Morgunblaðið - 04.12.1981, Side 10

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 4. DESEMBER 1981
10
að haustið sé
og hvað með það?
Er víst
rautt -
Bókmenntir
Jóhanna Kristjónsdóttir
Kristján Jóhann Jónsson:
HAUSTIÐ ER RAUTT
Útg. Mál og Menning 1981.
Því má velta fyrir sér, af hverju
höfundurinn taídi sig þurfa að
senda frá sér þessa bók — látum
vera þótt hann skrifaði hana fyrir
sig. Kannski er gott fyrir unga
höfunda að byrja með því að
skrifa dálítið vonda bók, þá verður
að minnsta kosti enginn til að
hafa uppi óhóflegar kröfur við þá
næstu. Raunar á Kristján heldur
létt með að skrifa, honum vefst
ekki tunga um tönn í skrifum sín-
um, hins vegar er mér fyrirmunað
að sjá, um hvað hann er að skrifa.
Það liggur ljóst fyrir að þorpið
Miðgarður (Egilsstaðir?) er að
þenjast út — það virðist vera af
hinu illa, þá verður mannlífið ekki
eins gott og fagurt og áður, af
hverju sem það stafar, hér er ekk-
ert gert til að skýra það fyrir les-
andanum. Hvað skyldi þetta
dramatíska augnablik í bókarlok
þýða, þegar skurðgröfuskrímslið
ræðst á húsið, þar sem hugsjóna-
veran Margrét situr í mótmæla-
skyni með þörn sín?
Og svona mætti fleira telja.
Kaflarnir virkuðu flestir eins og
nettar smásögubyrjanir, mér datt
í hug snemma í þókinni að þar
myndi koma að höfundur fléttaði
örlög allra þessara persóna saman
á einhvern áhrifamikinn hátt til
að fá botn í þetta. En svo varð
ekki. Lesendabréfum stungið inn á
milli, hvaða sögu eiga þau að segja
okkur, hugsanir höfundar, á
stundum og stundum ekki. Mér
fannst þau bera í sér tilgerð, höf-
undur að sýna einhver stílbrögð,
en hver?
Persónusköpun er ekki fyrir að
fara í bókinni, að því leyti get ég
fallist á það sem segir á kápusíðu
að skáldsagan sé nýstárleg. Fólkið
úr sveitunum í kring, Álfur bóndi,
maðurinn sem er vondur við kon-
una sína o.s.frv., ég fæ ekki séð
erindi þeirra inn í „söguna" frekar
en svo ótal margt annað sem
Kristján Jóhann telur þörf að bera
fram. Eg skal viðurkenna, að ég
verð að taka undir með ýmsum
fleirum, sem hafa lesið þessa bók,
ég skil ekki til hvers og á hvaða
Kristján Jóhann Jónsson
forsendum hún er látin ganga út á
þrykk fyrir alþjóð. Þótt það sé
ljóst að Kristján er lipur penni,
dugar það ekki ef hugsanir og
framsetning eru svo samhengis-
lausar, að það er engan botn í
þetta að fá.
Skin og skúrir
Bókmenntir
Jenna Jensdóttir
Þórir S. Guðbergsson:
Kátir krakkar.
Káputeikning og myndir:
Búi Kristjánsson.
Bókaútgáfan Salt hf. 1981.
Kátu krakkarnir í bókinni hans
Þóris eru þrjú systkini. Árni er
þeirra elstur, tíu ára. Óli er sjö
ára og litla systirin Inga er tæp-
lega fjögra ára. Þau eru glöð og
gáskafull og rýnin á útlit full-
orðna fólksins. Siðfræði virðist
ekki sterkasti þátturinn í uppeldi
foreldranna — sem annars eru
ágætir félagar barna sinna.
Fagran haustdag, nokkru eftir
að skóiinn er byrjaður, fara þau
öll í heimsókn til vinafólks í
Borgarfirði. Haustfegurð náttúr-
unnar hefur mikil áhrif á móður-
ina, sem lýsir skemmtilega um-
hverfinu fyrir börnunum.
Þetta er mikil reynsluferð fyrir
Ingu, sem fyrst er hrædd við
hundinn á bænum — og síðan litla
kettlinginn sem glennir upp ginið
er Inga tekur hann í fangið. Hún
fær ávítur hjá bróður sínum Óla
fyrir meðferðina á litlu kisu.
Inga hverfur út úr bænum og
þegar hennar er saknað, finnst
hún ekki.
Brátt taka allir þátt í leitinni —
hrópa og kalla. En bóndinn veit að
hróp og köll eru til einskis — þau
kafna aðeins í ár- og fossanið, sem
er yfirgnæfandi þegar skammt
kemur frá bænum.
Börnin vissu áður en þau fóru
að heiman úr borginni að litlir
kettlingar voru fæddir á bænum.
Árni hlakkaði hvað mest til að
sjá þá og eignast einn þeirra ef
hægt yrði.
Bls. 29: „Systkinunum kom nú
saman um að biðja hjónin á bæn-
um að selja sér einn kettlinganna.
Árni vildi eiga mest í honum, þar
sem hann væri elstur og mundi
hugsa mest um hann ...“
Hin Ijúfu gestrisnu hjón á bæn-
um gefa systkinunum einn kettl-
inginn.
Bls. 30: „... Þið megið eiga þetta
litla sæta grey, ef þið passið hana
Þórir S. Guðbergsson
vel. Þetta er læða og hefur hún
bæði heila og tilfinningar, svo hún
skilur meira en þið haldið," segir
bóndakonan Gunna.
Gleði systkinanna yfir litla
kettlingnum Beilu er mikil. Nafnið
var Kristján bóndi búinn að gefa
henni áður.
Það er mikið að gera þegar heim
kemur. Bella eignast forláta rúm,
sem Árni smíðar og við hana er
leikið á allan hátt.
Frásögnin af samskiptum kisu
litlu og barnanna er hlý og
skemmtileg og yfir henni er léttur
blær.
Dag nokkurn eltir Bella Árna í
skólann. Hann skilur hana eftir
utan dyra, en hefur þó af því
áhyggjur stórar að litla kisa rati
ekki heim.-En bæði kennarinn og
presturinn trúa á ratvísi kisu. Og
lesanda finnst því að þeir eigi
nokkra sök á því að Bella týnist.
Eg mun ekki rekja söguþráðinn
lengra. Læt ungum forvitnum les-
endum eftir að kynna sér þann
reynslutíma, sem systkinin lifa
meðan Bella er týnd.
En í lokin segi ég hreinskilnis-
lega að öll uppnefnin í sögunni á
fullorðnu, velviljuðu fólki verkuðu
illa á mig. Það er síður en svo
fyndni að uppnefna fólk þótt
eitthvað sé að útliti þess.
Myndir eru teiknaðar af Búa
Kristjánssyni. I þeim er viss já-
kvæð hlýja.
Bókin er vönduð frá útgáfunnar
hendi.
Það er óefað leyfilegt að geta
þess hér að í ritdómi um bók höf-
undar Táningar og togstreita féll
út lína, þar sem ágætar myndir
Rúnu Gísladóttur voru nefndar.
„Af úðanum risu regnbogar“
Bókmenntir
Jenna Jensdóttir
Theodóra Thoroddsen.
ÞULUR
Myndirnar eftir Guðmund Thor
steinsson og Sigurð Thoroddsen.
Mál og menning 1981.
Fyrir löngu liðnum öldum
lék ég mér um höfin blá,
lærði hljóm úr streng að slá.
Þar sem sól í sævartjöldum
sefur um langar nætur.
Á mararbotni situr sveinn og grætur.
Það er gaman að sjá Þulur
Theodóru Thoroddsen aftur á
prenti — í nýjum búningi.
Þær komu fyrst út árið 1916 og
voru þá myndskreyttar af systur-
syni hennar, hinum kunna lista-
manni Guðmundi Thorsteinsson
eða Mugg.
Smásögur hennar: Eins oggeng-
ur, komu út 1920.
Auk þess að skilja eftir sig
margvíslegt efni á sviði ritstarfa
var Theodóra fjölhæf listakona.
Ritsafn hennar kom út 1960 í um-
sjá Sigurðar Nordals prófessors.
Sú var tíðin að flest börn á ís-
landi kunnu Þulur Theodóru utan
að. Börn og fullorðnir skemmtu
sér við að syngja þær eða lesa á
hljóðum vetrarkvöldum. Dulúðugt
efni þeirra hríslaðist um unga
hugi. Undraveröld opnaðist vitund
þeirra fyrir mátt orðanna.
Frábærar myndir Muggs juku á
ímyndunaraflið, sem fékk byr
undir báða vængi:
Sólrún, (iullbrá, (■ewlalín
l»akklu í lundinn fríÓM,
fákurinn brúni bídur þín,
ba*ói skulum við ríða
fram (il hlíða,
fram til l-ambahlíða.
Við skulum lugnja í lautunum,
á lousontjinn hlýða,
lína blóm í brekkunum
og berin út á móunum.
Kn líttu ekki undir lyngið
„þar launbirnir skríða“.
Við skulum ganga í gilið,
þó gatan né mjó,
upp að stóra steininum,
sem stendur undir fossinum ...
Börn sem lærðu slíkan
skáldskap áttu sér litríkara
tungutak í daginn og dýpri skiln-
ing til allra átta í vegferð sína.
Þótt nú sé „öldin önnur" og börn
rauli fremur enska slagara, en
gamlar þulur, er vert að muna að
hér er á ferðinni brot úr bók-
menntaarfi okkar.
Snilldarlegar myndir Muggs og
Sigurðar eru líka vænlegar til þess
að auðvelda skilning og vekja rækt
til þessarar gömlu greinar skáld-
skapar. Ef hugur fylgir máli, að
kynna hana nýrri kynslóð þannig
að til þroska og gleði megi verða.
Bökunaráhöld
í úrvali
Laugav 6. Slml 14550

SUMARBLÓM
í PARADIS
tSUMARBLÓM
PARADÍS
Ný skáldsaga eftir Snjólaugu
Bragadóttur frá Skáldalæk.
Saga er fjallar um ástir og örlög
ungrar Reykjavíkurstúlku sem
fer til starfa í sumarparadís
sem komið hefur verið upp í
Breiðafjarðareyju. Saga um
ástir og togstreytu ungs fólks,
líf þess og störf.
ÖRN&ÖRLYCUR
stðunuau sirni 84866
i Sjálfstæðisflokksins
DREGIÐ ANNAÐ KVOLD
Afgreiöslan í Sjálfstæðishúsinu, Háaleitisbraut 1,
er opin í dag til kl. 23.00. Sími 82900.
-----------------------------GREIDSLA SÓTT HEIM EF ÓSKAÐ ER. “