Morgunblaðið - 19.05.1982, Blaðsíða 14

54
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 19. MAÍ1982
Með atorku
til örbyrgðar
- eftir Halldór
Jónsson, verkfrœðing
Eg vildi að ég ætti krónu fyrir
hvert orð, sem búið er að falla um
það, hversu ÍSAL-samningarnir
hafi verið íslendingum óhag-
kvæmir. Með þeim hafi landsölu-
liðið haft stórfé af alþýðu lands-
ins.
Það var nú munur þegar Al-
þýðubandalagið markaði þá stefnu
í stóriðjumálum, að íslendingar
skyldu eiga Járnblendifélagið að
hálfu. Gunnar Thoroddsen yfir-
trompaði svo með því að hækka
eignarhlutann í 55% og tryggði að
sögn íslendingum viðunandi orku-
verð. Enda veit Ólafur Ragnar
ekki unaðslegri mann.
Raforkuverð
Stóriðjan notaði rafmagn sem
hér segir: (Allar krónutölur á
meðalgengi 1981 1 $ = 7,25)
Járnblendi ÍSAL
1980 271,3 Gwst 1225,4 Gwst
1981 321,0 Gwst 1214,5 Gwst
Meðalverð til Járnblendifélags-
ins var 1981 3,5 norskir aurar á
kwst eða 4,42 islenskir nýaurar á
kwst, fyrir 321 Gwst. Samtals
greiddi það þá um 13,5 milljónir
króna fyrir orkuna 1981 (1 Gwst =
1 gígawattstund = 1 milljón kíló-
wattstundir).
Álfélagið greiddi 1981 meðal-
verðið 0,647 cent á kwst eða 4,70
islenska nýaura á kwst fyrir 1214
Gwst. Samtals greiddi ISAL um
57,1 milljón króna fyrir orkuna
1981. (Heimilisverð til Reykvík-
inga er nú 94 aurar á kílówatt-
stund. Skyldi þetta vera masok-
ismi?)
Við samanburð tekna íslend-
inga af þessum félögum hallar
ekki á Járnblendifélagið þó 11,2
milljóna króna framleiðslugjald ($
20 pr. útflutt tonn) ÍSALs sé lagt
að jöfnu við opinber gjöld Járn-
blendifélagsins, sem eru aðallega
'h.% landsútsvar, l'h% hærri
launaskattur en ISAL greiðir, og
fasteignagjöld.
Eftir stendur, að raunhæfastur
samanburður á arðsemi þessara
stóriðjuvera íslendinga er í gegn-
um raunverulegt orkuverð til
fyrirtækjanna, og starfsmanna-
fjölda. En talið er að orkusalan til
ÍSAL t.d. sé um 20% af tekjum
landsins af starfseminni, en hjá
fyrirtækinu vinna um 700 manns.
Á Grundartanga starfa um 170
manns. Tvöföldun orkuverðsins til
ÍSALs myndi þannig auka tekjur
íslendinga um 20%. En hver yrðu
áhrifin á Járnblendifélagið?
Raunverulegar
orkusölutekjur
ÍSAL hf. tapaði árið 1981, sem
önnur ár, fyrir eigin reikning.
Tapið 1981 nam 208 milljónum
Halldór Jónsson verkfr.
króna, sem eru 28,7% af veltu,
sem nam 726 milljónum króna.
Þetta tap hefur engin áhrif á
greiðslur ÍSALs til íslendinga því
þeir eiga 0% í fyrirtækinu. Þetta
tap vill Hjörleifur hinsvegar
kaupa núna handa íslendingum.
Járnblendifélagið tapaði líka
árið 1981. Þar er hinsvegar sá
munur á, að við íslendingar töpum
þar fyrir eigin reikning. En tapið
var um 60 milljónir króna 1981 eða
48,4% af 124 milljóna króna veltu,
ofan á fyrri töp. Þetta þætti
fréttnæmt tapshlutfall ef einka-
fyrirtæki ætti í hlut. En þetta er
ríkisfyrirtæki eins og þörunga-
verksmiðjan og því ekki tiltöku-
mál.
Iðnaðarráðherra vor allra lét nú
einn af sínum harðsnúnu starfs-
hópum fara yfir fallíttið á Grund-
artanga.
Á grundvelli niðurstöðu hópsins
var hólkað í gegnum Alþingi
frumvarpi um breytingar á lögum
nr. 18 frá 11. maí 1977, sem leggur
eftirfarandi greiðslu- og ábyrgð-
arreikning fyrir íslenska skatt-
greiðendur:
A. Aukið hlutafé 5,8 milljónir
króna.
B. Sjálfskuldarábyrgð á (tap)-
rekstrarláni að upphæð 3,3 millj-
ónir dollara.
C. Leyfa Járnblendifélaginu að
slá (tap)-rekstrarlán á eigin spýt-
ur 5 milljónir dollara. Tapist það
líka koma 2,75 milljónir dollara í
okkar hlut.
Til þess nú að fá fram hinar
raunverulegu tekjur íslendinga af
járnblendinu er rétt að deila
kostnaðinum af liðum A+B+C
niður á raforkunotkunina 1981,
11,85 milljónir $ = 3,7 cent/kwst.
321 Gwst
en draga frá . það sem félagið
raunverulega greiddi.
Þá fæst eftirfarandi:
Greitt af Járnblendi-
félaginu + 4,42 aur/kwst.
Meðgjöf Alþingis
(3,7 cent/kwst) - 26,80 aur/kwst
Raforkumeðgj öf
íslendinga til Járn-
blendifélagsins: - 22,38 aur/kwst
Samtals meðgjöf 0,2238 x 321
Gwst = 72 milljónir króna.
Eða með öðrum orðum: Meira
en allar raforkusölutekjur íslend-
inga af ÍSAL tapast uppá Grund-
artanga. Það má því til sanns veg-
ar færa, þegar kommarnir halda
því fram að ISAL borgi ekki niður
Búrfellsvirkjun og það þurfi að
hækka á þeim taxtann þessvegna.
En verður þá ekki að hækka á
Járnblendinu líka?
Þetta eru þá kostir innlendrar
eignaraðildarstefnu Alþýðu-
bandalagsins og Gunnars Thor-
oddsen, umfram orkusölustefnu
Viðreisnarstjórnarinnar frá 7.
áratugnum.
Er ekki ástæða til þess að auð-
hringaskelfir vor, Hjörleifur, fari
að magna Inga R. Helgason upp og
beina honum nú í austurveg til
þess að kanna hvort Elkem Spieg-
erverket hækkar nokkuð í hafi, því
sölumálin frá Grundartanga
munu vera í þeirra höndum alfar-
ið?
En þetta eru sjálfsagt bara
vondar hugsanir. Því auðvitað er
norskt auðvald allt annað en
svissneskt. Norðmenn eru jú
frændur okkar, er það ekki?
ísland og sósíalisminn
í raun ætti maður að vera gátt-
aður á því, hversu djúpt íslend-
ingar eru sokknir í sósíalskan
hugsunarhátt, sama hvort er um
að ræða sykur, salt, steinull, fóður
eða stál.
Meðan augu heimsins ljúkast
upp fyrir gjaldþroti sósíalskra
ríkja, en flest þeirra skulda nú
4—6 ára útflutning sinn á Vestur-
löndum, þá siglum við hraðbyri
inn í þessa sömu þjóðfélagsgerð
undir forystu lærisveina Lenins.
En Lenin boðaði meðal annars, að
fyrsta skrefið til byltingar væri að
eyðileggja efnahagslíf kapítalism-
ans.
Enn er eftir að framleiða meira
af öreigum á íslandi til þess að
hinn a-þýsklærði iðnaðarráðherra
vor geti komið hér á endanlegu
alræði þeirra, skv. áður boðaðri
stefnu sinni (Rauða bókin). En
eftir atvikum virðist nú bara miða
vel í áttina hjá honum.
Það er við hæfi að enda þetta
skrif í stíl Flosa og málgagns
verkalýðs, sósíalisma og þjóðfrels-
is:
Ein býr þjóð við ysta haf
ei við gróða kennd er par.
Með atorku brýst til örbirgðar
Alþýðubandalagið þar.
10.5. 1982.
Kristján Sigurgeirsson, Gísli Erlendsson og Steinar Höskuldsson í tölvudeild
fyrirtækisins, en á myndinni má m.a. sjá IBM tölvu sem Rekstrartækni sf.
hefur nýlega tekid í þjónustu sína, en tölvan er af gerðinni „system 38“.
Ljósm. Mbl. K()K.
Rekstrartækni sf. 10 ára
um þessar mundir
Rekstrartækni sf. á 10 ára af-
mæli um þessar mundir, en fyrir-
tækið var stofnað í ársbyrjun 1972
og hóf starfsemi í maímánuði
sama ár. Stofnendur og eigendur
fyrirtækisins eru rekstrartækni-
fræðingarnir Gísli Erlendsson og
Kristján Sigurgeirsson og veita
þeir fyrirtækinu forstöðu ásamt
Steinari Höskuldssyni viðskipta-
fræðingi. Hjá fyrirtækinu vinna
nú 35 starfsmenn, þar af 13 sér-
fræðingar á sviði rekstrar-, við-
skipta- og kerfisfræði.
Árið 1981 opnaði Rekstrar-
tækni sf. skrifstofu í Keflavík
og vinna þar tveir menn, auk
Más Sveinbjörnssonar rekstrar-
tæknifræðings, sem veitir
skrifstofunni forstöðu.
Starfsemi fyrirtækisins
skiptist í tvær aðaldeildir,
tæknideild og tölvudeild. Meðal
verkefna tæknideilar má m.a.
nefna rekstrarráðgjöf, skipu-
lagningu fyrirtækja, áætlana-
gerð, vinnurannsóknir, hönnun
og námskeiðahald. Einnig má
geta vinnuhagræðingar, t.d.
með uppsetningu afkastahvetj-
andi launakerfa í frystiiðnaðin-
um. Þá hefur deildin haft for-
göngu um samstarf nokkurra
fyrstihúsa á suðvesturlandi.
Umsvif tölvudeildar greinast
í tvennt, forskriftagerð og dag-
lega vinnslu, en sú vinnsla felur
í sér skráningu og vinnslu ým-
issa tölvuverkefna.
Tvær nýjar
íslenskar leik-
fléttuskákir
Skák
Margeir Pétursson
Einn helsti styrkleiki flestra ís-
lenskra skákmanna er gott auga
þeirra fyrir fléttum og leikbrögð-
um ýmiss konar, bæði í sókn og
vörn. E.t.v. kann það í fyrstu að
hljóma nokkuð mótsagnakennt en
þessi ágæti hæfileiki hefur jafn-
framt háð mörgum af okkar beztu
meisturum. Skýringin á því er sú
að þeir einblína stundum um of á
brögð og brellur og kæra sig litið
um uppbyggingu stöðunnar, en
miða þess í stað sífellt að fljót-
teknum ávinningi.
Vafalaust má segja að þessi
leikaðferð sé fremur ódrjúg við
öflun vinninga þegar til langs
tíma er litið, en óneitanlega gleður
árangur hennar oft augað þegar
vel tekst til. Hér á landi hafa
margar glæsilegar fléttur litið
dagsins ljós, sumar verið afrakst-
ur markvissrar sóknartafl-
mennsku en aðrar skyndilega orð-
ið mögulegar, svona rétt eins og
fyrir tilviljun.
Til þess að sanna fyrir lesendum
að fléttu- og fórnartaflmennska sé
síður en svo á undanhaldi hér á
landi, þrátt fyrir að bókvit ís-
lenskra skákmanna hafi aldrei
verið meira, skulu hér birtar tvær
bráðskemmtilegar og vandaðar
skákir, báðar tefldar nú í vor.
Fyrri skákin var tefld í keppn-
inni Reykjavík — Landið, sem
fram fór um síðustu helgi, en
henni lauk eins og í fyrra með
sigri Reykvíkinga. Miklu mjórra
var þó á mununum í ár, í fyrri
umferðinni var teflt á 20 borðum
og urðu úrslit þá 11 'h—S'h Reyk-
víkingum i vil, en seinni daginn
var teflt á 16 borðum og fóru leik-
ar þá 8—8. Samanlagt unnu
Reykvíkingar því 19Vi—16V4, en
forföll voru mikil í báðum liðum.
Seinni skákin var tefld á minn-
ingarmótinu um Jón Ingimarsson,
sem fram fór á Akureyri fyrir
hálfum rnánuði. Þar sigraði Elvar
Guðmundsson með fimm og hálf-
an vinning af sjö mögulegum, en
hálfum vinningi minna hlutu þeir
Halldór Jónsson, Sævar Bjarna-
son, Jón Viðar Garðarsson og Jón
Björgvinsson.
Stefán Briem hefur um langt
skeið verið einn af okkar frumleg-
ustu og sókndjörfustu skák-
mönnum. Á íslandsmótinu um
daginn var hann ekki í essinu
sínu, en í keppninni Reykjavík —
Landið vann hann með fádæmum
skemmtilega skák:
Stefán Briem
Hvítt: Stefán Briem (Reykjavík)
Svart: Harvey Georgsson
(Landið)
Frönsk vörn.
I. e4 — e6, 2. d4 — d5, 3. Rc3 —
Rf6, 4. Bg5 — Bb4. Þetta hvassa
afbrigði er kennt við Bandaríkja-
manninn MacCutcheon, sem beitti
því fyrstur manna í fjöltefli gegn
Steinitz í New York árið 1885. Það
sézt alltaf af og til á mótum, en
hefur aldrei náð miklum vinsæld-
um.
5. e5 — h6, 6. exf6I? Oftar er hér
leikið 6. Bd2, en það á vel við Stef-
án að flækja taflið.
— hxg5, 7. fxg7 — Hg8, 8. h4. Hvíta
peðið á g7 er auðvitað dauðadæmt,
en áður en svartur getur birt það
eftirkastalaust má hann gæta sín.
— Df6?! 8. — gxh4 er talið tefja
liðsskipan hvíts meira. Eftir það
er framhaldið 9. Dg4 — Df6, 10.
Hxh4 - Dxg7, 11. Dxg7 - Hxg7,
12. Hh8+ — Bf8 mest í brennidepli
nú.
9. hxg5 — Dxg5, 10. Rf3 - I)xg7,
II. Dd2 — c5. Róleg stöðuupp-
bygging. 11. — Rc6, 12. — Bd7 og
13. — 0-0-0 kom hér ekki síður til
greina fyrir svartan.
12. 0-0-0 — cxd4, 13. Rxd4 — Bd7,
14. «3 — Ba5, 15. b4 — Bb6, 16.
Kbl — Rc6. Svartur á sér einskis
ills von og láist því að létta á stöð-
unni með 16. — Bxd4, 17. Dxd4 —
Dxd4.
17. Rdb5 — 0-04), 18. Ra4! — Kb8,
19. Rxb6 — axb6, 20. De3 — Ra7.
Elvar Guðmundsson