Morgunblaðið - 01.10.1981, Blaðsíða 38

38
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 1. OKTÓBER 1981
t
Móöir okkar og fósturmóðir,
JÓHANNA JÓHANNSOÓTTIR,
Dalbraut 27,
andaðist í Landspitalanum aö kvöldi 28. september.
Vilfríöur Guönadóttir,
Lilja Guönadóttir,
Hulda Guönadóttir,
Þórir Guönason,
Gísli Dagsson.
t
Eiginmaöur minn,
JÚLÍUS R. JÚLÍUSSON,
er andaöist 25. september sl., veröur jarösunglnn frá Dómkirkj-
unni föstudaginn 2. október kl. 10:30.
Jónína Þorsteinsdóttir.
t
Eiginkona min, móöir okkar, tengdamóðir og amma,
ODDNÝ SIGRÍOUR FRIORIKSDÓTTIR,
Löngufit 5, Garöabæ,
lést þriöjudaginn 29. september.
Siguröur Ólafsson,
börn, tengdabörn og barnabörn.
t
Hjartkær eiginmaður minn og faöir okkar,
HAFSTEINN BERGÞÓRSSON,
veröur jarösunginn frá Dómkirkjunni, föstudaginn 2. október kl.
13.30.
Magnea Ingibjörg Jónsdóttir,
Helga Hafsteinsdóttir, Jón Bergþór Hafsteinsson,
Gunnar Ingi Hafsteinsson, Hafsteínn Hafsteinsson.
t
Tengdamóðir mín, amma okkar og langamma,
ANNA DANÍELSDOTTIR,
Suöurgötu 14, Keflavík,
sem andaöist laugardaginn 19. september, veröur jarösungin frá
Keflavíkurkirkju föstudaginn 2. október kl. 14.00.
María Kjartansdóttir,
Anna Aradóttir,
Siguröur Arason,
Þorgeröur Aradóttir,
Daníel Arason,
og barnabarnabörn.
Halldór Marteinsson,
Ágústína Albertsdóttir,
Örn Bergsteinsson,
Ingibjörg Óskarsdóttir
t
Utför
GUOBJARGAR S. GUDMUNDSDÓTTUR,
Ásgarði,
fer fram frá Búrfellskirkju laugardaginn 3. október kl. 14.00.
Sigríöur Eiríksdóttir,
Ásmundur Eiríksson.
t
Viö þökkum innilega auösýnda vináttu og samúö viö fráfall og
útför móöur okkar, tengdamóöur og ömmu,
SOFFÍU ÁRNADÓTTUR,
frá Rifi.
Fyrir hönd vandamanna,
Leó Kristleifsson.
t
Þökkum innilega auösynda samúö viö andlát og útför
STEFANÍU BRYNJÓLFSDÓTTUR
frá Starmýri.
Oddný Þórarinsdóttir, Hermann Guöbrandsson,
Elís Þórarinsson, Þorgeröur Karlsdóttir,
Sigurður L. Eiríksson,
barnabörn og barnabarnabörn.
Kveðjuorö:
Þórleifur Bjarna-
son frá Hœlavík
Fa'ddur 30. janúar 1908.
Dáinn 22. september 1981.
Fyrir rúmum 73 árum fæddist
sveinbarn í einni af afsekktustu
víkum Hornstranda, Hælavík,
nánar tiltekið 30. janúar 1908.
Sveinn þessi var vatni ausinn og
gefið nafnið Þórieifur. Hann átti
þess ekki kost að alast upp hjá
foreldrum sínum, en ólst að mestu
leyti upp hjá afa sínum og ömmu í
Hælavík, Guðna Kjartanssyni og
konu hans Hjálmfríði ísleifsdótt-
ur. Þrátt fyrir það mun hann ekki
hafa farið á mis við ástríki móður
sinnar.
Hælavík er ein af afskekktustu
og nyrstu byggðum Vestfjarða og
raunar landsins alls. Fámenni,
erfiðar samgöngur, vetrarhörkur,
fannfergi flesta mánuði ársins,
ofsaveður og brimöldur hafsins
börðu ströndina ósleitilega, svo
langtímum saman var ekki fært á
sjó út.
Sumur voru stutt en oft yndis-
leg með sólskini og blíðu dögum
saman. í steinum, hólum, hæðum
og fjöllum bjuggu álfar, huldufólk
og tröll. Ekki var víst nema úti-
legumenn gætu leynst hér og þar.
Hafísinn lét heldur ekki á sér
standa á vetrum með bjarndýrum
og öðrum illvættum.
Draugatrú var heldur ekki alveg
útdauð á þessum árum og örugg-
ara að vera ekki einn á ferli á síð-
kvöldum. í þessu umhverfi ólst
hinn ungi sveinn upp, það hlaut
því að hafa mikil áhrif á uppeldi
hans og Hfsviðhorf er fram í sótti.
Hann var snemma bráðgjör and-
lega og líkamlega og leitaði þá
mest til afa síns til þess að fá
skýringar á því sem hann skildi
ekki og fannst athygli og undrun-
arvert. Þar fékk hann að sjálf-
sögðu skýringar á mörgu, en um-
fram allt skilning og áhuga afa
síns á fróðleiksfýsn hans og for-
vitni um alla hluti. Möguleikar til
fræðslu og náms voru ekki miklir
á þeirri tíð, og ekki um margt að
velja í þeim efnum.
Barnaskólakennsla var lítil sem
engin, yfirleitt farkennsla nokkra
mánuöi á ári og þar kennt aðeins
undirstöðuatriði s.s. lestur, skrift,
reikningur og að sjálfsögðu kverið.
Hinn ungi sveinn var mjög fróð-
leiksfús, svalg í sig sögur og annan
fróðleik frá afa sínum og ömmu og
öðru heimilisfólki.
Guðni Kjartansson, afi hans,
var að mörgum ekki talin við al-
þýðuskap, sérlundaður, harður í
horn að taka og einnig óvæginn
við sjálfan sig og aðra ef svo bar
undir.
Hann mun þó manna best hafa
skilið hina óslökkvandi mennta-
þrá hins unga sveins og fróðleiks-
fýsn og gerði allt sem í hans valdi
stóð með að hjálpa honum til
mennta.
Með hjálp afa síns og annara'
góðra manna tókst Þórleifi að
ganga menntaveginn, sem kallaö
er, og lauk kennaraprófi frá Kenn-
araskólanum í Reykjavík 1929 og
var þá stóru takmarki náð. Sjálfur
hefur Þórleifur lýst þessu fyrsta
skeiði æfi sinnar í bókum sínum,
meðal annars bókinni Hjá afa og
ömmu.
Sá, sem þessar línur ritar, fædd-
ist einnig í Hælavík nokkrum ár-
um síðar eða 1924, sonur móður-
systur Þórleifs.
Þegar ég man fyrst vel eftir mér
í Hælavík, var talað um þennan
frænda minn með sérstakri lotn-
ingu. Menn urðu alvarlegir og há-
tíðlegir í fasi, ef að hans var von,
allt snurfusað og þvegið eins og
stórhöfðingja væri von. Það leynd-
ist okkur ekki börnunum, að hér
var hetja á ferð, ofurmenni, sem
ekki ætti sinn líka þar um slóðir.
Það voru sérsta.kir hátíðisdagar,
þegar hann dvaldi í Hælavík. Ég
sá hann þó aldrei nema í fjarska á
þeim árum, dulmagnaða persónu,
sem allir dáðu og litu upp til.
Svo var það sumarið 1939 að
móðir mín tekur mig á eintal, og
segir mér, að Þórleifur frændi
minn hafi boðið mér að vera hjá
sér næsta vetur til náms í Gagn-
fræðaskóla ísafjarðar, mér al-
gjörlega að kostnaðarlausu. Ég
varð steinhissa, mállaus um stund
af undrun en jafnframt felmtri
sleginn yfir að hugsa til að fara
svo langt frá heimili foreldra
minna sem þá var á Hesteyri, en
til ísafjarðar hafði ég aldrei kom-
ið, og fannst hann óralangt í
burtu.
Ég spurði móður mína hvort
þau mættu missa mig frá bú-
skapnum, sem þó var ekki mikill
en faðir minn var þá sjúklingur.
Hún hvað svo vera, það mundi
bjargast.
Það var því úr að haustið 1939,
settist ég í fyrsta bekk Gagn-
fræðaskóla ísafjarðar og bjó hjá
Þórleifi frænda mínum og konu
hans Sigríði Hjartar. Þannig byrj-
uðu persónuleg kynni okkar
frændana.
Þórleifur hafði byrjað kennslu
strax að loknu námi og var er hér
var komið fastráðinn kennari við
Barnaskóla Isafjarðar og stunda-
kennari við gagnfræðaskólann
þar.
Hann hafði siglt til Kaup-
mannahafnar og dvalist þar
1934—’35 við Kennaraháskólann
þar og numið fyrst og fremst sögu,
landafræði, ensku og uppeldis-
fræði. Hann var virtur og dáður
kennari. Þau hjón áttu þá eina
dóttur barna, Þóru, rúmlega árs
gamla.
Umskiptin voru mikil fyrir mig,
sveitadrenginn, það var sem ég
kæmi allt í einu inn í ævintýra-
heim, sem mig hafði tæpast nokk-
urn tíman dreymt um. Hjá þeim
bjó ég í þrjá vetur og lauk gagn-
fræðaprófi, frá Gagnfræðaskóla
ísafjarðar 1942. Við frændurnir
urðum oftast samferða í skólann á
morgnanna. Þá var oft skrafað og
ég fræddur um hitt og þetta. Hann
kenndi þá sögu í Gagnfræðaskóla
ísafjarðar. Hann hafði sérstakt
kennslulag í sögu. Ekki
yfirheyrsluform en kryddaði text-
an með sögum um aðalpersónurn-
ar sem festu aðalatriðin í minni
lærisveinsins. Það var alltaf graf-
arþögn í tímum hjá honum. Nem-
endur voru sem dáleiddir af
kennslu hans.
Þannig varð Þórleifur frændi
minn raunverulegur örrlagavald-
ur í lífi mínu og þar með skipti
sköpum um mína framtíð.
A þessum árum var mikiö
menningarlíf á ísafirði. Þórleifur
tók mikinn þátt í því. Hann var
gæddur frábærum leiklistarhæfi-
leikum og tók mikinn þátt í leik-
list á ísafirði og síðar á Akranesi,
en þangað fluttu þau hjónin 1954,
er hann gerðist námsstjóri á Vest-
urlandi. Hann var einnig frábær
upplesari og er mér minnisstæðar
enn í dag ýmsir upplestrar hans
frá þessum árum, á sviði Alþýðu-
hússins á ísafirði, þar sem fólk
var sem bergnumið af lestri hans,
bæði kvæðum sögum og þáttum úr
leikritum og er mér sérstaklega
minnisstæðir þáttur sem honum
var mjög hugleikinn úr Gullna
hliðinu, en það var vani hans að
þegar hann ias leikrit, lék hann
hverja persónu fyrir sig. Því mið-
ur mun þessari listgrein, þ.e. upp-
lestrar hafa hnignað mjög hin síð-
ustu ár sem skemmtiatriði og er
það nú viðburður ef maður heyrir
slíkt á skemmtunum. Hann tók
einnig mikinn þátt í söngstarfi
Karlakórs ísafjarðar um árabil.
Þórleifur tileinkaði sér hugsjónir
jafnaðarstefnunnar og var all
framarlega í stjórn Alþýðuflokks-
félags Isafjarðar, en þá voru
helstu valdamenn þar Finnur
Jónsson, alþingismaður, Hannibal
Valdimarson, skólastjóri og rit-
stjóri Skutuls og Guðmundur G.
Hagalín, ritstjóri. Þetta var harð-
snúið pólitískt lið og stóðu and-
stæðingar þess því ekki snúning
um árabil og margar sögur fóru af
áróðurstækni Hagalíns, og er mér
minnisstæð ein saga er sagði frá
því er Hagalín var að reyna að
snúa andstæðingi sínum til réttr-
ar trúar og hélt því fram að þing-
maður hans hefði aldrei náð langt
I þingmannsstörfum sínum, því að
hann ætti ennþá sæti í neðri deild
og hefði aldrei komist í efri deild
Alþingis. Hvort þessi röksemda-
færsla leiddi til hugarfarsbreyt-
ingar kjósandans veit ég ekki.
Annars var Hagalín fastagestur
eitt kvöld, hjá þeim hjónum, Þór-
leifi og Sigríði, en það var á Þor-
láksmessu, en þá kom hann alltaf
í hádegismat og skötustöppu, sem
var uppáhaldsréttur Vestfirðinga
á þeim árum á Þorláksmessu.
Þórleifur var stakur bindindis-
maður allt sitt líf og starfaði í
Góðtemplarareglunni til dauða-
dags og var þar ávallt virkur fé-
lagi. Ekki ætla ég mér þá dul að
telja hér og meta öll þau margvís-
legu og fjölþættu störf Þórleifs,
svo sem ritstörf hans og margt
fleira, það munu vafalaust aðrir
mér færari gera.
Ég vil þó geta þess, að hann
gleymdi aldrei sinni fæðingar-
sveit, sem hann hefur gert ódauð-
lega í bókum sínum, svo sem
Hornstrendingabók og mörgum
fleiri.
Þórleifur kvæntist konu sinni
Sigríði Hjartar, 1935 og eignuðust
þau fjögur mannvænleg börn sem
öll eru á lífi. Sigríður var mikil
myndar og merkiskona, glæsileg
og frjálsleg í fasi og hin mesta
íþróttakona á yngri árum. Hún
reyndist mér sem einlæg móðir
þau ár sem ég dvaldi hjá þeim
hjónum. Þórleifur missti konu
sína árið 1972, eftir langvarandi
og erfið veikindi. Sjálfur var hann
þá þegar kominn með þann sjúk-
dóm er varð banamein hans.
Aldrei heyrði ég hann kvarta
vegna sjúkdóms síns eða annara
erfiðleika enda ekki lenska á upp-
vaxtarárum okkar að bera tilfinn-
ingar sínar, harma og sorgir á
torg.
Ég vil að leiðarlokum þakka
Þórleifi og konu hans, fyrir hjálp
þeirra og vináttu frá okkar fyrstu
kynnum, en þó einkum og sér í lagi
fyrir þá þrjá vetur sem ég dvaldi á
heimili þeirra, en það er það tíma-
bil námsferiis míns, sem ég minn-
ist best og gleymist aldrei og lýsir
sem skærar perlur í sjóði minn-
ingana.
Honum verður aldrei þakkað
sem vert væri.
Kristján Sigurðsson. læknir
ATIIYGLI skal vakin á því. að
afmælis- og minningargreinar
verða að berast hlaðinu með
góðum fyrirvara. Þannig
verður grein. sem birtast á í
miðvikudagshlaði. að herast í
síðasta lagi fyrir hádegi á
mánudag og hliðstætt með
greinar aðra daga. Greinar
mega ekki vera i sendibréfs-
formi. Þess skal einnig getið,
af marggcfnu tilefni. að frum-
ort Ijóð um hinn látna eru
ekki birt á minningarorðasíð-
um Morgunhlaðsins. Ilandrit
þurfa að vera vélrituð og með
goðu línubili.