Morgunblaðið - 21.09.1982, Blaðsíða 14

14*T
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 21. SEPTEMBER 1982
Noröurlönd Kaupmannahöfn
Selá . 27. sept.
Laxá . 04. október
Selá . H.okfober
Gautaborg Selá . 29. sept.
Laxá . 05. október
Selá . 13. október
Fredrikstad Selá . 30. sept.
Laxá . 06. október
Selá . 14. október
Álaborg Selá . 10. október
Halmstad Selá . 12. október
Norðursjór Hamborg Skaftá . 27. sept.
Barok . 04. október
Skaftá . 11.október
Rotteredam Skaftá . 29. sept.
Barok . 06. október
Skaftá . 13. október
Antwerpen Skaftá . 30. sept.
Barok . 07. október
Skaftá . 14. október
Ipswich Skaftá . 01. október
Barok 08. október
Skaftá 15. október
Austursjór Helskini Berit 25. sept.
Vestervik Berit 28. sept.
Gdynia Berit 30. sept.
Bandaríkin Portsmouth Lucia De Perez . 29. sept.
New York Lucia De Perez . 30. sept.
HAFSKIP HF
Sími 21160
ÞÚ AUGLÝSIR UM
ALLT LAND ÞEGAR
ÞÚ AUGLÝSIR í
MORGUNBLAÐINU
Gagnrýni:
Fyrir hvern?
Hvernig?
Eftir Jón
Ásgeirsson
Um helgina 11.-12. september
var haldin ráðstefna, þar sem
gagnrýnendur og listamenn
ræddu um markmið gagnrýni,
samkvæmt yfirskriftinni: Gagn-
rýni: Fyrir hvern? Hvernig? Ekki
er ætlunin að fjalla um ráðstefn-
una, sem fór vel fram. Það sem
hér má lesa eru hugleiðingar und-
irritaðs um gagnrýni, mótaðar af
reynslu undirritaðs sem gagnrýn-
anda og einnig sem þolanda gagn-
i rýni og ef til vill einnig undir
áhrifum af umræðum á ráðstefn-
unni, sem í heild voru málefna-
legar.
Hvað er gagnrýni?
Fáar stéttir búa við slíkar bú-
sifjar sem listamenn er eiga undir
högg að sækja, þar sem gagnrýn-
endur eru fyrir. Margra mánaða
vinna listamanns verður á stuttri
stundu dæmd og vegin, oft með
þeim hætti, að því er listamannin-
um virðist, að rétt sé brugðið
hendi undir eitt horn þungans.
Niðurstaðan, alit frá háspekilegri
langloku til einnar setningar eða
„orðlaus þögnin", er lögð á þá vog-
arskál er snýr móti lífsverki lista-
mannsins og þó hann sjálfur legg-
ist á með verki sínu, er allt eins
víst að vogarskálin lyftist því
hærra sem hann togar fastar í
móti. Þrátt fyrir þunga dóma
gagnrýnenda verður þeim ekki
kennt um allt sem miður fer, því
það hendir sem betur fer nokkuð
oft að neytendur fara að engu eftir
niðurstöðum þeirra á hvorn veg-
„Það verður því miður
aldrei hægt að segja til um
hvernig gagnrýni eigi að
vera. Hún er verk gagn-
rýnandans, og í þessu
verki hans birtist mennt-
un hans, bæði fagleg og
almenn, hugmyndafræði
er hann hefur tileinkað
eða kynnt sér og þessu
öllu beitir hann í rýni
sinni.“
inn sem á er vísað. Listneytendur
eru óstýrilátir og margskiptir í af-
stöðu sinni, þverklofnir í afmark-
aða hópa andstæðra listsviða, með
ólík og jafnvel ósættanleg hags-
munasjónarmið til enn frekari af-
mörkunar.
Vettvangur gagnrýni virðist
liggja nærri því að vera miðsvæðis
á milli listviðburðar og lesenda
gagnrýninnar og á sama hátt og
list fullskapast í viðbrögðum list-
neytenda, öðlast gagnrýnin gildi í
skilningi lesandans og getur gagn-
rýnin því orðið staðfesting á stöðu
listamanns og listverki hans, t.d.
eins og á sér stað þegar um
merkan listviðburð er að ræða.
Gagnrýni getur ekki þjónað því að
vera heimild um listviðburð, nema
að litlu leyti, en er aftur á móti
nákvæm heimild um viðbrögð
gagnrýnandans, sem eftir atvikum
eru samstæð eða gagnstæð við-
brögðum listneytenda og því að-
eins hluti af þeim gögnum sem
heimildasöfnun varðandi tiltekinn
listviðburð gæti náð yfir.
Inntak og gerð gagnrýni mótast
af þeim markmiðum sem gagnrýn-
andinn beint eða óbeint setur sér
og til að ná þessum markmiðum
dregur hann saman þau föng er
honum hafa safnast í námi og
upplifun. Mikilvægi gagnrýninnar
grundvallast því að nokkru á
kunnáttu og menntun gagnrýn-
andans. Gagnrýnin er alfarið verk
gagnrýnandans og í henni birtast
viðhorf hans og túlkun á listvið-
burði, sem eftir atvikum má túlka
sem dóm eða umsögn, er getur
verið betri heimild um gagnrýn-
andann sjálfan en það sem hann
er að fjalla um.
Fyrir hvern?
Er gagnrýni á listviðburði rituð
fyrir höfunda, flytjendur, kostn-
aðaraðila, samstarfsmann, ætt-
ingja, vini, aðdáendur, almenna
lesendur, listvini, listhatara,
áhugamenn, fagmenn í greininni,
fagmenn í öðrum greinum, áhuga-
fagmenn eða gagnrýnandann
sjálfan, svo hann geti upphafið sig
með þeim árangri að þátttakendur
listviðburða óttist hann, hati hann
eða aumki. Það er augljóst mál að
ef sinna á öllu þessu fólki yrði
gagnrýnin æði yfirgripsmikil.
Samt er það svo að þeir sem að
öllum líkindum lesa gagnrýni eru
nánast svona margskiptur áhuga-
hópur og því óhugsandi að jafnvel
fullkomasta gagnrýni þjóni því
hlutverki að vera samkvæmt
óskum allra.
Eins og að framan er greint frá,
virðist mega ætla að gagnrýni
liggi nærri því að vera miðsvæðis
á milli listviðburðar og lesanda
gagnrýninnar. Gagnrýnin er því
eingöngu stíluð til lesanda, sem
gagnrýnandinn hefur nánast enga
hugmynd um hver er.
Ef það lægi ljóst fyrir að gagn-
rýnin væri ætluð ákveðnum hópi
lesenda, hefði það auðvitað áhrif á
skrif gagnrýnandans. Fagleg um-
fjöllun er tískuorð hjá lista-
mönnum og fylgir venjulega með
skýring á fyrirbærinu, sem í raun
er forskrift um það hvernig gagn-
rýni eigi að vera. Það er hins veg-
ar ljóst að fagleg umfjöllun eða
fræðileg gagnrýni yrði aðeins
fyrir sérfræðinga og fáa áhuga-
menn, og ætti slík gagnrýni helst
heima í fagriti eða jafnvel aðeins
á vinnustað listamanna.
Ekki eru listamenn sammála
um gildi slíkrar gagnrýni, sem
margir þeirra kalla heimspekilegt
þvaður, er byggt sé undir með
stirnuðum skólakenningum, sett
saman með öfugum formerkjum
við það sem listamenn vinna eftir.
Niðurstaðan er því sú, að þrátt
fyrir faglega umfjöllun er allt eins
líklegt að gagnrýnin sé jafn gölluð
og sú gagnrýni, sem eingöngu er
ætluð almennum lesanda. Lista-
menn eru sannarlega fagmenn en
þeir vinna verk sitt fyrir ófaglært
fólk og þá er spurningin hvort
gagnrýni er hentar hinum ófag-
lærða iistneytanda sé ekki í raun
og veru fagleg umfjöllun.
Þeir sem mest kvarta undan
gagnrýni eru listamenn, rétt eins
og gagnrýnin sé fyrir þá, svo þeir
viti hvort þeim hafi heppnast til-
tækið að þessu sinni eða ekki. Ef
það er rétt að listumsvif lista-
manna séu ætluð almennum ófag-
lærðum listneytanda hlýtur gagn-
rýnin að vera stíluð til listneyt-
andans en ekki fagmannsins.
Á síðari árum hafa liststofnanir
hér á landi lagt sífellt meiri
áherslu á að færa listfrumkvæðið
inn til starfsliðsins, sem auka-
Bolungarvík:
Bílar ösla foraðið í kjölfar jarðýtu. MorgunblaðiA/ Gunnar
Samgöngur 1 lamasessi vegna vegaframkvæmda
Bolungarvík, 16. Meptember.
Eins og fram hefur komið í frétt-
um, hafa staðið yfir framkvæmdir
við Óshlíðarveg. Þess vegna hefur
vegurinn verið lokaður alla síðustu
viku og í þessari viku hefur vegurinn
verið lokaður frá kl. 13 á daginn til
klukkan 7.30 að morgni. Hins vegar
hefur gengið á ýmsu þennan tima
sem vegurinn hefur verið opinn. Þar
sem mikill vatnsagi er á þeim slóð-
um þar sem verið er að vinna, hafa
bílar átt í erfiðleikum — þá sérstak-
lega vörubilar, sem hafa sokkið í aur
hvað eftir annað.
Það má segja, að vegagerðar-
menn hafi gefist upp í morgun þar
sem þeir gerðu lítið annað en að
draga ökutækin yfir ófærðina.
Steypubílar frá ísafirði snéru við í
morgun og hefur steypustöðin á
ísafirði gefið það út, að ekki verði
um neina steypusölu til Bolung-
arvíkur að ræða, fyrr en ástand
vegarins batnar. Þá hafa flugfar-
þegar frá Bolungarvík lent í erfið-
leikum. Til dæmis misstu allir far-
þegar frá Bolungarvík af áætlun-
arvélinni í gærmorgun. Segja má,
að Bolvíkingar hafi komist að því
enn einu sinni, hversu þetta eina
vegasamband okkar hefur mikla
þýðingu fyrir byggðarlagið, og
verður að segja, að almenningur
hér hefur ekki ýkja mikla trú á
þeirri leið sem valin hefur verið til
endurbóta, þegar til lengri tíma er
litið. Hefði semsé fremur kosið
jarðgöng — þ.e.a.s. ef jarðfræði-
legir staðhættir eru fyrir hendi,
sem að vísu er ókannað.
Almenningi sýnist sem sé, að
áfram verði fyrirsjáanlegt tölu-
vert viðhald á veginum. Um er að
ræða umtalsverðan kostnað sem
allir landsmenn borga. í þessum
samgönguerfiðleikum hafa verið
gerðar ráðstafanir til að bæta úr
brýnustu þörfinni. Til dæmis hef-
ur djúpbáturinn verið í förum
þrisvar á dag á meðan alveg var
lokað og í þessari viku hefur hann
farið einu sinni á dag. Að sögn
Kristins Jónssonar, rekstrarstjóra
Vegagerðarinnar á ísafirði, hefur
verið ákveðið með tilliti til erfið-
leika undanfarinna daga, að veg-
urinn verði lokaður frá klukkan 13
á föstudegi til klukkan 7.30 á
mánudag, og mun djúpbáturinn
vera í förum laugardag og sunnu-
dag frá ísafirði klukkan 7, 9 og kl.
19.30. Frá Bolungarvík aftur um
klukkustund síðar. Aðspurður
kvaðst Kristinn vonast til að þess-
um framkvæmdum verði lokið
fyrir miðjan október, ef veður
helst skaplegt. Að því loknu verð-
ur farið í að hreinsa svokallaða
stalla, en til þess verður að velja
heppilegt veður, helst verður að
vera frost í hlíðinni. Það verk mun
líklega verða unnið að næturlagi,
þannig að ekki ætti það að tefja
umferðina svo mjög.
Gunnar