Morgunblaðið - 19.05.1982, Blaðsíða 4

4 4 MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 19. MAÍ1982
V elferðarsamfélagið
líka fyrir aldraða?
Erna Ellingsen
Erna Ellingsen:
Guðni Jónsson:
„Ekki hægt að bú-
ast við því betra“
Guðni Jónsson er um nírætt og
býr ásamt konu sinni, Olafíu F. Jó-
hannesdóttur, við Öldugötu.
„Já, þetta er nú orðinn góður
spotti hjá mér, en þó hefur þetta
liðið helsti fljótt. En það er margt
gert fyrir gamla fólkið. Ég hef
ekkert út á það að setja. Það er
ekki hægt að búast við því betra.
Það er mikill styrkur að ellilaun-
unum, margir geta lifað á þeim.
Fyrir mitt leyti þarf ég ekki að
kvarta. Hingað kemur núna stúlka
einu sinni í viku frá heimilishjálp-
inni og hjálpar mér í bað. Það er
mjög gott.
Við erum reyndar óánægð með
skrefagjaldið, því þá er verið að
skammta manni tíma til að
hringja. Við greiðum líka fullt
gjald fyrir útvarp og sjónvarp og
síma, en fáum örlítinn frádrátt á
fasteignagjöldum. Við þurfum
varla að kvarta."
SIB.
GuðniJónsson
ERNA Ellingsen er hátt á áttræð-
isaldri og býr við Hrefnugötu, en
dótturdóttur hennar býr i sama
húsi.
„Það er gert margt fyrir
okkur. Til mín kemur stúlka frá
heimilishjálpinni einu sinni í
viku og er hér í þrjá-fjóra tíma
og síðan kemur önnur frá heim-
ilishjúkruninni og aðstoðar mig
við að baða mig einu sinni í viku.
Ég kemst ekkert út, vegna þess
hvað ég er slæm til gangs og
eiginlega er það einmanaleikinn
sem er verstur. Ég er mjög vel
stödd miðað við marga aðra,
bæði fjárhagslega og hvað það
varðar, að ég bý hér í sama húsi
og mitt fólk. Ég er þó alltaf ein í
húsinu allan daginn til fimm
eða svo. Það er dálítið langir
klukkutímar stundum. En ég les
mikið.
Ég hef því stundum verið að
hugsa um, hvort ég gæti fengið
einhvers staðar íbúð á svona
heimili fyrir aldraða, en jafn-
harðan hætt við það, því það eru
jú svo margir á undan mér, svo
margir sem eru meira þurfandi
en ég. Ég veit að það er mjög
erfitt hjá sumu af þessu gamla
fólki. Fólk sem lifir á ellilaunum
og þarf svo kannski að borga
húsaleigu og hita og rafmagn af
því. Það á afskaplega erfitt. Það
hlýtur að vera hræðilegt að
þurfa að lifa við það. Ég get því
hrósað happi.
En auðvitað verður manni
stundum hugsað til þess hvað
muni gerast, ef maður veikist.
Það helsta sem ég sé að í mál-
efnum aldraðra eru í fyrsta lagi
húsnæðismálin, þ.e. skortur á
litlum ódýrum leiguíbúðum í
sambýli og hins vegar þarf að
efla heimilishjálpina og heimil-
ishjúkrunina. Það er til dæmis
mjög slæmt fyrir marga, að það
er gersamlega útilokað að fá að-
stoð á kvöldin eða um helgar.
En ég þarf sem sagt ekki að
kvarta. En það eru svo margir
sem eiga engan að. Hvað gera
þeir, ef þeir veikjast?"
SIB.
„Útilokað að fá
aðstoð á kvöldin
eða um helgaru
Hetjudáð úr heimi fatlaðra:
„Umleikinn ölduföldum“
Nýlega barst í hendur mér bók,
sem ég hef lítið eða ekkert heyrt
getið áður, þótt nú séu þrjú ár síð-
an hún kom fullgerð fyrir augu
almennings.
Samt er hægt að segja það hér
strax í upphafi þessarar litlu
greinar „við gluggann", að mér
finnst hún af tveim orsökum ein
hinna merkilegustu bóka, sem ég
hef séð.
Hún er í fyrsta lagi hetjusaga
heillar ættar við Breiðafjörð, sem
nefnd hefur verið Hergilseyjar.
Og í öðru lagi er hún rituð og
unnin af manni, sem hvorki getur
hreyft hönd eða fót eiginlega al-
gjört undur eða kraftaverk á veg-
um fatlaðra hér á landi, já,
kannski í heiminum öllum.
Bókin heitir:
„Umleikinn ölduföldum" og í því
heiti felst bæði fegurð og sann-
leikur.
Aðalsöguhetjan er Eggert
Ólafsson, umkomulaus drengur,
sem flyzt með foreldrum sínum
Steinunni Gunnarsdóttur og Ólafi
Bjarnasyni frá Tungumúla á
Barðaströnd og setjast að á Von-
arvöl, sem var kot á bökkunum við
Hólsbúð í Flatey.
Þetta er fátækt fólk í orðsins
fyllsta skilningi. Og Eggert vekur
athygli og verður athlægi fyrir fá-
tæklegan klæðnað og er uppnefnd-
ur „brekánsstrákurinn", sem 1
draumi varð þó fyrstur allra
drengja eyjarinnar til að komast
upp á kirkjuturninn í Flatey. Þar
er nú mynd hans í dag. Er ekki að
orðlengja það, að þessi flækingur
af „Ströndinni", verður í raun og
sannleika einn frægasti maður
landsins á átjándu og nítjándu
öld, ekki einungis sem auðmaður
með full koddaver af peningum,
heldur fyrst og fremst sem
bjargvætturinn mikli við Breiða-
fjörð í hungri móðuharðinda og
hryllingi bólusóttar og holdsveiki.
En um leið ættfaðir afi og lang-
afi einvalaliðs, sem barðist við all-
ar hættur og böl bæði á sjó og
landi, sem hrelldi hvert manns-
barn á Islandi árum og öldum
saman.
Það verða ógleymanlegust sjó-
slysin í Hergilsey, Bjarneyjum og
Oddbjarnarskeri um og eftir alda-
mótin 1800, þegar tugir manna,
kvenna og barna drukknuðu í
fiskiróðrum, flutningum og
kirkjuferðum á nokkrum árum.
Allt þetta lifði hinn mikli ætt-
faðir og hetja eyjanna Eggert í
Hergilsey, án þess að bugast,
margra kvenna eiginmaður um
ævina og líklega afi fjögra barna,
sem fórust ófædd með mæðrum
sínum í hinni ógleymanlegustu
kirkjuferð eyjanna árið 1801, auk
allra sem lifðu langa ævi.
Hér er aðeins á þetta bent, sem
efnivið bókarinnar:
„Umleikinn ölduföldum."
En annars má fullyrða að sá
efniviður gæti orðið efni margra
binda ættasagna, allt frá því Egg-
ert litli í Tungumúla kemur til
Flateyjar og til þess langafadótt-
irin ljúfa, Þóra Einarsdóttir, verð-
ur allt sem yndi má veita öldungi
sem fósturdóttir, leiðir hann um
stéttir, er honum augu og eyru allt
í senn til hinsta dags.
En er síðan hrifin, sem fullorðin
stúlka, úr faðmi unnusta síns Dav-
íðs Sigurðssonar, skipstjóra hjá
Guðmundi Scheving í Flatey, svipt
honum og syni þeirra Þórði litla
og send upp að Skógum til að gift-
ast fátækum bónda, 23ja ára að
aldri. Eignast þar í faðmi fjall-
anna 13 börn og þar á meðal þjóð-
skáldið Matthías, sem gerði hana
fræga í ódauðleguljóði um móður.
En samt átti hún eftir að kveðja
ein síns liðs úr öllum þessum hópi
í örmum tvíburasysturinnar
Helgu á Hallsteinsnesi. Þær voru
tættar hver frá annarri nýfæddar,
en voru svo lífi tengdar, að þegar
Þóra lagðist á sæng veiktist Helga
líka þótt margar bæjarleiðir að-
skildu þær. Og hjá Helgu vildi
Þóra deyja.
Það verður enginn svikinn af
efni þessarar bókar sem ann ís-
lenskri menningu, sögu og samfé-
lagi í eymd og neyð, lífi og dauða,
göfgi og gleði, en um leið örbirgð
og auði, manndyggðum og mann-
vonsku.
Samt er ekki síðri sá þáttur
bókarinnar, sem beint er tengdur
hetjudáð höfundar, Játvarðar Jök-
uls Júlíussonar, bónda á Miðjanesi
í Reykhólasveit.
Bókin er unnin sem vísindalegt
ættfræðirit, þótt mjög bregði fyrir
skínandi glömpum snilli og listar
eins og nafnið eitt gæti sannað,
hvort sem það er miðað við efni
eða sögusvið.
Stundum getur maður saknað
þess, að höfundurinn lætur ekki
gamminn geisa á vegum ímyndun-
arafls og orðkynngi eins og stjörn-
urnar: Gunnar, Laxness og Guðm.
Dan.
En gæti ekki einmitt þessi að-
ferð hans, háð ártölum og ættvísi,
gjört efnið að uppistöðu og ívafi
síðari tíma skálda og þeirra rita
sem framtíðin á eftir að sæma ís-
lenskar bókmenntir um líf hetj-
anna við Breiðafjörð.
Mesta undur bók þessari tengt
er samt hinn ósigrandi lífskraftur
og trú höfundar á Guð í eigin
barmi.
Hvernig sá háttur og innri orka
virðist allt geta sigrað. Leitað
heimilda, borið þær saman, hafn-
að og valið handalaus og ritað svo
sitt „handrit" með munninum.
Svo magnaður manndómur er
einsdæmi og slíkum höfundi ætti
að veita verðlaun við hæfi ofar öll-
um, sem hafa tvær heilbrigðar
hendur. Hann Játvarður varðar
sannarlega sigurbraut fatlaðra
um ókomin ár og aldir.
11. maí 1982.