Morgunblaðið - 01.05.1982, Page 1

T
96 SIÐUR
93. tbl. 69. árg.
LAUGARDAGUR 1. MAÍ 1982
Prentsmiðja Morgunblaðsins.
130 þjóðir samþykkja
nýjan hafréttarsáttmála
Tímamót í 35 ára baráttu íslendinga
Frá Eyjólfi Konráð Jónssyni f New York, 30. apríl.
Hafréttarsáttmáli var í gær samþykktur á hafréttarráðstefnu Sameinuöu þjóðanna. Atkvæöi voru
greidd að ósk Bandaríkjamanna í bréfi sem aðalfulltrúi þeirra ritaði forsetanum í gærmorgun og var
viðhaft nafnakall. Sáttmálann samþykktu 130 þjóðir, 4 voru á móti og 17 sátu hjá. Á móti voru
Bandaríkin, ísrael, Venesúela og Tyrkland, en þau ríki sem sátu hjá voru Austur-Evrópuríkin nema
Rúmenía, Efnahagsbandalagsríkin, Thailand og Spánn. Ráðstefnunni í New York lauk síðan í gærkvöldi
og höfðu miklar sviptingar staðið síðustu dagana og snerust þær fyrst og fremst um hagnýtingu auðæfa
úthafsbotnsins. „Fyrir okkur íslendinga eru hér mörkuð alger tímamót í 35 ára baráttu okkar í
landhelgismálinu," segir Hans G. Andersen sendiherra í viðtali við Mbl.
„Stefnan var mótuð með land-
grunnslögunum frá 1948. Þar var
því lýst yfir að íslensk lög og regl-
ur skyldu gilda á íslandsmiðum.
Sú stefna var miðuð við að lögsaga
Islands skyldi ná til auðæfa sjávar
á þessum miðum án þess að hin
eiginlega landhelgi væri færð út
þ.e.a.s. miðað var við auðlinda-
lögsögu utan landhelgi. Það er
þessi stefna sem nú hefur unnið
algeran sigur með samþykkt haf-
réttarsáttmálans, sem verður und-
irritaður seinna á þessu ári og
gengur í gildi 12 mánuðum eftir að
60 ríki hafa fullgilt hann.“
Hvað er þér efst í huga?
„Þegar þessu er nú lokið er
fögnuður og viss sigurgleði efst í
huga, en einnig ber að þakka góða
samvinnu við fulltrúa fjölmargra
annarra ríkja á ráðstefnunni. Inn-
an íslensku sendinefndarinnar
hefur alltaf ríkt einhugur.
Embættismenn og fulltrúar
stjórnmálaflokkanna hafa allan
tímann síðan undirbúningur
ráðstefnunnar hófst og meðan á
henni hefur staðið haft lokatak-
markið að leiðarljósi og nú er siglt
í höfn. Það er ánægjulegt að hafa
haft tækifæri til að taka þátt í
þessari ströngu siglingu og með
lokamarkmiði og þrautseigju
tókst að komast gegnum brim og
boða.“
Hvað um iokagerð sáttmálans?
„Sáttmálinn ásamt fylgiskjölum
er um 500 greinar og er óhætt að
segja að tekist hafi verið á um
hverja grein og jafnvel hverja
setningu. Samningurinn tekur til
svæðis sem er 3A hlutar af yfir-
borði jarðar og fjallar um aragrúa
af flóknum og erfiðum málefnum.
Þar eru reglur um landhelgi, land-
grunn, efnahagslögsögu, úthaf og
úthafsbotnssvæði o.s.frv.
Segja má að öll þau atriði, sem
mesta þýðingu hafa fyrir okkur
íslendinga, hafi náð fram að
ganga. Innan 200 mílna efnahags-
lögsögunnar hafa íslendingar
fullveldisrétt yfir auðæfum sjáv-
ar. Þeir ákveða sjálfir leyfilegan
hámarksafla og hve mikið af því
magni þeir geti hagnýtt sjálfir.
Þeir ákveða einnig hvernig þeir
ráðstafa umframmagni og eru
ekki bundnir af þeim reglum sem
gilda um veiðar landluktra ríkja
og landfræðilegra afskiptra í
efnahagslögsögu annars ríkis.
Þessar ákvarðanir verða ekki
bornar undir úrskurð þriðja aðila.
Þessi höfuðmarkmið eru nú liður í
hafréttarsáttmálanum ásamt fjöl-
mörgum öðrum atriðum sem á
engan hátt draga úr þeim.
Það er óhætt að segja að íslend-
ingar standi nú með pálmann í
höndunum. Draumurinn er orðinn
að veruleika."
Hvað þýðir það að Bandaríkja-
menn eru á móti?
„Það var alltaf hugmyndin að
Bandaríkjamenn yrðu aðal drif-
fjöðrin í að hagnýta alþjóða hafs-
botnssvæði. Hins vegar segir þetta
ekki að endanlega sé ákveðið að
þeir fullgildi ekki samninginn.
Jafnvel þótt það yrði ekki gætu
þeir haft aðstöðu til þess gegnum
einkafyrirtæki að taka þátt í
vinnslu á hafsbotninum.“
Hvenær varð íslenska ákvæðið
til?
„Þegar fyrsta hafréttarráð-
stefnan var haldin í Genf 1958
voru tillögur um að ákveða
hámarkslandhelgi 12 mílur. ís-
lenska sendinefndin hafði tvennt í
huga, annars vegar að leggja
áherslu á nauðsyn þess að auð-
lindalögsagan yrði viðurkennd
fyrir utan hina eiginlegu landhelgi
og hins vegar að þjóð sem byggði
afkomu sína á fiskveiðum ætti að
hafa algjöra sérstöðu. Ekkert
samkomulag varð um þessi atriði
1958 og þess vegna var önnur
ráðstefnan kölluð saman 1960. Þar
endurtókum við þessi rök en ekki
náðist heldur samkomulag þá og
við tókum því þráðinn upp á þess-
ari ráðstefnu. Ákvæðið komst
fljótt inn í textann og er nú 71.
grein hans. Allar tilraunir til að
koma í veg fyrir hana eða koma
henni út úr textanum hafa síðan
mistekist."
Þannig var aðkoman þegar lögreglumenn fundu bifreið Pio La Torre
leitoga kommúnistaflokksins á Sikiley í morgun. Morðsveitir mafíunnar
eru taldar hafa legið fyrir La Torre og myrt hann og bílstjóra hans sem er
fjær. Sjá nánar „Háttsetttur kommúnistaleiðtogi myrtur" á bls. 23.
Flotinn utan
bannsvæðis
London, Uuonos Aires, 3«. apríl. Al*.
LOFT- og hafnbann Breta við Falk-
landseyjar gekk í gildi i dag, en for-
mælandi brezka varnarmálaráðu-
neytisins kvað engin merki um að arg-
entínski flotinn hygðist sigla inn á
bannsvæði Breta. Skömmu áður en
bann Breta gekk í gildi, lýstu Argent-
inumenn yfir 200 mílna ófriðarsvæði,
og hafa brezkir ráðamenn gefið upp
nær alla von um að leysa megi Falk-
landseyjadeiluna eftir diplómatískum
leiðum og afstýra átökum.
Sérfræðingar telja, að báðir
deiluaðilar muni reyna komast hjá
því að eiga fyrsta orðið í átökum, en
Francis Pvm, utanríkisráðherra
Bandaríkin íyljíja Bretum
og bjóðast til að aðstoða þá
lyondon, Washinglon, 30. apríl. Al'.
Bandarikjastjórn tók afstöðu með
Bretum i Falklandseyjadeilunni og var
þeirri ákvörðun fagnað bæði í Bret-
landi og Bandaríkjunum í dag. Buðu
Bandaríkjamenn Bretuni hergagna-
aðstoð og stöðvuðu vopnasölu til Arg-
entínu, auk þess sem gripið var (il
efnahagslegra refsiaðgerða gegn Arg-
entínumönnum. Konald Keagan forseti
sagði Argentinumenn hafa verið árás-
araðila í deilunni, og ekki væri ha-gt að
liða framferði þeirra.
Francis Pym, utanríkisráðherra
Rreta, lýsti ánægju Breta með
ákvörðun Bandaríkjamanna, og
heldur hann til Washington á morg-
un til viðræðna við Alexander llaig
utanríkisráðherra „um næstu skref“,
sem tekin skulu. „Bandaríkjamenn
og Bretar hafa gert allt sem í þeirra
valdi stendur til þess að finna frið-
samlega lausn deilunnar, en án
árangurs," sagði Pym eftir að Haig
tilkynnti að Argentínumenn hefðu
hafnað síðustu friðartillögum
Bandaríkjamanna.
Costa Mendez, utanríkisráðherra
Argentínu, neitaði því að Argentínu-
menn hefðu hafnað tillögunt Banda-
ríkjantanna og kvað Argentínumenn
reiðubúna til að fara að samþykkt
Oryggisráðsins og hverfa með her
sinn á brott frá Falklandseyjum,
„gegn því skilyrði, að öllum árásar-
aðgerðum þar verði hætt ogrefsiað-
gerðuni verði aflétt". Að sögn arg-
entínskra embættismanna kom
ákvörðun Bandaríkjastjórnar stjórn
Argentínu mjög í opna skjöldu. og
vii’ru ráðantenn í Buenos Aires
„hroint lantaðir".
A fundi með blaðamönnum ótilok-
;tði llaig aðild Bandaríkjamanna að
hernaðaraðgerðum við Falklands-
eyjar. Hann sagði deiluna á hættu-
legra stigi en áður, og líkur væru
fyrir umfangsmiklum átökum. þótt
báðir aðilar vilji forðast að hleypa af
fyrsta skotinu. Hann sagði að gripið
hefði verið til refsiaðgerða gegn
Argentínumönnum þar sent stjórnin
í Buenos Aires hefði með öllu hafnað
„skynsamlegum" málamiðlunartil-
logutn varðamli yfirráð á eyjunum.
Jafnfraint sagði Haig. að orðið yrði
við boiðni Breta unt hergagnaaðstoð
við Falklandsoyjar, ef fariö yrði
fram á aðstoö af því tagi.
Haig sagði að í sáttaumleitunum
sínutn heföu Argentínumenn hvergi
hvikað frá kröfum sinunt um full yf-
irráð yfir eyjunum. en Bretar hefðu
viljaö láta íhúa oyjanna skera úr um
þann ágreining. llann sagði það
skoðun Bandaríkjastjórnar. að fvrr
en seinna yrði að leysa ágreining
Breta og Argentinumanna um yfir-
ráð yfir Falklandseyjum eftir dipl-
ómatískum leiðum.
Henry Kissinger. fvrrum utanrík-
isráðherra Bandarikjanna. kvaðst
álita að ekki kæmi til stórátaka við
Falklandseyjar. heldur væri miklu
fremur við stnáskærum að húast.
Hann sagði stefnu Breta t Falk-
landseyjadeilunni hafa eitikennzt af
skynsenti.
Þar sem n;vr dregur hugsanlegum
atökum við Falklandseyjar. htvkkaði
gullunsan um 12 dollara i dag. Jafn-
fratnt varð veruleg hvkkun á verð-
hrefamarkaðinum i London. Þá
hvkkaði dollarittn viða. ett þegar
Bandarikjastjórn tilkynnti að Inin
hefði tekið afstöðu með Bretum
styrktist sterlingspundið stttávegis.
Breta, útilokaði ekki að til átaka
kynni að konta um helgina, en þá
verður hann í Washington til við-
ræðna við ráðamenn þar, en Banda-
ríkjastjórn tók í dag afstöðu með
Bretum í Falklandseyjadeilunni.
BBC sagði í dag, að stjórn Marg-
aret Thatcher hefði enn ekki gert
áætlanir um meiriháttar árás á
Falklandseyjar til að endurheimta
þær úr höndunt Argentínumanna.
Hermt var að Canberra, sem er með
rúntlega 2.000 fallhlífaherntenn og
víkingasveitir innanborðs, sé enn
við Ascencion, í 3.500 ntílna fjar-
lægð frá Falklandseyjum. Biði skip-
ið annarra birgðaskipa er væru á
leið frá Bretlandi nteð hermenn og
nauðsynlegan búnað. Jafnframt
sagði Óháða útvarpsstöðin að
Thatcher hefði gefið stjórnendum
flotadeildarinnar heimild til að láta
til skarar skríða á bannsvæðinu.
Areiðanlegar heintildir í London
sögðu víkingasveitir þegar hafa
gengið á land á Falklandseyjum til
að finna heppilegustu landgöngu-
staðina og staðsetja helztu virki
Argentínumanna. Bandaríska sjón-
varpsstöðin CBS sagði í gær, að 90
köfunarhermenn hefðu gengið á
land á Vestur-Falklandi á tnánu-
dag.
Basil Hume kardináli, yfirmaður
kaþólsku kirkjunnar i Englandi og
W ales. sagði í dag að valdheiting af
hálfu Breta til að endurheimta
Falklandseyjar væri rétthvtanleg.
Hánn sagði innrás Argontínu-
manna óþolandi. hæði frá siðferði-
legu og lagalegu sjónartniði séð.
Brezku blaðamennirnir. sem teknir
voru fastir í suðurhluta Argentínu
grunaöir unt njósnir, eru enn i
haldi'. Þeint hefur verið neitað um
að fá aö vera látnir lausir gegn
tryggingu.
Blöð í Buonos Aires sogðu i tlag,
að nú vtvri striðsástand á suöur-
hluta Atlantshafsins i kjolfar þess
að Argentinutnenn lýstu þar ófrið-
arsvtvði.