Morgunblaðið - 17.04.1982, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 17. APRÍL 1982
Tónlist
Jón Ásgeirsson
Það er ekki á hverjum degi
að íslenskur hljómsveitarstjóri
„debúterar" en Guðmundur
Emilsson hóf sinn feril sem
hljómsveitarstjóri með Sin-
fóníuhljómsveit íslands sl.
fimmtudag. Tónleikarnir hóf-
ust með Pygmalion, forleik
eftir Rameau. Það var auð-
heyrt að Guðmundur hefur
sterka tilfinningu fyrir drama-
tískum tilþrifum en skortir
nokkuð öryggi og tækni. Þessir
þættir komu mjög vel fram í
síðasta verkinu á efnisskránni,
annarri sinfóníunni eftir Guðmundur Emilsson
Sinfóníutónleikar
Borodin. Þar reyndi á og auð- fara enn aftar í tímann en ís-
heyrt að þrátt fyrir ýmis góð lensk saga, aftur til grískra, ít-
atriði vantar Guðmund enn alskra og jafnvel japanskra
það öryggi og kunnáttu, sem nátttrölla. Oft tekst svo til að
hann auðvitað mun ávinna sér tengslin við þessi eldfornu
með meiri reynslu og lærdómi. minni þarfnast skýringar og er
í þriðja þætti sinfóníunnar, tiltækið orðið „listaverk með
Andante-kaflanum, mátti skýringum". Sellókonsertinn
greina víða mótandi áhrif og eftir Þorkel er vel unnin
hefur Guðmundur góða til- tónsmíð og var vel fluttur af
finningu fyrir lagferli, sem Hafliða Hallgrímssyni. Verkið
honum hættir þó tii að gera of er i rauninni fullkomlega tón-
augljós. Guðmundur fer vel af alt og skemmtilega einfalt
stað sem stjórnandi, ekki með hvað snertir stefferli. Bæði í
neinn „sukksess" til að hvíla á sellókonsertinum og Adagio
sér eins og mara, heldur byrj- Magnúsar, er „atónalisminn"
un sem lofar góðu og sem er nær algjörlega horfinn og
undir Guðmundi sjálfum að hugmyndin um heimkomu
efna. í Adagio eftir Magnús Odysseifs því táknræn fyrir
Blöndal Magnússon var mótun þennan konsert fremur en
Guðmundar góð og sem sam- aðra tónleika vetrarins, fast
leiksmaður við Hafliða Hall- komið að vori og von í góðviðri
grímsson stóð hann sig vel. fram til sumarkomu.
Á tónleikunum var frum- PS. Af gefnu tilefni. Undir-
fluttur sellókonsert eftir Þor- ritaður hefur ekki gengið heill
kel Sigurbjörnsson er hann til skógar seinni hluta vetrar
kallar Ulisse Ritorna. Það er og hafa af þeim sökum fallið
oft verið að skamma íslenska niður umsagnir um nokkra
listamenn fyrir dekur við tónleika. Undirritaður átti
forna menningu landsins og þess ekki kost að hlýða á
þeir jafnvel kallaðir nátttröll. píanósnillinginn Ashkenazy og
Þessar glósur eru framreiddar þeir sem beðnir voru að hlaupa
samtímis því, sem sömu ásak- í skarðið töldu sér það því mið-
endur telja ekki eftir sér að ur ekki fært.
Musica
Antiqua
Musica Antiqua stóð fyrir
tónleikum í Háteigskirkju og
lék hópurinn tónverk eftir
Schútz, Frascobaldi, Bernhard,
Clerambault, Telemann og
Hándel. Þetta var ekta tríó-
sónötu-hópur, Camilla Söder-
berg á blokkflautur og Michael
Shelton á fiðlu og basso cont-
inuo, var Helga Ingólfsdóttir á
sembal og Ólöf Sesselja
Óskarsdóttir á viola da gamba.
Hópurinn flutti eina tríósón-
ötu eftir Telemann á seinni
hluta tónleikanna og var leik-
ur þeirra, sérstaklega í síðasta
kaflanum, mjög góður. Signý
Sæmundsdóttir er enn nem-
andi í söng en þegar orðin
sleipur söngvari, enda ágæt-
lega tónmenntuð. Hún söng á
þessum tónleikum fjögur verk.
Það leikur ekki vafi á að Signý,
sem söng öll verkin vel, eink-
um það síðasta, Kantötu eftir
Hándei, hefur til að bera fá-
gæta rödd, er tónnæm og kann
þegar töluvert fyrir sér í söng
og tónlist, er efni í stórsöng-
konu. Hún þarf núna að hleypa
heimadraganum til fram-
haldsnáms, enda vel í stakk
búin til þess af kennurum sín-
um.
Þetta voru góðir tónleikar
og mjög vel sóttir, sem sýnir
að gömul tónlist, lágvær en
þokkafull, er mönnum mikils
virði á tímum hávaðamengun-
ar og þrátt fyrir stíft uppeldi
fólks í þyrrkingslegu hryn-
hjakki, hafa margir varðveitt
og þroskað tilfinningu sína
fyrir fíngerðri lagfléttutónlist,
sem útheimtir nákvæma og
rökvísa greiningu á samspili
tóna. Tónleikagestir voru
beðnir að klappa ekki fyrir
listamönnunum og að því er
undirritaðan grunar, mun það
vera ósk prests við kirkjuna.
Slíka miðaldaharðýðgi er illt
að vita í kirkju nútímans og ef
ekki má gleðjast á jafn sak-
lausan máta og að klappa, er
kirkjan í raun og veru í stórri
hættu, því mönnum er bönnuð
eðlileg samskipti við guð sinn,
eins og reyndar var einkenn-
andi fyrir miðaldakirkjuna.
Jón Ásgeirsson
Forvitnileg bók
um furðuleg afrek
Bókmenntir
Guðmundur G. Hagalín
Landspítalabókin.
Gunnar M. Magnúss tók saman.
Ctgefandi: Kíkisspítalar, Reykjavík
1981.
Nú er liðin hálf öld síðan við
Gunnar M. Magnúss hittumst í
fyrsta skipti, en nokkur skil kunni
ég á honum áður. Hann var og
Vestfirðingur, fæddur á Flateyri
og ólst þar upp, en síðan á Suður-
eyri í Súgandafirði. Hann gaf út
smásagnasafn einmitt um það
leyti, sem fundum okkar bar sam-
an. Næst hittumst við og þá ærið
oft, þegar hann var við nám í
kennaraháskóla Dana. Það var ár-
ið 1936. Þá hafði hann látið frá sér
fara barna- og unglingabækurnar
Börnin frá Viðigeröi og Við skulutn
halda á Skaga, en þær skipuðu
honum þegar á efsta bekk þeirra
höfunda, sem rituðu á íslenzku
fyrir börn og unglinga.
Við Gunnar höfum verið góðvin-
ir eftir kynni okkar í Kaupmanna-
höfn, þó að við séum ekki sam-
mála um veigamikil atriði í þjóð-
málum, sem ollu stundum hörðum
átökum út á við í heimi bókmennt-
anna. Ég hafði þp.ekki ærið lengi
haft neitt saman við hann að
sælda, þegar ég heyrði þá furðu-
fregn, að þessi jafnaldri minn
hefði tekið saman hálfrar aldar
afmælisrit Landspítalans. Sá var
nú ekki aldeilis kominn að fótum
fram! Annars hafði hann samið
fleira en eitt og fleiri en tvö rit,
sem voru svipaðrar tegundar, en
hvort þurfti ekki sérfræðinga á
sviði læknisfræði til að fjalla um
þessi vandmeðförnu og marg-
slungnu efni? ... Svo var það, að
þessi jafnaldri minn hringdi til
mín frá Reykjavík og sagðist hafa
sent mér Landspítalabókina í þeirri
von, að ég fengist til að geta henn-
ar í víðlesnasta blaði landsins. Ég
tók lítt undir við hann, en þar
kom, að ég kvaðst skyldu kynna
bókina í greinarstúf frá almennu
sjónarmiði, og það svar lét hann
sér nægja.
- O -
Þegar ég fékk bókina í hendur
og fletti henni, varð mér þetta ær-
ið ljóst: Þarna væri mikið
merkisrit í þjóðarsögunni, mynd-
prýtt og fullkomið að öllum frá-
gangi, en svo stórt og margbrotið,
að engin tök væru á að fara ræki-
lega í efnið í blaðagrein. Ég fletti
bókinni aftur og aftur og las sitt-
hvað hér og þar, athugaði hvort
ég, læknisfræðilega ófróður, gæti
sagt nokkuð athyglisvert um
hana. Leikar fóru þannig, að ég las
hana frá upphafi til enda orði til
orðs með vaxandi áhuga, ánægju
og gremju til skiptis ...
Páll Sigurðsson ráðuneytisstjóri
í heilbrigðismálaráðuneytinu hef-
ur ritað formála. Þar segir hann
meðal annars þetta, sem ég vildi,
að menn, sem einhverju ráða, létu
sér ekki í léttu rúmi liggja:
„Þegar menn líta yfir efni þessa
rits, sem hér hefur verið tekið
saman, munu þeir vafalaust undr-
ast þá tregðu, sem var á fyrstu
áratugum þessarar aldar á því að
ná samstöðu um nauðsyn bygg-
ingar Landspítala. Og í raun er öll
byggingarsagan merki um það, að
á hverjum tíma hefur stór hópur
ráðamanna talið slíka uppbygg-
ingu óþarfa. Nú á dögum eru það
nákvæmlega sömu úrtöluraddirn-
ar, sem telja áætlanir um nýbygg-
ingarframkvæmdir við Landspít-
Gunnar M. Magnúss
alann óþarfar og allt of kostnað-
arsamar. Þannig er breyting hug-
arfarsins lítil þegar öllu er á botn-
inn hvolft."
Þessa að því er virðist ódrep-
andi tregðu rekur lesandinn sig á
mjög víða í frásögnum lækna í
bókinni, en um leið linnulausa
þrautseigju og sívökula áróðurs-
forystu, sem þrátt fyrir allt hefur
borið ríkulegan ávöxt. Þó ber það
að festa í minni, að án framtaks
og undra þolgæðis íslenzkra
kvenna, undir forystu kvenfélags-
ins Hringsins, hefði enginn Land-
spítali verið vígður 1930 — og þvi
má bæta við, að án atfylgis þeirra
og elju hefði þróunin orðið sein-
færari síðan og verið vant margra
þeirra tækja, sem hafa borið sinn
ríkulega ávöxt, vissulega bjargað
lífi og jafnvel starfskröftum mik-
ils fjölda karla og kvenna. Það
hefur þarna áunnizt, að Landspít-
alinn hefur nú til umráða 18
stofnanir innan sinna gömlu lóð-
Tvær bækur um samsæri
Erlendar
bækur
,Björn Bjarnason
Samsæri og afhjúpun hetjunn-
ar á því með innsæi, áræði eða
ofbeldi, þó oftast öllu í senn, er
þráðurinn í mörgum þeirra bóka,
sem seljast í flestum eintökum
um heim allan. Robert Ludlum
er á kápu bókarinnar The Parsi-
fal Mosaic kallaður heimsmeist-
ari „superþrillersins" og víst er,
að flestar bóka hans ef ekki allar
hafa náð einhverju af efstu sæt-
unum á listanum yfir mest seldu
bækurnar í Bandaríkjunum.
The Parsifal Mosaic er sögð tí-
unda bók Ludlums. Bækur hans
bera flestar sama svipmót: Á
æðstu stöðum hefur illum öflum
tekist að hreiðra um sig og
stefna til alræðisvalda. Samsær-
ismennirnir hafa falið sig svo
vel, að það þarf yfirburða hæfi-
leikamenn til að komast að hinu
sanna. Hver atburðurinn rekur
annan, menn eru á ferð og flugi.
Sögur Ludlums verða þó aldrei
erfiðar aflestrar, þótt þær séu
flóknar, því að lesandinn er sí-
fellt minntur á þau atriði í ferli
söguhetjunnar, sem eru vörður á
leiðinrti út úr völundarhúsinu.
I The Parsifal Mosaic, sem nú
er fáanleg hér í vasabroti, á
hetjan uppruna sinn að rekja til
Lidice, þorpsins í Tékkóslóvakíu,
þar sem saklausir þorpsbúar
urðu að gjalda fyrir það með lífi
sínu, að einn illræmdasti nas-
istaforinginn, Heydrich, var
myrtur. Barn að aldri Ieitar
hetjan skjóls í skóginum við Li-
ROBERT
LUDUJM
Koberl Ludlum
dice og lærir að bjarga sér undan
ofstopafullum andstæðingi og
bjóða jafnvel Gestapo byrginn.
Síðar hefst hetjan til mestu met-
orða í dularfyllstu deild CIA,
bandarísku leyniþjónustunnar,
og stofnar til náinnar vináttu við
sjálfan utanríkisráðherra
Bandaríkjanna, sem gegnir
mikilvægu hlutverki í sögunni.
Átökin eru ekki við KGB, sov-
ésku leyniþjónustuna, heldur úr-
valssveit sovéskra njósnara og
undirróðursmanna. Þeir, sem
þar ráða ferðinni, telja öldung-
ana í Kreml alltof milda í sam-
skiptum við Vesturveldin. Á veg-
um þessarar óbilgjörnu sérsveit-
ar eru erindrekar á æðstu stöð-
um í Bandaríkjunum, sem laum-
að hefur verið inn í stjórnke|;fi
þeirra með lymskulegasta hætti.
Þessum mönnum er í raun fjar-
stýrt og þeir svífast einskis. Þar
fyrir utan er svo sjálfur Parsifal.
Það er eitt helsta einkenni
slíkra sagna, að leitast er við að
gera þær sem sennilegastar með
því að lýsa ýmsum sögupersón-
um með þeim hætti, að lesand-
inn geti í huganum tengt þær
alkunnum mönnum. Bækur sem
þessar krefjast ekki mikils af
lesandanum. Hann hverfur á vit
óraunveruleikans en þó í kunn-
uglegu umhverfi. Robert Ludlum
gaf út fyrstu bók sína The Scarl-
atti Inheritance fyrir rúmum
áratug og hefur ekki skorið
framleiðsluna við nögl síðan,
hvorki bókafjölda né lengd
hverrar bókar. The Parsifal
Mosaic er til dæmis 630 blaðsíð-
ur.
Robert Ludlum tekst að láta
iesandann gleyma stað og stund,
ímyndunaraflið nær yfirhönd-
inni, og sé tími nægur, er bókin
lesin til enda í nokkrum lotum.
•k
Robert Ludlum hóf ritstörf
eftir kynni sín af bandarískum
auglýsingaiðnaði og vinnu við
hann. Morris West er Ástralíu-
maður, sem einnig vann við
auglýsingar, en hafði þó áður
dvalist sjö ár í klaustri og hvarf
ekki þaðan fyrr en rétt fyrir
lokaheitið. Margar bækur Morr-
is West hafa selst í milljónum
eintaka. Meðal þeirra er The
Devil’s Advocate, sem var þýdd á
íslensku á sínum tíma og lesin í
útvarp, ef rétt er munað, undir
heitinu Málsvari myrkrahöfð-
intyans. í þeirri bók sækir Morr-
is West efnivið í reynslu sína í
klaustrinu og sama má segja um
bókina The Clowns of God, sem

, V %