Morgunblaðið - 01.05.1982, Blaðsíða 34

82
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 1. MAÍ 1982
I»e.ssa mynd birti ég í Tímanum 20. marz 1973. Hún er af brúnni, sem G.V. minntist á. Vinur minn í Kalmar hafdi sent mér bækling um hana. I'arna sjást
siglingabilin, samtaís um 600 m löng, en alls er hún rúmlega 6 km og fjórfold. Meðalverð fyrir hvern km var 229 milljónir nýkrónur. Til skilningsauka hefir
hlutfall hafdvpis, botnlaga, og stöpulseta verið teiknuð inn í myndina.
H V ALF J ARÐ ARBRÚ
Eftir Friörik
Þorvaldsson
I Morgunblaðinu 24. marz var
ágæt grein eftir Guðmund Vést-
einsson, kennara og bæjarfulltrúa
á Akranesi, um Hvalfjarðarbrú.
Guðmundur er einnig varaþingm.
fyrir Eið Guðnason, sem brugðið
hafði sér af bæ skyldra erinda.
Þannig bar það að, ar G.V. flutti
þingsályktunartillögu um brú yfir
Hvalfjörð, og urðu um hana
nokkrar umræður. Ekki voru þær
allar jákvæðar og báru sumpart
svipmót þeirrar grunnfærni, sem
ekki fær dulizt þegar mál hafa
ekki verið hugsuð.
Þrátt fyrir glögga framsögu-
ræðu kom upp sá kvíðadómur að
brúin yrði níu sinnum dýrari en
Borgarfjarðarbrúin og einn þing-
maður, kominn um langan veg, sló
því föstu. Var ræða hans um mál,
sem hann þekkti ekki vitund, fá-
gætt dæmi þess hvernig ekki á að
bregðast við þjóðþrifamálum, og
forvitni hans um hvaða nafn brúin
myndi fá var sem hugboð um að
líklega væri honum ofvaxið að
hindra gerð hennar.
Flokksbræður mínir og raunar
aðrir þm. Vesturlands tóku máli
G.V. vel. Þó fannst mér sem Davíð
Aðalsteinsson væri dálítið grassár
í málinu, og þakklæti hans yfir
þessum liðsauka varla feginsam-
legra en þó Guðmundur hefði stol-
ið frá honum mjólkurkú. I fyrra
hafði D.A. flutt þingræðu um
Hvalfjarðartestamentið, og hafði
hugvekju hans og annarra þingm.
Vesturlands verið vísað til blunds
í stjórnarráðið.
Till. G.V. er dæmi um það
hvernig reynslan kennir mönnum.
Fyrir fáum árum keypti hann
ásamt öðrum áhugamönnum bíla-
ferju A/R og var þar röggsamur
stjórnandi. Nú flytur hann till. um
brúargerð. Stopult skömmtunar-
form í þéttbýli ekki síður en á
langleiðum, svo og vitsmunaleg og
hagsýsluleg yfirsýn hafði fært
honum sanninn heim — eins og
mér. Þannig kvað till. hans við
nýjan tón. Hún er afdráttarlaus,
nútímaleg yfirlýsing um það að
fallið skuli frá allri ræktarsemi
við þröngsýni og þá hugaróra að
nauðsynlegt sé að draga auðsæ
mál á langinn í rósemdarskyni
meðan tjaslað sé við það simpl-
asta.
Ágætismaðurinn Jósef Þor-
geirsson dró dæmi af Borgarfjarð-
arbrú. Nú er það víst að allir hugs-
andi menn sáu í upphafi að hún
var hið mesta þjóðþrifaverk og
hún hefir sýnt í daglegri reynd
hvílík auðlind hún er út um allar
trissur. En að leggja gerð hennar
sem mælikvarða á síðari verk ætla
ég að sé líkt og að fletta upp í
vitlausri orðabók.
Það var hrífandi sjón að sjá
risastóra Ijósaperu tróna á Edison
Tower í Menlo Park og kasta
aukabirtu á umhverfið, sem þó var
dagsbjart. Minnismerkið stendur
á blettinum í New Jersey, þar sem
kumbaldi Edisons var þegar hon-
um tókst að búa til fyrstu nothæfu
ljósaperuna. Þótt vitsmunir hans
og margar launalausar andvöku-
nætur séu eilíft fordæmi um
framtak brautryðjandans hygg ég
að handbragð hans muni skammt
endast íslenskum iðjuhöldum þeg-
ar þeir fara að ryðjast inn á
EFTA-markaðinn með sérsmíðuð
vasaljós. Því síður held ég að
Borgarfjarðarbrú sé heppilegt
dæmi um vinnubrögð.
Eðlilegra gæti talizt að þm. af
Akranesi hefði tekið dæmi af brú,
sem er álíka löng og sjónlínan úr
Rykjavík og upp í dráttarbraut
vinar míns, Þorgeirs Jósefssonar.
Árið 1969 lá fyrir fastmótuð
kostnaðarspá um svoleiðis brú,
sem var nærri fullgerð, þegar
Hvalfjarðarskýrslan birtist.
Heimsfrægt bankafirma hafði
tekið að sér fjárfestinguna og
keyrt verkið svo áfram að áætlun
stóðst. Framkvæmdin er því engin
þjóðsögn. Hún er staðreynd. Tvö-
falt breiðari og fimm sinnum
lengri en brúarstubburinn, sem
koma þarf í Hvalfirði.
Ég harma að geta ekki á þessari
stundu fullyrt um verð hennar.
Veit bara að tryggt „startfé" var
sem svarar 567 milljónum nýkr.,
og í minni skýrslu er hvergi staf
að finna um viðbótarfé, en talið að
hún muni borga sig á 10 árum.
Byggðist það á svipaðri reglu og
við Bosporusbrúna, sem European
Investment Bank fjármagnaði. En
mestan hluta upplýsinga minna í
þessu efni hefi ég frá Sir Walter
Freeman, sem meðal annarra
hannaði þá brú.
Ég var svo lánsamur að fá
smíðasögu hinnar brúarinnar í
hendur 1973. Sagan er ekki löng,
aðeins 16 stórar bls., en orðdrjúg
og prýdd mörgum myndum. En
það eru fleiri harðir á sprettinum
en Rotschild í Bretlandi. Ég hefi
áður sagt frá þýzkri brú, sem þó
hefði ekki getað orðið okkur til
hliðsjónar í Borgarfirði. Hún var
sem sé ekki komin á fram-
kvæmdastig þegar smíði Borgar-
fjarðarbrúar hófst. Hinir stór-
brotnu þýzku verktakar, þar á
Friðrik Þorvaldsson
meðal Dyckerhoff & Widmann
A/G, luku verkinu mánuði fyrr en
áætiað var, og þá var ónotað af
fjárveitingunni upphæð, sem þeim
hefði nægt fyrir einni Höfða-
bakkabrú.
En er þörf á frekari könnun um
Hvalfjörð? Stórfé var fleygt í
loftpúðaprófun, sem auk þess
skaðaði Akraborg um ca. 70 þús.
kr. Einnig fékkst fjárveiting til
kosta ferjutrúboð þar. Þá gerði ég
tillögu um að fá Johan Magnius,
víðkunnan verkfræðing, til að að
koma hingað í upplýsingaskyni.
Hr. Magnius hafði þá látið af
störfum hjá Skánska Cementgjut-
eriet fyrir aldurs sakir, en var
samt ólgandi af lífsþrótti þegar
reglurnar gerðu hann „gamlan".
Allar hans brýr eru sagðar hafa
verið „rekordbroar“. En sei sei nei.
Það er ekki altént þénanlegt að
vera af ópassanlegri stærð í tú-
tommupakka íhaldsins.
Þessu til viðbótar höfum við svo
Hvalfjarðarskýrsluna. Satt að
segja fannst mér ónærgætni hjá
Mbl. að birta þaðan myndina, sem
fylgdi grein G.V. Vonandi hafa
allir séð að það var ágizkun en
engin vinnuteikning.
Fyrir nokkrum árum fékk ég að
skoða Lincoln-bílagöngin við New
York. Yfir þeim brunuðu skip en
inni var bjart og mollulaust. Verk-
fræðingur sagði að lagning þeirra
hefði verið vandasöm. „Tröðin"
sem slík göng væri lögð í yrði að
vera hnökralaus og með jafnstilltu
þanþoli. Ef einhvers staðar sarg-
aði á misfellu, jafnvel staksteini,
gæti það valdið sprungum.
Þó ég þættist skilja þetta hefi
ég á því ekkert vit, tel enda líklegt
að ný tækni sé komin í gagnið svo
óhætt sé að leggja í Hvalfjörð
göng, sem kryppast um klappa-
bríkur og leirkvosir á víxl líkt og
vatnaskrímslið, sem indíánar
kalla ógópógó. Þannig sé varkárn-
in í byrjun aldarinnar úrelt. Þó las
ég nýlega í japönsku tímariti
(enskprentuðu) að engum hefði
enn tekizt, enda óþarft, að um-
bæta loftræstingakerfið, sem
norskættaður verkfræðingur O.
Singstad, fann upp og notaði í
tunnelana við N.Y. fyrir mörgum
áratugum.
Svona verður reynslan af ýms-
um viðfangsefnum og almennum
lærdómi, án þess menn þurfi sí og
æ að reikna hver í sínu lagi að 2 og
3 eru ekki 4, sem þó mætti sanna
með stærðfræðilegu þrátti og út-
úrdúrum.
Hnötturinn hefir löndin svip-
aðrar gerðar — með firði, dældir
og fjöll. Margföld reynslukeðja af
þaulhugsuðum aðferðum vítt um
heim kemur okkar eigin skynsemi
til liðveizlu, svo það er að siga á
sig dómi sögunnar að þverskallast
við þeim augljósu sannindum að
brú yfir Hvalfjörð er eina leiðin,
og sem engu öðru fé þarf til að
kosta nema því, sem sparast við að
losna við óþarfa eyðslu. Guðmund-
ur Vésteinsson er fyrstur áhrifa-
manna um þetta mál, sem ekki
hefir látið sér hverfa dómgreind.
Vera má að fjölmiðlar eigi
nokkra sök á þeirri værð, sem hef-
ir stungið mönnum svefnþorn.
Fréttamenn og pólitíkusar leggja
misjafnt mat á mál. Ég minnist
ekki að hafa séð blöð rekja um-
Um fátt er meira fárast en trú
og trúleysi. Og fólk virðist hafa
lyft list og lífi þjóða og einstakl-
inga hærra en trú.
„Auk oss trú,“ var eftirminni-
legasta bæn lærisveina Krists.
„Mikil er trú þín“ virðist einn-
ig vera hans mesta hrós á stór-
um stundum undra og ánægju.
Nú er slíkt litið hornauga, tal-
ið úrelt, óskiljanlegt eða leiðin-
legt. Allt eftir viðhorfi og mennt
þess sem dæmir hverju sinni.
Trúrækni, bænrækni og guð-
rækni, að ekki sé nefnd kirkju-
rækni ailt talið af flestum úrelt-
ar fornar dyggðir, sem gjarnan
megi kveðja fyrir fullt og allt.
Að vissu leyti er þetta eða
gæti verið okkur prestum, boð-
endum kristilegrar lífstefnu og
hugsjóna, að kenna.
Við kunnum sem sé ekki nógu
vel að haga orð og hugsun, ræðu
og framsetningu eftir kröfum
tímans.
Vissulega er það vandasamt
og ekki á allra færi.
Þröngsýni og fastheldni er oft
blandað saman, auk þess auð-
farnar troðnar götur vana og
værðar.
Ekki er heldur hæft að kirkjan
klæði sig um of og með hraða
eftir reglum tízku hverju sinni.
En samt eru slík klæðaskipti
ekki eins hættuleg sem hyggja
mætti.
Við verðum að tala mál, sem
hverri kynslóð er tamast og bera
boðskap kirkjunnar fram og þá
um leið orku trúar eftir þeim
leiðum og með þeim tækjum,
sem útvarpstækni, sjónvarpsfólk
Hvaö er trú?
og kvikmyndaunnendur atom-
aldar gera ráð fyrir.
Þar kemur engin Jónsbókar-
stíll og hugvekjumærð til greina,
hversu kröftugt sem slíkt var á
sínum tíma.
Börn 20. aldar hafa líka sína
trú. Og hún verður vart efld með
orðalagi og aðferðum 18. eðá 19.
aldar klerka, hversu snjallir sem
þeir nú annars voru.
En trú — hvað er trú? spyrja
margir. Og sumum, jafnvel
fræðimönnum, verður ógreitt
um skýr svör.
Trú — er það ekki einhver
játning, sem jafnvel prestar
koma sér aldrei saman um?,
spyr einhver.
Aðrir telja trú vera einhverjar
skoðanir, sem ýmsum verður
erfitt að tileinka sér.
Skoðanir, sem um er deilt af
guðfræðingum, kirkjudeildum og
trúflokkum og sundra fremur en
sameina, vekja flokkadrætti,
andúð og jafnvel hatur og
ofsóknir og því heppilegast að
leiða slíkt hjá sér.
En sé vel að gætt, þá eru þetta
allt saman aðeins umbúðir eða
leiðir til að efla og rækta trú,
misjafnlega glögg markmið til
að keppa að, hækjur og stafir að
styðjast við.
Það er raunverulega engin
katólsk, lútersk eða kalvínsk trú
til, þótt aðferðir og leiðir sundr-
aðra umbúða og siða, sem vissir
hópar temja sér í tilbeiðslu og
orðalagi blindrar bókstafs-
hyggju, hafi skapað úr því
svonefndar kirkjudeildir, sem
öldum saman hafa deilt og tamið
sér fordóma og ofstæki sem er
eins fjarlægt friðarboðskap
Krists og komast má.
Ekki er heldur til nein
brahamatrú, búddhatrú, múham-
eðstrú eða gyðingatrú.
Þetta eru allt og ótal margt
fleira á trúarvegum misjafnlega
þroskuð form, misdjúpir eða
hreinir farvegir, sem trúarlindir
mannssálna mótast í og streyma
um.
Slík form og bókstafsblinda
eru jafnframt oft misnotuð til
eflingar valds og hroka, auðs og
áhrifa í höndum og hugum
valdhafa þjóða og kynslóða svo
sem dæmin sanna á hverri tíð.
Trúin er hvorki játning eða
skoðun. Hún er andleg orka, sem
verður, líkt og ástin, heilög, heit
tilfinning eða sannfæring um
það sem við hvorki sjáum né
skynjum á venjulegan hátt og
verður vart í orðum tjáð eða
formum falin. Ást og trú eru
þannig ekki einungis æðstu eig-
indir og uppsprettur hverrar
heilbrigðrar mannssálar, heldur
einnig frumþættir alls, sem
nefnt er vísindi og listir í orðum,
tónum, myndum, litum og línum,
grunnur og hornsteinar menn-
ingar og þroska hverrar þjóðar
og einstakiings. Trúartilfinning-
in vekur traust og vissu manns-
við
gluggann
eftirsr Arelíus Níelsson
vitundar um það, sem gerist á
næstu stund, á morgun eða um
ár og eilífð.
Það er því engin heilbrigö
manneskja trúlaus, jafnvel þótt
hún fullyrði, að svo sé. Við verð-
um öll að treysta einhverju,
jafnvel bæði hlutum og vélum,
hvað þá heldur mönnum og
orkulindum tilverunnar bæði
huldum og áþreifanlegum.
Verði slíkri trú, slíkri vissu á
líðandi stund ábótavant, gerir
brjálsemi fljótlega vart við sig.
Meginhluti af geðsjúkdómum,
eirðarleysi, vanlíðan og nautna-
sýki, sem fer stöðugt vaxandi í
allsnægtarlöndum heims, stafar
einmitt af því, að þessi gullni
þáttur vitundar — trúartilfinn-
ingin — hefur annaðhvort lent á
villigötum eða verið vanrækt í
uppeldi og aðstöðu barns eða
unglings gagnvart tilverunni og
því afli, sem allt hefur gjört og
Guð nefnist.
Foreldrar eða uppalendur eru
þannig af höndu lífsins sjálfs
hinn fyrsti grunnur trúarupp-
eldis. Þau móta öllu öðru fremur
sjálfrátt eða ósjálfrátt guðs-
hugmynd og trúaraðstöðu barns-
ins.
Móðir og faðir, amma og afi
veita trú barnshjartans stuðning
og eflingu til vaxtar. Séu þau
drenglynd, traust, trúföst, góð og
vitur í hreinieika hjartans verð-
ur trúarlíf og tilvera eftir því í
vitund barnsins.
Þess vegna eru hjónaskilnaðir
eða geta verið svo mikið áfall,
andlega talað, fyrir barn.
Traustmissa gagnvart foreldrum
verður oft orsök ævilangrar van-
líðanar og vantrausts í sál og til-
finningalífi barns ævilangt,
skapar vantraust og trúleysi á
sigri hins góða bæði gagnvart
Guði og mönnum.
Góð heimili, traustir og
stranghlýir, skynsamir og dreng-
lyndir foreldrar eru því vermi-
reitir og verðir sannrar guðs-
trúar með hverri þjóð. Hún þarf
svo síðar að vermast og dafna
við trúarlega helgisiði samfélags
og kirkju. Faðir og móðir eignast
þá sína fyllingu og fullkomnun í
guðshugsjón, speki og kærleika í
fegurð og friði helgidóma, must-
erum og kirkjum eða þá í ljóma
morguns í einveru og þögn nátt-
úrunnar við altari steins eða
hjal lækjar og fugiasöngs á vori.
En vandlega skyldi jafnan á
vegum trúar gera greinarmun á
kjarna og umbúðum. Trúin á
kraft elskunnar, Guð lífsins, og
hinn heilagi friður hjartans í til-
beiðslu, auðmýkt og lotningu