Morgunblaðið - 01.09.1982, Blaðsíða 28

28 MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 1. SEPTEMBER 1982
Portisch og Torre áfram
Skák
Margeir Pétursson
í síðustu umferð millisvæða-
mótsins í Toluca varð jafntefli í
öllum þeim skákum sem máli
skiptu í baráttunni um efstu sætin
og stórmeistararnir Lajos Portisch
frá Ungverjalandi og Eugenio
Torre frá Filippseyjum urðu því
efstir á mótinu. I»eir tveir komast
því áfram í áskorendakeppnina
sem fram fer á næsta ári. Spennan
i síðustu umferðinni var geysileg,
því fyrir hana áttu sex skákmenn
fræðilega möguleika á því að kom-
ast áfram. Þeir Torre og Nunn
sömdu jafntefli eftir aðeins II
leiki og klukkustundar-tafl-
mennsku og eftir það gat Filipps-
eyingurinn tekið sér sæti á áhorf-
endabekknum og fylgst með keppi-
nautum sínum. Polugajevsky tókst
ekki að ná vænlegri stöðu úr byrj-
uninni í skák sinni við Portisch og
urðu þeir tveir ásáttir um jafntefli
eftir þriggja stunda setu og 24
leiki. I»ar með voru úr leik, auk
Polugajevskys, þeir Ivanov og
Seirawan, því Torre og Portisch
höfðu báðir hlotið átta og hálfan
vinning. Sá eini sem gat náð þeim
þá var Boris Spassky, fyrrum
heimsmeistari, sem átti lengst af
vænlcga stöðu gegn Ivanov. En
Spassky heppnaðist ekki að finna
vinninginn þrátt fyrir miklar til-
raunir og rétt áður en skákin átti
að fara i bið, náði Ivanov þráskák
og Spassky varð að sætta sig við
þriðja sætið.
Arangur Portisch kemur eng-
um á óvart, því hann hefur nú í
tvo áratugi verið á meðal
fremstu skákmanna heims.
Framan af virtist honum ganga
illa að finna sig, en með fjórum
sigrum í röð, komst hann í efsta
sætið og þrátt fyrir tap fyrir
Jusupov tókst honum að ná sér
aftur á strik, vinna Balashov og
komast áfram.
Torre er fyrstur Asiubúa til að
verða á meðal þeirra átta
skákmanna sem taka þátt í
áskorendakeppninni. Hann hef-
ur verið stórmeistari í tæpan
áratug og lengi verið talinn mik-
ið efni, en svo frábærum árangri
átti enginn von á.
Boris Spassky fellur nú út úr
áskorendakeppninni eftir 20 ára
dvöl á toppnum. Enginn efast
um styrk Spasskys, en það lifir
enginn á hæfileikunum einum
saman og þjálfun hans síðustu
árin hefur ekki verið jafnmikil
og skyldi.
Igor Ivanov kom mjög á óvart
og ef ekki hefði komið til tap
fyrir Rodriguez undir lokin,
hefði hann átt frábæra mögu-
leika. Þó það kunni að hljóma
skringilega er frammistaða hans
mikill sigur fyrir sovézka
skákskólann. Ivanov flýði fyrir
þremur árum frá Sovétríkjunum
til Kanada, og er nú orðinn með-
al öflugustu skákmanna Norð-
ur-Ameríku, en var svo til al-
gjörlega óþekktur fyrir flóttann.
Sú spurning vaknar því óhjá-
kvæmilega hversu mörgum
óþekktum hæfileikamönnum
Rússar lumi ennþá á.
Ungu mennirnir Jusupov og
Seirawan komust mjög vel frá
frumraun sinni í heimsmeistara-
keppninni og tóku báðir mikinn
þátt í toppbaráttunni. Skák-
menn sem við fáum brátt að
heyra meira frá, því þeir eru að-
eins 22ja ára gamlir. Að mínum
dómi sýndi Seirawan skemmti-
legustu taflmennskuna á mót-
inu, ef sigurvegararnir eru und-
anskildir. Polugajevsky sem hef-
ur verið með í þremur síðustu
áskorendakeppnum var nú sleg-
inn út. Honum hefur ekki tekist
sérlega vel upp eftir að hann
tapaði fyrir Korchnoi í einvígi
1980 og nú var hann með aldauf-
asta móti, þótt hann hafi átt
möguleika fram á síðustu stund.
Fáa hefði grunað að Nunn yrði
jafntefliskóngur, en hugsanlega
bindur hann sig um of við troðn-
ar slóðir í stað þess að gefa sköp-
unargáfunni lausan tauminn.
Þrátt fyrir ungan aldur er hann
orðinn mikill byrjanasér-
fræðingur, en allt er bezt í hófi.
Balashov og Adorjan voru of
brokkgengir til að eiga mögu-
leika, taflmennska hins síðar-
nefnda var jafnvel fyrir neðan
allar hellur á köflum. Fjórir
neðstu þátttakendurnir áttu erf-
iðu hlutverki að gegna því allir
hinir tefldu auðvitað stíft til
vinnings er þeir mættu „skyldu-
punktunum."
Þegar þessu æsispennandi
móti er lokið hafa sex skákmenn
tryggt sér sæti í næstu
áskorendakeppni, þeir Korchnoi,
Sviss, Húbner, V-Þýzkalandi,
Smyslov, Sovétríkjunum, Torre,
Filippseyjum og Ungverjarnir
Ribli og Portisch. Athygli hefur
vakið hversu illa Sovétmönnum
hefur gengið að komast áfram,
en það lagast e.t.v. á síðasta
mótinu, sem byrjar í Moskvu í
næstu viku. Þar samanstendur
heimavarnarliðið af engu lakari
mönnum en Kasparov, Tal,
Beljavsky og Geller, en skæðast-
ir gestanna eru Svíinn Anders-
son, Bandaríkjamaðurinn
Christiansen og Ungverjinn Sax.
Að lokum skulum við líta á
skák frá millisvæðamótinu í Tol-
uca. Það gekk lítið hjá Spassky
þangað til hann fór hreinlega að
sneiða hjá þekktum byrjunum.
Hér teflir hann mjög nýstárlega
gegn Rubinetti:
Hvítt: Kubinetti
Svart: Spassky
Óregluleg byrjun
1. Rf3 — b6, 2. g3 — Bb7, 3. d4 —
e6, 4. Bg2 — d6, 5. 0-0 — Rd7, 6.
c4 — g6, 7. Rc3 — Bg7, 8. e4 —
Re7, 9. Be3
Hér eða í leiknum á undan
hefði verið upplagt að leika d4 —
d5, en Rubinetti virðist ekki vel
með á nótunum í byrjun þessari.
- 0-0, 10. Dc2 — d5! 11. Hfdl —
dxe4, 12. Rxe4 — Rf5, 13. Bg5 —
Dc8, 14. d5 — He8, 15. Bh3?! —
H6, 16. Bf4 — I)d8, 17. Bxf5 —
gxf5,18. Rf3 - e5, 19. Be3 — Rf6!
Hugmyndin er 20. Dxf5? —
Bc8, 21. Dc2 — Bg4. Framhaldið
teflir Spassky einnig af mikilli
áræðni og tekst að sölsa til sín
frumkvæðið.
20. Rh4 — f4!, 21. Bd2 — c6!, 22.
dxc6 — Bxc6, 23. Bxf4 — Dc8, 24.
Be3 — Dh3, 25. f3 — e4, 26. f4 —
Had8, 27. Hxd8 - Hxd8, 28. Hdl
— Hd3! 29. Dg2
Eftir 29. Hxd3 — exd3, 30.
Dxd3 - Rg4, 31. Dd2 - Bf6! er
hvítur varnarlaus.
— Dd7, 30. De2 — Rg4! og hvítur
gafst upp. Spassky hótar bæði
31. — Rxe3 og 31. — Bxc3, auk
þess sem 31. Hxd3 gengur alls
ekki vegna 31. — exd3, 32. Dd2
— Rxe3, 33. Dxe3 — Bxc3, 34.
bxc3 — d2 og svartur vekur upp
nýja drottningu.
toluca :qsi TlT 'U 1 1 3 h 5 b r“ L1 8 9 10 11 11 13 1h VINN. RÖÍ)
1 PQR TISC H (Unyt'trja.lanJi) SM V/, ÍZ 1 /z o 0\Vz 4 4 1 Vz i 1 /z\ 8'/z 1-2.
1 TORRE (Filippseyjuirn) SM /z % •Iz o /z 1 1 /z /z /z 1 f Vz f S'/z 1-2.
3 SPASS Ky (Sovítr'ikjunurm) S M O '/z % Vz /z /z /z /z /z 1 1 /z 1 f 2 3.
h IVANOV (Kanac/a) fíM /z f /z /z /z /z /z /z /z 4 0 Vz f ?'/z h-G.
[ 5*J JUSUPOV (Sovétrikjunuan) SM f •A /z 'íz % /z /z /z /z o /z /z f f 7/z h-E
il- $E IRPWAN (Oandariijunuan) SM f 0 Vz Zz /z % o o 11 i /z f /z f 7/z h-J.
;? ?OLUGfíJFVSKY(Sovitr.) SM /z 0 /l /z /z f % /z /z /z /z f /z f 7/z h-1.
g NUNN (Enqlaní-,) SM o ’/z /z /z /z f !z /z /z /z /z /z f 7 8.
1 BfíLfíS H0V(Sovétrikjununm) SM o /l /z /l % 0 /z /z % 1 0 Vz i f G/z 1-10.
10 A LORJfí N (Unjverjaland,) S M 0 Vz o /z f 0 /z /z 0 YZY, 1 f /z f 6/z 1-10.
11 HUL AK (TcGjóslaviu) 5M /z o o o /z /z /z /z f 0 É /z /z f 5/z 11.
11 ROÐklGUEZ (Kthu) SM 0 o /z f /z o 0 /z /z 0 /z /z o <+ 12-13.
13 RUBIh/ETTI (fírgentinu) fífí o Vz o /z 0 /z Vz Vz o 'Iz /z /z I o A 12-13
l * KOUfíTLY (Ubanon) m •A o o o o o o o o o 0 1 1 Z/z IHl
Kvikmyndir
Ólafur M. Jóhannesson
Nafn á frummáli: The Postman Al-
ways Rings Twice.
Handrit: David Mamet.
Myndstjórn: Sven Nykvist.
Tónlist: Michael Small.
Leikstjórn: Bob Rafelson.
Sýnd í Tónabíói.
Kvikmynd getur endurspeglað
veruleikann. Annarsvegar þann
veruleika sem blasir beint við
myndauganu og svo hinn sem er
háður lögmálum ímyndunarinnar.
Hið furðulega er að kvikmynd get-
ur haft til að bera öll einkenni
þess veruleika sem blasir beinast
við en samt höfðað fremur til
ímyndunarinnar, þess heims sem
hvorki er háður tíma né rúmi.
Þannig hygg ég að sé háttað með
nýjustu mynd Tónabíós Póstmenn
hringja ætíð tvisvar. Ég hygg að
mynd þessari sé ætlað að vekja
hughrif sem seilast langt utan
hins sýnilega sögusviðs. I þessu
tilviki leika atburðirnir kringum
hinn klassíska ástarþríhyrning er
samanstendur af pari plús elsk-
huga. Verða atburðir ekki raktir
Hve oft hringir
póstmaðurinn?
frekar, því eins og áður sagði eru
það máski ekki hinir sýnilegu at-
burðir sem skipta höfuðmáli í
þessari mynd, fremur sú spenna
sem skapast innan ástarþrihyrn-
ingsins. Sú hughrif sem fylgja ást,
hatri og afbrýðisemi.
Að vissu marki tekst leikstjóra
„The Postman Always Rings Twice“
að vekja fyrrgreind hughrif, þann-
ig er elskhuginn Jack Nicholson
hæfilega djöfullegur til augnanna
bæði á stund kynferðislegra há-
marksafkasta og þegar hann gýt-
ur augunum á kokkálinn. Enn-
fremur bregður fyrir á andliti
Jessicu Lange tvíræðum svip
(enda klofin milli tveggja manna).
Myndstjórn Sven Nykvist er og
með þeim hætti að ljúfsár minn-
ing um Bergmann streymir gegn-
um kvikmyndaunnandann. Því
Nicholson kveikir sér i sígar-
ettu fyrir frarnan Jessicu
Lange.
miður dugar hin fagmannlega
myndstjórn Nykvist og ágætir
sprettir þeirra Nicholson og Lange
ekki til viðhalds hughrifunum er
líða tekur á myndina. Handrit
David Mamet sem byggist á sam-
nefndri bók James M. Cain er ein-
faldlega of máttvana. Leikstjóran-
um Rafelson tekst heldur ekki að
blása lífi í handritið og því fer sem
fer. Ahorfandinn missir samband
við þann veruleika sem ætlað er að
lýsa með hinum hefðbundna sögu-
þræði. Það slökknar á stjörnuljós-
inu og hinn grái hversdagsleiki
tekur við. Þetta er synd því í upp-
hafsatriðunum lék leikstjórinn af
þó nokkru öryggi á tilfinningar
áhorfandans. Hélt ég um tíma að
svipuð spenna næðist hér milli
Jessicu og Nicholson og milli
Brando og Marie Schneider í Last
Tango in Paris. En því miður;
spennan næst ekki og því verða
gróf ástaratlot Nicholson aðeins
gróf án dýpri merkingar.
Ég sé í auglýsingu að kvik-
myndaeftirlitið hefir séð ástæðu
til að banna mynd þessa innan
sextán. Væntanlega eru framan-
greind ástaratriði ástæðan. Mér
dettur í hug í þessu sambandi að
vinur minn úr kennarastétt sagði
mér um daginn frá könnun varð-
andi sjónvarpsgláp sem hann
lagði fyrir tíu ára bekk. Könnunin
leiddi í ijós að einn þriðji bekkjar-
ins hafði séð klámmynd af mynd-
segulbandi. Ansi er ég hræddur
um að þeim krökkum þyki lítið til
koma ástaratriðanna í The Post-
man Always Rings Twice. Okkur
hinum sem erum ekki enn orðin
merkisberar myndbandabylting-
arinnar þykir hins vegar nóg að
gert milli þeirra skötuhjúa —
Jessicu og Jack Nicholson — enda
eigum við ekki að erfa landið.
Andstæðingar inn-
flytjenda gerast há-
værari í Svíþjóð
„IIELVÍTIS útlendingar, hypjið þið ykkur heim. Útlendingarnir taka vinn-
una frá okkur. Útlendingamir nemma ekki að vinna, þeir lifa bara á
styrkjum." Slík og önnur ókvæðisorð heyrast nú æ oftar í Svíþjóð. llndan-
farnar vikur hefur einnig margsinnis komið til átaka milli sænskra ungl-
inga, svokallaðra „skinheads", og ungra innflytjenda.
Alls kyns undarleg samtök og
félög dreifa nú einnig áróðri og
útlendingahatri í blöðum og út-
varpi. „Varðveitum Svíþjóð sem
sænskt land. Látum ekki innflutt-
an negra-, mongóla-, sígauna- og
gyðingalýð verða herra í okkar
ástkæra fósturlandi." Svo skrifa
ein slík samtök í blaði sem dreift
var um alla Svíþjóð. Og helming-
ur sænsku þjóðarinnar varð vitni
að útlendingahatrinu þegar til
óeirða kom í viðurvist sjónvarpst-
ökumanna um helgina í Rinkeby,
útborg Stokkhólms, en þar búa
m.a. margir íslendingar.
Innflytjendaráðherrann sjálf-
ur, Karin Anderson, hélt þar
kosningaræðu þegar sænskir
áheyrendur réðust á tyrkneskan
hóp með skömmum og svívirðing-
um og sögðu þeim að hygpa sig
heim í stað þess að lifa sem
sníkjudýr á sænsku þjóðinni. Sví-
arnir veifuðu spjöldum með
ókvæðisorðum í garð innflutjend-
anna og lögreglan varð að skerast
í leikinn. „Það er hryllilegt að
slíkt skuli geta gerst í Svíþjóð,"
sagði innflytjendaráðherrann.
Hvað er það þá sem veldur slíku
hatri og ofsóknum? Mat flestra er
slæmir tímar og aukið atvinnul-
eysi. Samt sýna rannsóknir á
skoðunum manna að fordómarnir
gegn útlendingum voru mun al-
gengari fyrir rúmum 13 árum
þegar könnun var gerð. En þá var
allt í blóma og efnahagurinn eins
og bezt varð á kosið. Árið 1969
vildu 49% þjóðarinnar senda alla
útlendinga, sem gerðust brotlegir
við lög, úr landi. Það vill aðeins
29% þjóðarinnar nú á tímum. Ár-
ið 1969 skelltu 23% atvinnuleys-
isskuldinni á útlendingana, en nú
telja aðeins 11% að innflytjend-
urnir séu orsök aukins atvinnul-
eysis. Helmingur þjóðarinnar
sagði 1969, að útlendingar kæmu
eingöngu til Svíþjóðar til að sjúga
sænska spenann, þ.e.a.s. lifa á
styrkjum, en aðeins 25% eru
þeirrar skoðunar nú.
En þótt tölurnar hafi lækkað,
segja þær sína sögu. Fjórði hver
Svíi telur enn þann dag í dag, að
útlendingarnir komi eingöngu til
Svíþjóðar til þess að lifa á sænsku
þjóðinni. Þótt þeim fari fækkandi
sem slíkar skoðanir hafa, heyrist
mun hærra í þeim sem eftir eru,
og margir eru uggandi um þróun
mála. Tæp ein milljón manna í
Svíþjóð er innflytjendur, þar af
eru stærstu hóparnir frá Finn-
landi, Tyrklandi og Júgóslavíu.
Um tíunda hvert barn í Svíþjóð
nú er barn innflytjenda.