Morgunblaðið - 18.12.1981, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 18. DESEMBER 1981
Stílfærðar minningar
Bókmenntir
Erlendur Jónsson
Asbjörn Hildremyr: í HERTEKNU
LANDI. Gudmundur Daníelsson
sneri á íslensku. 212 bls. Setberg.
Kvík, 1981.
Efni þessarar bókar er í stuttu
máli sem hér segir: Hundrað
tonna norskur fiskibátur kemur
til Seyðisfjarðar í október 1940.
Með bátnum er norskt flóttafólk
sem flúið hefur hernám Þjóðverja
! Noregi. Upphaflega var ferðinni
heitið til Ameríku. En ýmissa
orsaka vegna varð ísland hinn
endanlegi staður. Eftir stuttan
stans á Seyðisfirði var haldið til
Akureyrar, síðar til Reykjavikur
þar sem fólkið hafði samastað til
stríðsloka. Söguþulur og aðalper-
sóna er drengur á áttunda ári, það
er að segja höfundur þessarar
bókar.
Þegar Asbjörn Hildremyr hvarf
frá Islandi í stríðslok var hann
kominn svo til vits og ára að hann
má vel muna eftir sér hér. Upplýst
er á kápusíðu að hann hafi þýtt
fjölda íslenskra bóka á norsku,
komi hingað oft og eigi hér vini og
kunningja. Tengsl hans við Island
hafa með öðrum orðum haldist.
En hversu mikill Islendingur er
hann? Hvarf hann héðan eins og
gestur eða var Islandsdvölin þá
runnin honum svo í merg og bein
að hann sæi þetta land orðið með
augum heimamanns? Víst hefur
hann orðið hér fyrir einhverjum
áhrifum. En eigi að síður — og
þess vegna er bók þessi fróðleg
meðal annars — hefur hann
skyggnt aðstæður og umhverfi hér
með gests auga og því glöggu. Is-
land og Noregur eru ólík lönd
þrátt fyrir skyldleika þjóðanna.
Norskar bókmenntir eru að mörgu
leyti ólíkar íslenskum. Og þessar
minningar eru engin undantekn-
ing frá því. '
Minningar? Á titilsiðu stendur:
»Sönn saga norskrar fjölskyldu
hernámsárin á íslandi 1940—45.«
Ekki skal efast um sannleiksgildi
þeirra orða svo langt sem þau ná.
En fjörutíu ára gamlar minningar
tæplega fimmtugs manns hljóta
að bera nokkurn svip af fjarlægð-
inni, einkum að tekur til smáatr-
Asbjörn Hildremyr
iða. Saga þessi ber líka sterkan
keim af skáldsögu. Strax á fyrstu
blaðsíðu nam ég t.d. staðar við
þessa málsgrein: »Það sem eftir
FALKINN
Hljómplötudeild
Fást í hljómplötuverzlunum
um land allt.
stóð var þungur dynur frá vélinni
hinum megin við vegginn, titring-
ur í skipsskrokknum frá skrúfu-
öxlinum, sem djöflaðist hringi
sína án afláts í þröngri grópinni
undir lúkarsgólfinu.*
Hvorki er þessi lýsing barnsleg
né barnaleg heldur er þetta út-
spekúleraður skáldskaparstíll
þroskaðs rithöfundar.
Asbjörn Hildremyr hefur bæði
metnað og hæfileika til skáldskap-
ar; stíll hans og frásagnarháttur
hneigist allur í þá áttina. Hins
vegar er lítið um þess konar fræði-
mennsku í þessari bók sem oft ein-
kennir íslenskar minningabækur
þar sem viðleitnin beinist helst að
því að halda sér dyggilega við efn-
ið og setja það svo fram að aðrir
leggi á það fullan trúnað. Stíllinn
er hér verulegt atriði.
I samræmi við aldur drengsins í
sögunni er sagt hér frá ýmsum
bernskubrekum; t.d. var sögumað-
ur vart fyrr stiginn á land en hann
lenti í áflogum og grútarkasti. Og
var það ekki í fyrsta skipti sem
hann reyndi krafta sína við ís-
lenska stráka. Grunnt var líka á
þjóðernismálunum eins og fyrri
daginn hér á Fróni:
»Þeir taka mig fyrir bara af því
ég er norskur. þeir eru ekki einu
sinni okkar megin heldur. Sumir
þeirra eru áreiðanlega Þjóðverja
megin.»
Hér þarf sögumann alls ekki að
misminna. Fram eftir stríðinu var
eins konar tíska hjá strákum að
látast vera hlynntir Þjóðverjum,
herir sem flýðu sem fætur toguðu
á ölium vígstöðvum — eins og þá
var raunin um breska og franska
herinn — voru ekki ákjósanleg
fyrirmynd í hasar heldur þvert á
móti. Hins vegar dáðist allur þorri
Islendinga að baráttu Norðmanna
og rann til rifja örlög þeirra. —
Og loks rann upp langþráður frið-
ardagur. En þá fyrst segir As-
björn Hildremyr að styrjaldar-
ástand hafi skapast í Reykjavík,
slík voru fagnaðarlætin. Loks var
stigið á skipsfjöl á ný og Island
kvatt: »Það síðasta sem ég fékk í
lófann áður en við lögðum frá
bryggjunni var stór vel fóðraður
marsipangrís.«
Svo minnisstætt sem hernámið
hlaut að vera Islendingum urðum
við ekki mikið fyrri til en höfund-
ur þessarar bókar að rifja það
upp. Nú er það hins vegar talsvert
í sviðsljósinu þannig að Hildre-
myr er hér á réttum tíma með
þessa bók.
Ekki býst ég við að heimildar-
gildi þessara endurminninga muni
teljast mikið. En hressileg er bók-
in og lýsir að mörgu leyti vel þeim
andblæ sem hér ríkti á hernáms-
árunum.
Guðmundur Daníelsson hefur í
þýðingunni fylgt eigin stíl og má
segja að Hildremyr sé ekki í kot
vísað að slíkur höfundur skuli
færa verk hans í íslenskan búning.
Lýst eftir vitni
MIÐVIKUDAGINN 2. desember
varð árekstur gegnt benzínstöð
Skeljungs á Miklubraut kl. 18.39.
Okumaður bifreiðar á leið í austur
átt ók framhjá röð kyrrstæðra bif-
reiða á vinstri akgrein Miklubraut-
ar.
Einni bifreiðinni í röðinni var
skyndilega ekið í veg fyrir hann
með þeim afleiðingum að bifreið-
arnar skullu saman. Ökumaður
bifreiðarinnar á hægri akgrein
var fluttur á slysadeild en hann
hlaut högg á andlitið. Vitni að
þessum árekstri eru vinsamlega
beðin að gefa sig fram við lögregl-
una.