Morgunblaðið - 16.01.1982, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 16. JANÚAR 1982
29
máli að rekja það hér, þó aðal-
kjarni sögunnar verði að bíða
betri tíma.
Rétt fyrir lokin vorið 1925 fékk
Kristinn Vigfússon skilaboð frá
verkfræðingi og stjórnarformanni
Flóaáveitunnar að koma ákveðinn
dag upp að Laugardælum til við-
ræðna við stjórn áveitunnar.
Kristinn gerði sér ekki grein fyrir
því, hvað hér var á seiði fyrst í
stað, og var á báðum áttum, hvort
hann ætti að fara til stefnunnar.
En honum varð það fljótt ljóst, að
hér gat verið stórt mál á ferðinni,
sem hann vildi ekki láta sér úr
greipum ganga. Hann bjóst því
stefnudaginn til ferðar upp að
Laugardælum.
Þegar hann kom til Laugardæla,
tók Eggert Benediktsson á móti
honum opnum örmum og fagnaði
honum vel. Verkfræðingur Flóa-
áveitunnar, Steinn Steinsen,
skýrði honum frá því, að stjórn
áveitunnar vildi ráða hann til að
b.vggja og smíða flóðgátt í aðal-
skurði áveitunnar á Brúnastaða-
flötum. Steinn lýsti fyrir honum
verkinu og lagði fyrir hann teikn-
ingar. Hann kvað verkið vanda-
samt og þyrfti til að leysa það vel
af hendi mikla útsjónarsemi og
fyrirhyggju á mörgum sviðum.
Aðalvandamálið og það mesta
væri, að þétta mótin, dæla úr þeim
vatni, og tryggja að steinsteypan
yrði haldgóð og örugg í straum-
vatninu. Hér væri langtum meiri
vandi að steypa í vatni en í sjó, því
straumur árinnar ylli þar mestum
erfiðleikum. Steinn sagði Kristni,
að hann mætti setja upp hvaða
kaup sem hann kysi, og jafnframt
fengi hann að ráða mannskap við
verkið og jafnframt mætti hann
útvega eða kaupa þau tæki, vélar
og önnur áhöld, er hann teldi
nauðsynleg.
Kristinn ræddi málið fram og
aftur við stjórn áveitunnar og
verkfræðing hennar. Hann var
lengi á báðum áttum, hvort hann
ætti að taka að sér þetta sérstæða
og vandasama verk. Þar kom samt
að hann tók að sér verkið. Þegar
hann kom niður á Eyrarbakka, fór
hann þegar að ráða sér menn og
var svo heppinn að flestir sem
hann vildi helst voru enn á lausum
kili.
Mikil saga er af byggingu flóð-
gáttarinnar á Brúnastaðaflötum
vorið og sumarið 1925. Kristinn
leysti vanda verksins af miklum
hyggindum og kunnáttu. Af því er
mikil saga og er tekin eftir honum
sjálfum. Þekking hans á notkun
véla í fiskiskipum var undirstaða
þess, að honum tókst að sigra vá-
lynda vætt, Hvítá, og festi frjó-
magn hennar í farveg hins mikla
vélgrafna aðalskurðar Flóaáveit-
unnar til heilla og búsældar Flóa-
bændum um komandi ár.
Flóðgáttin á Brúnastaðaflötum
er mikið og voldugt mannvirki.
Hún var fræg í sögu landsins.
Þangað fóru þjóðhöfðingjar og
margt frægra manna til skoðunar
næstu áratugina. Hún bar hróður
lands og þjóðar í sjón og raun
verklegra afreka hins breytta
tíma á Islandi vítt um lönd.
En afrek Kristins Vigfússonar
við smíði Flóðgáttarinnar á
Brúnastaðaflötum, urðu honum
mikill örlagavaldur. Að henni lok-
inni fékk hann hvert stórverkið á
fætur öðru og skulu nokkur þeirra
helstu rakin hér. Hjallakirkja í
Ölfusi, Mjólkurbú Ölfusinga í
Hveragerði, Heilsuhælið á Reykj-
um í Ölfusi, Brautarholtsskóli á
Skeiðum, Skólasel Menntasklans í
Reykjavík, prestsseturshús í
Skarði í Gnúpverjahreppi, íbúð-
arhús í Litlu Sandvík í Flóa,
barnaskóli á Selfossi, sýslu-
mannssetrið á Selfossi, sláturhús
á Selfossi, Landsbankahúsið á
Selfossi og mörg íbúðarhús þar.
En mesta verk Kristins Vigfús-
sonar var smíði nýja Mjólkurbús-
ins á Selfossi, en bygging þess stóð
yfir mörg ár eða frá 1953—1959.
Einnig byggði Kristinn safnahús á
Selfossi og hafði hann mikinn
áhuga á safnamálum og þjóðleg-
um fróðleik yfirleitt og lagði
framgangi menningarmála í hér-
aði mikið og öruggt lið.
Kristinn fluttist til Selfoss árið
1931 og byggði sér stórt timburhús
á fögrum stað er hann nefndi Ár-
nes. Hann átti þar heima ávallt
síðan.
Kristinn Vigfússon kvæntist 2.
nóvember 1929, Aldísi Guð-
mundsdóttur frá Litlu Sandvík í
Flóa. Hún var f. í Litlu Sandvík 24.
febrúar 1902, d. 9. ágúst 1966. Þau
eignuðust þrjá syni: Guðmund,
bankagjaldkera á Selfossi, Sigfús,
byggingameistara á Selfossi, og
Hafstein, iðnrekanda í Hvera-
gerði.
Kristinn Vigfússon var mikill
maður á velli, gjörvilegur í allri
framgöngu, hvatlegur, dugnaðar-
legur, drengilegur og hispurslaus.
Hann bar það með sér við fyrstu
kynni, að þar fór kraftamaður er
vissi vel hvað hann vildi og ætlaði
sér. Hann var manna skemmtileg-
astur í viðræðum, góður ræðumað-
ur og sanngjarn á mannamótum,
en gerði ekki mikið af því. Hann
var manna kurteisastur og kunni
betur að umgangast fólk en al-
mennt gerðist. Hann varð
snemma forustumaður jafningja
sinna, og var til þess kjörinn
vegna mannkosta og hæfni. Hann
var mikill og fær verkstjóri, hafði
alveg sérstakt lag á mönnum við
vinnu. Prúðleiki hans, örugg og
stillt framkoma réðu þar mestu.
Hann skipaði mönnum ekki fyrir,
heldur leiðbeindi og skýrði verk-
efnin af kunnáttu og festu. Krist-
inn var afburða sjómaður og skip-
stjórnandi, veðurglöggur, athug-
ull, kunni góð skil á sjólagi og alls
konar fyrirboðum, breytingum
viðkomandi sjónum, straumum og
fari við strönd og sker og á mið-
um. Honum hnekktist heldur aldr-
ei á við skipstjórn né formennsku.
Hamingja hans var þar ekki síðri
en við vandasöm og fjölþætt verk í
landi. Sjómennskan var honum
hugleikin og minntist hann oft at-
burða og manna frá löngu liðnum
tímum í Þorlákshöfn. Hann var
aflasæll og heppinn formaður.
Mannkostir hans voru fjölþættir
og miklir, og urðu í athöfnum
hans á langri ævi til mikilla heilla
og gróandi í þjóðlífinu.
Á stundum er ég minnnist mik-
ilhæfra vina og samtíðarmanna,
vaknar sú spurning, hvaðan erfðu
þeir þessa kosti? I sambandi við
vin minn, Kristinn Vigfússon, er
ég ekki í vanda. Mér detta í hug
tveir forfeður hans, er hann líkt-
ist. Þeir eru, hinn fyrri, Bjarni
Jónsson trésmiður, eða snikkari
eins og hann var nefndur. Hann
var lærður smiður og smíðaði
margar kirkjur á Suðurlandi, en
til smíða þeirra þurfti þá lærðan
smið, ef vel átti að fara. Það voru
einu húsin þá á Suðurlandi er
kröfðust verkþekkingar. Bjarni
átti heima á Núpum í Ölfusi og
átti tvo syni með bóndadóttur þar,
og er annar þeirra forfaðir Krist-
ins. Bjarni lést fyrir aldur fram.
Hinn síðari er Jón Sigurðsson
silfursmiður og bóndi á Bíldsfelli í
Grafningi, mikill hagleiksmaður
og áhrifaríkur í héraði um sína
daga. Kristinn Vigfússon átti silf-
urskúfhólk, góðan grip, og voru á
hann letraðir stafirnir JS. Ég
sýndi Kristni fram á það, að þetta
væri fangamark forföður hans
Jóns silfursmiðs á Bíldsfelli og
varð hann mjög hrifinn að fá þá
vitneskju og vita að hann átti
þennan mikla hagleiksmann sem
forföður.
Kristinn Vigfússon var alvöru-
maður. Hann var trúmaður,
raunsær og frjálslyndur. Hann
var andatrúarmaður af fullum
sann, eins og sú trú er og var með-
ai alþýðu í anda Haraldar Níels-
sonar og Einars H. Kvaran. Hann
unni mjög andlegum tilraunum og
tók þátt í þeim af sönnum og heil-
um drengskap.
Með Kristni Vigfússyni er geng-
inn á vit feðra sinna einn mark-
asti landneminn á Selfossi. Minn-
isverkin um hann standa óbrot-
gjörn í túni kaupstaðarins við Ölf-
usá. Þau munu bera svip hans til
ókominna kynslóða. Þau bera
vandvirkni hans og festu skýr
dæmi. Á akri hins ókomna, reisir
hann önnur meiri.
Eg samhryggist sonum hans og
tengdadætrum, ættingjum og
venslafólki. En minningin um
mikilhæfan og góðan dreng lifir.
Það er mest.
Jón Gíslason
í dag er til moldar borinn, á
Selfossi, Kristinn Vigfússon bygg-
ingarmeistari að loknu farsælu og
miklu ævistarfi. Mun ég ætíð
minnast hans þakklátum huga og
verður það ekki allt borið á torg,
en ég bið blaðið að flytja lesendum
þetta:
Kristinn Vigfússon fæddist á
Eyrarbakka 7. janúar 1893. For-
eldrar hans voru Vigfús Hall-
dórsson frá Ósabakka á Skeiðum
og Sigurbjörg Hafliðadóttir frá
Brúnvallakoti í sömu sveit. Ættir
þeirra stóðu traustum fótum í
Árnesþingi og mun ég ekki rekja
þær hér frekar, aðeins geta þess
að langafi Sigurbjargar var Illugi
Jónsson, staðarsmiður í Skálholti
hjá Finni biskupi Jónssyni, lista-
smiður á sinni tíð og kippti þar
Kristni og mörgum frændum hans
vel í kynið.
Kristinn ólst upp á Eyrarbakka
og þegar um fermingu fór hann að
vinna hjá Sigurði Gíslasyni for-
manni og trésmið, en kauplaust
smíðanám stundaði hann síðar
hjá SigurðL Isleifssyni smið á Eyr-
arbakka. Upp úr tvítugu stundaði
hann brúarsmíði á sumrin, m.a.
við Ytri- og Eystri-Rangá og
Hamarsá í Suður-Múlasýslu. Það-
an var hann kvaddur til Norð-
fjarðar sem verkstjóri við smíði
Sigfúsarbryggju þar. Þá var
Kristinn aðeins 22 ára gamall og
sýnir þetta hvert traust hann
hafði þá þegar fengið.
Samfara smíðinni stundaði
Kristinn sjó á vetrarvertíðum.
Þætti slíkt með ólíkindum nú, en
Kristinn sagði mér svo sjálfur frá,
að þetta hefði þótt sjálfsagt á
þeim tíma. Enginn vildi ganga at-
vinnulaus og trésmíðar lögðust af
vetrarmánuðina — og til einskis
var að leita um atvinnuleysisbæt-
ur. Kristinn reyndist happadrjúg-
ur sjómaður. Hann var formaður í
12 vertíðir, bæði frá Eyrarbakka
og Þorlákshöfn, og á síðustu vertíð
sinni, 1929, reri hann þaðan ára-
skipinu Farsæl og varð þá síðasti
áraskipaformaðurinn í Höfninni.
Þetta ár varð mikið gæfuár í lífi
Kristins Vigfússonar. Þann 29.
nóvember 1929 gekk hann að eiga
Aldísi Guðmundsdóttur í Litlu-
Sandvik í Flóa. Foreldrar hennar
voru Guðmundur Þorvarðarson
hreppstjóri í Litlu-Sandvík og Sig-
ríður Lýðsdóttir frá Hlíð í Gnúp-
verjahreppi. Sást fljótt að mikið
jafnræði var með þeim hjónum.
Þau eignuðust brátt eigið íbúðar-
hús á Selfossi, Árnes, sem þau
hófu að reisa haustið 1931 og
fluttu í vorið eftir. Þrír eru synir
þeirra: Guðmundur hankagjald-
keri á Selfossi, kvæntur Asdísi
Ingvarsdóttur frá Skipum; Sigfús
byggingarmeistari á Selfossi,
Fæddur 8. júlí 1906
Iláinn 16. desember 1981
Þegar Guðs náðarstjarna lýsti
hjörtu vor og við bjuggum okkur
undir að fagna komu frelsarans á
heilagri jólahátíð, laust okkur
harmur, því horfinn er gamall vin-
ur og venslamaður.
Svo völt er vor gæfa, og gleðin
er naum, því hverju skini fylgir
skuggi, og aldrei er gleðin svo heil
að ekki sé sorgin á næsta leyti.
Þannig er lífið. — Og leiðin er
löng, en þrautir og þjáning skulu
verðá okkur til lærdóms og
þroská, því jafnvel á myrkustu
stundum megum við finna geisl-
ana frá þeirri sól, sem Guð hefur
léð okkur í géghum trúna á kær-
leikann, sem umvefur allt og elsk-
ar. — Það er sú náð er sættir
okkur við lífið.
Bjarni Gunnar Sæmundsson
lézt þann 16. desember 1981 og var
jarðsunginn 28. sama mánaðar.
Hann vann lengst af hjá
Reykjavíkurhöfn sem bílstjóri og
innheimtumaður, hann var vel lát-
inn í starfi, enda traustur og sam-
vizkusamur, svo sem allstaðar þar
sem hann kom við sögu.
Hann hefur lokið lífsgöngunni,
og langt stríð er á enda.
Það fylgir því söknuður að sjá á
bak vinum sínum og ættingjum.
kvæntur Sólveigu Þórðardóttur
frá Sölvholti, en yngstur er Haf-
steinn framkvæmdastjóri Kjöríss
í Hveragerði, kvæntur Laufeyju
Valdimarsdóttur frá Hreiðri í
Holtum.
Kristinn Vigfússon valdi sér
Selfoss til búsetu. Voru þá aðeins
fá hús þar, að vísu ein kaup-
mannsverslun, nýstofnað kaupfé-
lag og mjólkurbú, en Kristinn
spáði rétt í framtíðina. Hér fékk
hann vissulega verk að vinna og
miklu víðar um héraðið. En flest
verk hans voru unnin á Selfossi,
hann varð byggingarmeistari
allra samvinnufélaganna þar, og
má þar aðeins drepa á endurbygg-
ingu Mjólkurbús Flóamanna
1953—1959. Það mun vera stærsta
samfellda verkið sem Kristinn
vann að, en auk þess byggði hann
mikið fyrir ýmsar ríkisstofnanir,
sýslumannsbústað, barnaskólann
og safnahús Árnessýslu. Ég nefni
ekki fleiri stórvirki Kristins; aðrir
mér færari munu gera iðnaðar-
manninum betri skil.
Fjölskyldumaðurin Kristinn
Vigfússon og heimilið Árnes verð-
ur mér hins vegar hugstæðara
efni — alla tíð ógleymanlegt. Al-
dís, föðursýstir mín, var svipmikil
húsfreyja og gestrisin. Ég hóf
ungur að leita til hennar er skóla-
gangan hófst á Selfossi og átti þar
hauk í horni. Regla á heimilinu
var óvenjuleg og allt gekk snurðu-
laust fyrir sig eins og hvert andar-
tak lífsins væri hnitmiðað.
Frænka mín var skrafhreyfin og
hafði ákveðnar skoðanir á hverj-
um hlut. Heldri mönnum vægði
hún í engu og þeim sem hún vissi
að lúrðu á sínu var hún vön að
stjaka við. Þeim sem var minni
máttar reyndist hún hins vegar
frábærlega; ég vissi um nokkra
sem hún sá um að ekki liðu neyð
um jólin, eða í aðra tíð. Og þótt við
eflda væri að etja og málstaðurinn
næsta vonlaus tók hún hiklaust að
sér málstað lítilmagnans. Það
fékk ég stundum sjálfur að reyna
sem barn, en þegar ég óx úr grasi
voru aðrar kröfur og meiri gerðar.
Við hliðina á slíkri konu átti ég
framan af erfitt með að meta
persónu Kristins; hann var allur
hægari í framgöngu og við mig
hafði hann færri orð en Aldís. I
hópi fullorðna fólksins var hann
greinilega frásagnarmaður góður,
launfyndinn og neyðarlegur þegar
þurfti. Ég sá hann sílesandi í frí-
stundum sínum, hann átti góðar
bækur og fór vel með þær. Það var
ekki fyrr en á fimmtánda ári mínu
að mér varð ljóst hvern mann
Kristinn hafði að geyma. Dísar-
fell, eitt af Sambandsskipunum,
var að koma í fyrsta sinn til
heimahafnar sinnar í Þorláks-
— Og víst var sárt að sjá á bak
þeim ágæta manni, sem Bjarni
var, því hann var sérlega hlýr í
öllu viðmóti, gætinn og orðvar,
nærgætinn og vandaður til orðs og
æðis, öll athöfn hans hneig að því
að laða það besta fram í mannin-
um og þá voru allir jafnir, hvort
þeir voru ungir eða aldnir.
Fréttin um lát Bjarna færði
okkur hryggð, um leið og hugur
okkar fylltist þakklæti við þá til-
hugsun að loks væri á enda það
langa stríð, sem hann háði við
þann illræmda sjúkdóm, sem að
endingu hlaut að buga hann.
— Enda var það löngu séð, að
hverju stefndi, og þótti mörgum
með ólíkindum hve lengi hann
entist, en ef hann var spurður
hvernig honum liði, var svarið
ætíð það sama: „Mér líður vel, það
er ekkert að mér.“ Þó gerði hann
sér fulla grein fyrir því að það var
aðeins um stundarbið að ræða, en
hann kveið samt engu.
Enginn friður er eins tær og
hreinn, og sá er hvílir á andliti
þess látna eftir langar þrautir.
Þar dvelur náðarhönd Drottins,
með nærandi hvíld sinni og fyrir-
heiti um betri vist í öðrum heimi.
Þannig held ég að flestir minn-
ist Bjarna G. Sæmundssonar, sem
til hans þekktu.
Bjarni Gunnar Sæm-
undsson - Minningarorð
höfn. Múgur og margmenni fór að
taka á móti, draumur fólksins við
hafnlausu ströndina var að ræt-
ast. Þarna var eftirminnileg at-
höfn, í brúnni stóðu framámenn
úr Reykjavík, samvinnufrömuðir
úr héraði og Kristinn Vigfusson
trésmiður. Flest allt sem þar var
sagt er mér nú fullgleymt, en loks
sagðist Egill Thorarensen ætla að
gefa orðið einum af gömlu ára-
bátaformönnunum í Þorlákshöfn.
Þessi ræða verður mér alltaf
ógleymanleg. Sumt er þó gleymt
en efnisinntakið finnst mér ég
hafa. Kristinn minntist gamla
tímans í Þorlákshöfn og bná þar
upp svo skýrum myndum að allt
varð stórum ljósara. Hann bar það
líf saman við nútímann og minnt-
ist þeirrar baráttu sem háð var til
að koma breytingunum á. Hann
bað menn að líta út á gjöful fiski-
miðin þarna skammt undan og
lýsti fyrir okkur þeirri gullkistu
Sunnlendinga. En til þess að þau
nýttust yrði að byggja höfn. Hve
Kristinn bar sig vel í „ræðustóln-
um“ þýðir mér ekki að lýsa en
hann nýtti vel þessa stund og hreif
alla með sér.
Frá þeirri stundu lét ég ekkert
tækifæri ónotað til að hlusta á
Kristin Vigfússon. Síðar meir
hafði ég góð tækifæri til að vera
með honum og nema af honum.
Hann var sjálfmenntaður eins og
menn best gerast og hafði áhuga á
mörgum hlutum. Hann reyndist
einn besti liðsmaður J>ess að á fót
komst Byggðasafn Arnesinga og
hann starfaði mjög að málefnum
iðnaðarmanna. Úm mörg ár var
hann einn af hornsteinum Rotary-
klúbbs Selfoss, en í stjórnmálum
lét hann sér hægt, stóð næst
Sjálfstæðisflokknum en lét sjald-
an tefla sér fram á því skákborði.
Aldís frænka mín lést árið 1966,
langt um aldur fram, og virtist
mér þá Kristni brugðið en hann
bar sig þó áfram með reisn. Hann
bjó lengi enn í Árnesi en naut
frábærrar aðhlynningar sona
sinna og tengdadætra. Á þeim ár-
um heimsótti ég hann oft og naut
þess að skrafa við hann einan síns
líðs. Mér varð fullljóst að þar var
mikill sagnasjór á ferð, og ég vona
að hafi varðveist þótt ekki væri
nema hluti af því sem hann sá,
nam og heyrði á langri lífsleið.
En nú er sú lifsleið á enda.
Henni lauk með hægu andláti í
Sjúkrahúsi Suðurlands þann 5.
janúar. Kristinn er einn hinn
fyrsti sem til grafar er borinn frá
nýja sjúkrahúsinu hér. Eins og
allt sitt lif auðnaðist honum enn
að vera maður hins nýja tíma. Ég
kveð hann með þökk og bið fjöl-
skyldu hans allrar blessunar.
Pill Lýdsson
Við erum innilega þakklát fyrir
þau kynni, sem við höfðum af hon-
um og konu hans Sigrúnu, Helga-
dóttur, og þeirra heimili, og vott-
um okkar dýpstu sarnúð þeim, sem
eftir hann lifa.
Þar er skarð fyrir skildi sem
aldrei verður fyllt, því frá er fall-
inn eiginmaður, faðir, tengdafaðir
og afi. Elskaður og dáður og var
þeim hlíf í blíðu og stríðu.
Með bætandi hugarfari og hæg-
látri einurð studdi hann við bakið
á þeim, sem hann elskaði.
„Kar þu í friði,
friður (>uðs þig blossi,
hafðu þökk fvrir alll 01» allt.
(•vkksl þu nu*ð (>uði.
(>uð þ(*r nú fyigi,
hans dy rðarhnoss þú hljoia skall.**
N aldomar Hrit*m.
Jón Þ. Haraldsson og fjölskylda