,
en drykkjusjúklingur. Hún er líka rit-
höfundur, en einnig „bara húsmóðir".
Hann er rithöfundur sem drekkur.
Hún er húsmóðir sem skrifar. Og
skúrar og þvær og fyrirgefur. Þó ekki
allt. Þegar verkinu lýkur, er í raun allt
líkt og það var, en áhorfendur eða les-
endum er látið eftir að hugleiða hvort
það verður svoleiðis áfram. Hvort það
á að vera svoleiðis áfram.
Það er mjög ólíkt að þýða og leika.
Það er allt annað að sitja á stól við
borð heima í stofu og reyna að koma
sænskunni hennar Mörtu yfir á ís-
lensku, heldur en að standa á sviðinu
og koma þessum hugsunum til skila
milliliðalaust. Þá er maður ekki lengur
maður sjálfur, þá er maður að leika,
túlka einhverja aðra manneskju. Kon-
an á sviðinu er hvorki Marta Tikkanen
né Kristín Bjarnadóttir. Það er ein-
hver allt önnur kona.
Saga Mörtu er saga ótal kvenna um
allan heim. Saga baráttu fyrir að
koma hugsunum sínum á framfæri við
umheiminn, baráttu við eigin tilfinn-
ingar, eins og „hatur sem ekki má
koma i ljós“, baráttu fyrir eigin sjálf-
stæði. Eitt helsta vopnið í þessari bar-
áttu er að læra að horfast í augu við
sjálfan sig, viðurkenna sjálfan sig,
enda þótt þá sé reyndar ekki nema
hálfur sigur unninn."
—SIB.
Hvarvefna
leitaöi ég þín
sem allsstaöar varst
í tilveru minnl.
Ég reyndi aö breyta
tilveru minni
svo hún hentaöi þér
leitaöi þín hvarvetna
og aö lokum fann ég
mig
(„Ástarsaga aldarinnar" e. Marta Tikkanen.
Þýö. Kristín Bjarnadóttir. löunn, Reykjavík
1981. Bls. 143).