Morgunblaðið - 01.04.1982, Síða 24

Morgunblaðið - 01.04.1982, Síða 24
24 MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 1. APRÍL 1982 Útgefandi Framkvæmdastjóri Ritstjórar Fulltrúar ritstjóra Fréttastjórar Auglýsingastjóri hf. Árvakur, Reykjavik. Haraldur Sveinsson. Matthias Johannessen, Styrmir Gunnarsson. Þorbjörn Guðmundsson, Björn Jóhannsson. Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson. Baldvin Jónsson. Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö- alstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift- argjald 110 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 7 kr. eintakiö. Stefnir í glundroða í fjármálakerfi þjóðarinnar? Frumvarp að lánsfjárlögum er að ljúka vegferð sinni gegnum þingið, þremur mánuðum á eftir áætlun, en það ber að afgreiða samhliða fjárlögum fyrir áramót. Það er einkum tvennt, auk seinagangsins, sem vekur athygli í þessu sambandi. Hið fyrra er, að þetta frumvarp spannar ekki einvörðungu lánsfjárákvæði, eins og ætla mætti, heldur jafnframt og ekki síður breytingar á nýlega samþykktum fjárlögum. Það segir sína sögu um vinnubrögðin og flumbruganginn, að ekki er liðinn fjórðugur fjárlagaárs þegar ríkisstjórnin þarf að breyta þeim í verulegum atriðum með ákvæðum í lánsfjárlögum. I annan stað staldrar fólk við þá staðreynd, að þrátt fyrir ráðgerðan verulegan samdrátt bæði í raforku- og hitaveituframkvæmdum, stefnir í stórfellda erlenda skuldaaukningu á þessu ári. I stjórnarsáttmála núverandi ríkisstjórnar, frá í febrúar 1980, er það stefnumark sett fram í kafla um fjárfestingarmál, að greiðslubyrði af erlendum skuidum skuli ekki fara fram úr 15% af útflutningstekjum þjóðarinnar. Samkvæmt lánsfjárlögum 1982 er hinsvegar stefnt í aukningu erlenda skulda, sem kalla á u.þ.b. 19—20% greiðslubyrði sem hlutfall af útflutningstekjum. Hér er komið langt yfir hættumark og getur haft afdrifaríkar afleið- ingar, ef ófyrirséðar sveiflur verða í þjóðarbúskapnum. Hér á eftir verður vikið að nokkrum vafaatriðum, sem stinga í augu við lestur lánsfjárlaga 1982: • Innlend fjáröflun virðist ofmetin. Ætlunin er að selja spariskírteini fyrir 150 m.kr., en salan á sl. ári var aðeins 43 m.kr. • Erlend skuldasöfnun er ógnvekjandi, þrátt fyrir 40% samdrátt í orkuframkvæmdum. Seðlabankinn áætlar skuldastöðu erlendra lána í árslok a.m.k. 39% af þjóðarframleiðslu. Greiðslubyrðin er áætluð 19%. • Algjör óvissa ríkir um fjármögnun Framkvæmdasjóðs, í kjölfar þess að hann skortir helming þess fjármagns úr lífeyrissjóðum, sem lánsfjáráætlun fyrra árs gerði ráð fyrir. Þetta hefur í för með sér fyrirsjáanlegan fjárskort atvinnuveganna og áframhaldandi samdrátt í fjármunamyndun. • Lausaskuldir Byggingarsjóðs ríkisins við Seðlabanka vóru um 40 m.kr. um sl. áramót. Að auki skortir sjóðinn 90 m.kr. til að geta fram- fylgt niðurskorinni áætlun í ár, sem miðast aðeins við frumlán til 1100 nýrra íbúða, en 1978 vóru slík lán tæplega 1900. Á heildina litið verður fjármögnun húsnæðismálasjóðanna mikið áhyggjuefni á þessu ári. • Framkvæmdir á vegum stóriðju og stórvirkjana dragast saman um 43,5% á þessu ári að magni til, framkvæmdir í hitaveitum um 43,5%, fjárfesting atvinnuveganna um 9,1%, auk þess sem fyrirsjáanlegur er samdráttur í íbúðabyggingum enn eitt árið. Hinsvegar eykst fjárfesting í opinberum byggingum um 6,8%. Þróun fjárfestingar, samkvæmt lánsfjáráætlun og reynslu fyrri ára, er því uggvænleg. • Erlendar lántökur til að fjármagna rekstrartap ríkisfyrirtækja og undirstöðuatvinnugreina setja og dökkan svip á þessi lánsfjárlög. Þar má nefna kreppulán, sem Byggðasjóður á að veita fyrirtækjum í sjávar- útvegi í því góðæri, sem ríkt hefur, lán til að fjármagna rekstrartap orkufyrirtækja og Sementsverksmiðju ríkisins, svo dæmi séu nefnd. Lánsfjárlögin eru, eins og fjárlögin, byggð á áætlaðri 33% verðbreyt- ingu milli áranna 1981 og 1982, en það þýðir 25—27% verðbólgu frá upphafi til loka líðandi árs. Þessi verðþróun er grundvallarforsenda í þessari löggjöf. Frá því að þessi „reiknitala" fjármálaráðherra var hönnuð á haustnóttum hefur margt breytzt, sem gerir þessa „forsendu" óraunhæfa. Grunnkaup hefur hækkað um 3,25% umfram þessa „for- sendu". I kjölfar meiri fiskverðshækkunar en reiknað var með í þessum „forsendum" varð stórfelld gengislækkun í janúarmánuði sl. Gengi doll- ars hefur hækkað um 33,2% síðan 9. október í fyrra, þegar frumvarp til lánsfjárlaga var fyrst lagt fram. Verðbólgan verður því augljóslega meiri en 25—27% á þessu ári en þar með eru forsendur bæði fjárlaga og lánsfjárlaga brostnar. Seðlabankinn hefur reiknað út lánskjaravísitölu fyrir aprílmánuð og hækkaði hún um 3,71% í þeim mánuði, sem jafngildir 54,9% á 12 mánuðum. Hagstofan hefur reiknað út vísitölu byggingarkostnaðar eftir verðlagi í fyrri hluta marzmánaðar. Reyndist hún hafa hækkað um 11,7% sem gerir 55,67% á 12 mánuðum. Sé litið á hækkun framfærslu- vísitölunnar óniðurgreiddrar reyndist hún vera 12,7% hinn 1. febrúar sl. og spár Hagstofu og Þjóðhagsstofnunar benda til þess, að svipuð hækk- un verði 1. maí nk. Þetta jafngildir rétt urr, 58% á 12 már.uðum. Jafnve! þótt niðurgreidd frámfærsluvísitala sé lögð tii grundvallar í veröbóta- útreikningum, sem augljóslega er misvísandi mælikvarði, reiknast verð- bólguhraðinn á þann mælikvarða 45% á 12 mánuðum. Það er þvi hverju mannsbarni ljóst, að miðað við þann verðbólgu- hraða, sem við blasir, og ört gengisfall frá því lánsfjárlagafrumvarpið var lagt fram, eru „forsendur" þessara frumvarpa þegar brostnar. Ákvæði stjórnarsáttmála um sama verðbólgustig hér á landi og í ná- grannalöndum 1982 er því miður orðið að „Hafnarfjarðarbrandara". En mergurinn málsins er, að lánsfjárlög, sem byggð eru á svo röngum forsendum um verðbólgu og gengisskráningu, en fastri krónutölu til ýmissa framkvæmda, þýða raunveruiega stórfelldan sjálfvirkan niður- skurð á framkvæmdum og geta leitt til algjörs glundroða í fjármálakerfi þjóðarinnar. Deilt um útflutning íslenskra hrossa: Markaður fyrir 1.2 hesta á ári í Þýski „NÚ ERU um 20 þúsund íslenskir hestar í Vestur-Þýskalandi, og miðað við að meðalaldur þessara hesta sé 12 til 17 ár, lætur nærri að nauðsynlegt sé að fá 1500 hesta árlega til viðhalds stofninum,“ sagði Klaus Becker, formaður félags ræktenda islenskra hesta í Vestur-Þýskalandi meðal annars á blaðamannafundi í gær. Becker sagði einnig, að um 2000 hryssur af íslenska hestastofninum væru nú í Þýskalandi, en þar fæddust þó ekki nemma 4 til 500 folöld árlega, vegna þess að Þjóðverjar hefðu ekki áhuga á ræktun, auk þess sem hún væri of kostnaðarsöm vegna landþrengsla og af fleiri ástæðum. En af þeimm 4 til 500 folöldum, sem fæðast árlega, verða um 300 reiðhestar, sagði Klaus Becker. „Það þýðir að okkur vantar um 1200 hesta árlega frá íslandi til viðhalds stofninum, og þá er ekki verið að tala um aukna útbreiðslu eða að reyna að svara óskum nýrra aðila er vilja eignast íslensk hross.“ Blaðamannafundurinn í gær var haldinn í nýju og glæsilegu hesthúsi Arnar Kjærnested í Mosfellssveit, og er líklega fyrsti blaðamanna- fundur hérlendis í hesthúsi. Auk Arnar stóðu fyrir fundinum þeir Aðalsteinn Aðaisteinsson og Sig- urður Sæmundsson, tamningamenn. Auk þeirra sátu svo fundinn þeir Þorkell Bjarnason hrossaræktar- ráðunautur Búnaðarfélagsins, Gunnar Bjarnason fyrrum hrossar- æktarráðunautur, Halldór Jónsson í Stokkhólma, Agnar Tryggvason frá útflutningsmiðstöð Sambandsins, Friðþjófur Þorkelsson, Sigurbjörn Bárðarson, Pétur Behrens og fleiri, en frá Þýskalandi voru þau Ulu og Klaus Becker. í upphafi fundarins sagði Örn Kjærnested, að tilefni hans væri að ræða útflutning á íslenskum hross- um, en útflutningur virtist nú vera í mikilli lægð. Örn kvaðst nýkominn úr átta daga ferð um Þýskaland, þar sem hann hefði rætt við sölumenn íslenskra hesta, og skoðað tamn- ingamiðstöðvar. „Það er staðreynd að Þjóðverja vantar hesta, og þeir eru reiðubúnir að kaupa þá,“ sagði Örn. Hann sagði hins vegar, að yrði samþykkt sú tillaga er fram hefði verið lögð á Búnaðarþingi, að banna útflutning stóðhesta, þýddi það dauðadóm yfir öllum samskiptum íslendinga og Þjóðverja varðandi hesta. Örn sagðist vonast til að gagnlegt væri að menn hittust á fundi sem þessum, og skiptust á skoðunum, en fundarstaðurinn, hesthúsið, hefði verið valinn í þeirri von að meiri árangur næðist af fundi á slíkum stað, en ef hann væri haldinn yfir dýrum veigum á hótel- um höfuðborgarinnar. Klaus Becker tók því næst til máls, og sagðist fagna því tækifæri, er hér gæfist til að ræða þessi við- kvæmu mál, öllum væri sameigin- legur áhuginn á íslenska hestinum, þó menn greindi á um margt. Hingað til lands kvaðst Becker hafa komið fyrst 16 ára, og unnið þá á Kirkjubæjarbúinu á Rangárvöllum, og kynnst mönnum eins og Stefáni Jónssyni, Halldóri Jónssyni og Gunnari Bjarnasyni, er hefðu sannfært sig um sérstæða eiginleika íslenska hestsins. Klaus Becker sagði, að tvær hætt- ur steðjuðu fyrst og fremst að ís- lenska hestamarkaðnum í Þýska- landi, exemsjúkdómar og skortur á hestum frá Islandi. Unnið væri að rannsóknum á exeminu og ef vel væri að staðið væri von til að sameiginleg þekking manna í ýms- um löndum leiddi til þess að unnt væri að komast fyrir hann. Það ætti því að vera yfirstíganlegt vandamái væri rétt á málum haldið. Ef það tækist á hinn bóginn ekki, gætu menn gleymt útflutningi íslenskra hrossa til Þýskalands, þar sem milli 40 og 50% þeirra fengju exem, en aðeins um 5% þeirra er fæddust ytra. Sannleikurinn væri sá, að helst vildu menn kaupa íslenska hesta frá íslandi, og kæmi þar margt til. Dýrt væri að rækta þá ytra, og hefðu því flestir stórir ræktendur hætt því, eins og raunar tölurnar um fædd íslensk folöid ytra sýndu best. Menn vildu þó geta eignast folöld undan hrossum sín- um, og einhverjir kynnu að vilja eiga kynbótahross. Það myndi því hafa afar slæm áhrif á Þjóðverja, ef bann yrði sett á útflutning kynbóta- hrossa frá Islandi. Þjóðverjar hefðu fengið nóg af því að láta banna sér eitt og annað. Þeir myndu því bregðast við á þann hátt að hefja sjálfir ræktun heima fyrir með þeim 2000 hryssum er fyrir hendi væru, og verða þar með alveg óháðir íslendingum. Þetta væri tilfinn- ingamál, og afar óskynsamlegt væri af íslendingum að banna útflutning á kynbótahrossum. Tölur sýndu það enda á síðustu árum, að mjög lítið væri um útflutning stóðhesta, svo hér væri lítið vandamál á ferðinni fyrir Islendinga. Þorkell Bjarnason sagði, að hann væri síður en svo einn á báti í því að setja strangari reglur um útflutn- Klaus Becker Gunnar Bjarnason Þorkell Bjarnason Frá blaðamannafundinum í hesthúsinu í Laugarbakka í Mosfellssveit í gær: Klaus Becker fyrir boðsendanum, milli Arnars Kjærnested og Péturs Behrens, sem túlkaði mál Beckers yfir á íslensku. i.jónm.: KriHiján Kinarsson.

x

Morgunblaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.