Morgunblaðið - 13.11.1982, Qupperneq 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 13. NÓVEMBER 1982
Ymislegt um
krabbamein o.fl.
eftir Hrólf
Asvaldsson
Undanfarið hefur mikið verið
rætt og ritað í fjölmiðlum um
krabbamein, sennilega mest vegna
fjársöfnunar til Krabbameinsfé-
lagsins. Mig langar til að leggja
orð í belg um þetta mál, þótt þau
geti ekki orðið nema fá að svo
stöddu. Eg skipti grein minni í
tvennt. Annars vegar fjallar hún
um viðhorf lækna og annarra sér-
fræðinga til krabbameins, eins og
þau hafa komið mér fyrir sjónir í
fjölmiðlum, hins vegar snertir hún
meðferð krabbameinssjúklinga,
umgengni lækna við þá, og hvern-
ig nota mætti söfnunarsjóðinn til
úrbóta, þótt honum sé víst þegar
markaður bás.
1) í fyrrnefndum umræðum hefur
komið fram, að læknar hér á landi
eru farnir að sætta sig við krabba-
mein sem óhjákvæmilegan fylgi-
fisk mannsins um aldur og ævi.
Það verði ekki fremur lagt að velli
en kerlingin hún Elli. Árni
Björnsson skurðlæknir sagði í
sjónvarpinu um daginn, að við
myndum ekki leysa krabbameins-
gátuna með hníf, geislum eða lyfj-
um. Þetta sé hrörnunar- og
ellisjúkdómur, og ef við réðum
gátuna um þá einhvern tíma, þá
myndi lausn á krabbameinsgát-
unni fylgja í kjölfarið. Þórarinn
Sveinsson og Sigurður Björnsson,
sem voru til svara í sjónvarpinu
með Árna, sögðu þetta ekki bein-
um orðum, en svipur þeirra gaf til
kynna að þeir væru sammála
Árna. Sigurður sagði í þættinum,
að hann byggist ekki við mikilli
framför í lyfjagjöf í framtíðinni. I
stað þess væri rétt að snúa sér í
ríkara mæli að áhættuþáttum
meinsins og finna það á byrjun-
arstigi. Og á ýmsum sérfræðing-
um er að skilja, að í baráttunni við
meinið verði að byrja strax í
bernsku með rétta lifnaðarhætti,
eta kál en ekki smjör, reykja ekki,
drekka ekki, gera ekki þetta og
ekki hitt, síðan vera undir lækn-
asmásjá allt sitt líf, ef einhver af
hinum fjölmörgu krabbameins-
sjúkdómum skyldi skjóta upp koll-
inum.
Eg vona, að læknar okkar séu
komnir á villigötur í þessu efni,
því hér er raunar um hreina upp-
gjöf að ræða. Hingað til höfum við
trúað því að krabbamein væri
sjúkdómur, sem við vonum að
hægt verði að lækna. Það þarf
bara að finna lækninguna og það
er stóra málið. Fyir þremur til
fjórum árum var amerískur sér-
fræðingur í íslenska sjónvarpinu,
sem lýsti því yfir, að hann teldi
vart geta liðið meira en örfá ár
uns lækning yrði fundin við
krabbameini. Því miður hefur spá
hans ekki ræst, en margir eru að
leita og við bíðum og vonum. Það
má hins vegar vera rétt, að varla
sé hægt að komast miklu lengra í
„Þessi bið er svo sem
engin sálarkvöl í hvert
sinn, en síendurtekin
bið í mánuð eftir mánuð
og ár eftir ár þyngir
Hfsbaráttuna fjarska
mikið. Minningar dag-
anna verða ekki
skemmtilegar.“
lækningu meinsins með geislum
og þeim frumueyðandi lyfjum,
sem hingað til hafa verið notuð.
En þess verður að vænta, að að-
ferð finnist til að eyða hinum
sjúku frumum, án þess að heil-
brigðar frumur skaðist, eða hægt
verði að lækna sjúkar frumur.
Máski finnst líka sá mótstöðu-
kraftur líkamans, sem getur drep-
ið þennan sjúkdóm.
Vissulega vita læknar afar mik-
ið um krabbamein, tegundir þess
og hegðun og hvernig beita skuli
þeim vopnum gegn því, sem tiltæk
eru. Einnig búa þeir yfir nokkurri
þekkingu á svokölluðum áhættu-
þáttum meinsins. En þetta breytir
ekki þeirri staöreynd, að læknar
hafa ennþá enga hugmynd um or-
sök krabbameins, sjúkdómurinn
er í stórum dráttum ennþá ill-
læknandi, eins og svo margir
sjúkdómar voru í gamla daga. Is-
lenskir læknar hafa engan rétt til
að fullyrða að krabbamein og elli-
hrörnun sé hliðstætt, hvort
tveggja náttúrulögmál sem við
verðum að sætta okkur við um
aldur og ævi. Og stórt þykja mér
þeir taka upp í sig Landspítala-
læknar, þegar þeir telja sig komna
svo langt í skurðlækningum, að
tæpast verði lengra komist í heim-
inum næstu áratugi.
Hrólfur Ásvaldsson
2) Hér verður minnst á örfá atriði
varðandi krabbameinssjúklinga
(og raunar alla sjúklinga), sem
hvert um sig er ef til vill lítilvægt,
en saman komin með ótal öðrum
verða mikilvæg. Og oft er söfnun-
arsjóðurinn góði hafður í huga hér
á eftir, þótt honum séu þegar
ákveðin þau örlög að hverfa í
steinsteypu og í eilífa leit að
tveimur af fjölmörgum tegundum
krabbameins. En margt má gera
fyrir peninga. Veit eg þó vel, að oft
skipta þeir minna máli en menn
halda. Hér koma mér í hug orð
Jóns lamba, hin síðustu er hann
mælti í þessu lífi, 170 ára gömul
lífsspeki: „Allt má fá fyrir pen-
inga nema lífið."
a) Náttúrulyf eru þau lyf (efni)
kölluð, sem ekki fá skráningu
sem viðurkennd lyf. Sumir
vildu máski fremur nota hér
orðið skottulyf. það er stað-
reynd, hér á landi a.m.k., að
þessi „lyf“ eru stór þáttur í
lífsbaráttu margra, ef ekki
flestra krabbameinssjúklinga.
Sá sem rambar á barminum
grípur í hvaða hálmstrá sem
er, það er hans styrkur að gef-
ast ekki upp. Mörg þessara
lyfja mega vera gagnslaus í
hinni líkamlegu baráttu við
krabbameinið, en í hinni sál-
rænu baráttu eru þau það ekki.
Til að skýra betur mál mitt,
nefni ég hér örfá náttúrulyf við
krabbameini: Jurtalyf frá Ástu
Erlingsdóttur, Jason Winters-
te, kvöldvorrósarolíulyf,
C-vítamín í risaskömmtum,
laetríl (B17).
Sum náttúrulyfja eru al-
gjörlega ókönnuð af læknavís-
indum og því getur læknir ekk-
ert sagt sjúklingi frekar um
áhrif þeirra en sjúklingur þyk-
ist vita. í öðrum náttúrulyfjum
eru kunn efni, sem læknir get-
ur frætt sjúkling um. Og lækn-
ir er nú einu sinni læknir og
krabbameinssjúklingur gleym-
ir því aldrei, að líf hans er í
læknis hendi. En þegar kemur
að náttúrulyfjum þrumar
læknirinn; í besta falli lætur
hann í ljós í flaustri áhuga-
laust samþykki sitt til neyslu
lyfsins, oftar þó hitt, að hann
ypptir öxlum eða jafnvel hrist-
ir hausinn. Þegar krabba-
meinssjúklingur kemur til
læknis síns, vonar hann að
læknir spyrji eitthvað um nátt-
úrulyfin, t.d. hvort maður hafi
fundið á sér breytingu við að
taka meðalið frá henni Ástu.
En sjúklingurinn verður fyrir
vonbrigðum, læknirinn spyr
■l
JT
Utflutningur hrossa
fer stöðugt minnkandi
Hestar
Valdimar Kristjánsson
Meðal þeirra fola sem boðnir verða upp á laugardaginn er Mósi frá
Elugumýri, en þessi mynd er tekin þegar Páll B. Pálsson sýndi hann á
sýningu stóðhestastöðvarinnar síðastliðið vor.
Uppboð á stóðhestastöðinni:
Sjö efnilegir folar
yerða boðnir upp
Hcldur er útlitið í hrossaútflutn-
ingi dökkt um þessar mundir en i ár
hafa aócins verið flutt út rúmlega
hundrað og sextiu hross. Er þetta
talsvert minna en á siðasta ári en þá
voru flutt út 251 hross. Ástæður
fyrir minnkandi sölu eru sjálfsagt
margar og samverkandi og má þar
nefna sumarexem sem vafalaust á
stóran þátt í þessari óheillaþróun.
Kinnig aukin sala á hrossum sem
fædd eru erlendis en segja má að
þessir tveir þættir séu nokkuö sam-
verkandi því hross sem fædd cru
erlendis fá síður sumarexem en þau
sem flutt eru héðan.
Á síðasta vetri urðu talsverðar
deilur þegar hugmynd hrossa-
ræktarráðunauts um bann við út-
flutningi á kynbótahrossum var
opinberuð. Var skipuð nefnd á
vegum Búnaðarfélagsins til að
kanna þessi mál frekar og skilar
hún væntanlega áliti á næsta
búnaðarþingi.
Af þessum hrossum sem flutt
hafa verið út í ár eru fjórir stóð-
hestar, en þeir eru Kuldi frá
Brimnesi, Skarði frá Syðra-
Skörðugili, Kveikur frá Hvítár-
holti og ungur og ósýndur foli,
Kári frá Leysingjastöðum. Þeir
Kuldi og Skarði eru nokkuð
þekktir stóðhestar og hafa verið
sýndir víða. Báðir eru þeir skeið-
lausir en það mun vera yfirlýst
stefna hrossaræktarráðunauts að
nota ekki slíka hesta nema þá í
litlum mæli. Kuldi var sýndur á
fjórðungsmótinu á Hellu 1981 og
hlaut hann þar önnur verðlaun.
Skarði hefur verið sýndur nokkuð
víða og ber þar hæst árangur
hans á síðasta Landsmóti í
B-flokki gæðinga en þar varð
hann í sjötta sæti. Viola Hall-
mann frá Þýskalandi keypti báða
hestana, en hún hefur keypt ýmsa
kunna hesta á síðustu árum og má
þar nefna Adam frá Hólum sem
gerði garðinn frægan á síðasta
Evrópumóti og Garp frá Odds-
stöðum. Kveikur frá Hvítárholti
fór sem kunnugt er til Grænlands
og var það gjöf til Grænlendinga í
tilefni 1000 ára íslendingabyggð-
ar á Grænlandi. Ein þekkt kyn-
bótahryssa, Hrafnör frá Akur-
eyri, var seld til Austurríkis en
hún var sýnd á Landsmótinu í
sumar og hlaut þar fyrstu verð-
laun. Er frekar óalgengt að hryss
ur í þessum gæðaflokki séu seldar
erlendis. Eins og áður sagði, hefur
útflutningur farið minnkandi ár
frá ári en mestur var útflutning-
urinn i972 en þá voru flutt úr um
1.100 hross. Helstu viðskiptalönd-
in eru Svíþjóð, Þýskaland og
Noregur, en einnig hafa farið
hross öðru hvoru til Finnlands og
sennilegt að nú á næstunni fari
um tuttugu hross þangað. Nokkr-
ar sendingar hafa farið til Kana-
da og stóð til að senda eina flugvél
síðastliðið sumar en ekkert varð
úr því. í sambandi við Kanada-
markaðinn má geta þess að mikill
flutningskostnaður hefur valdið
erfiðleikum á sölu þangað, en að
sögn Birnu Baldursdóttur hjá bú-
vörudeild Sambandsins, eru mikl-
ar líkur á að þangað fari ein
flugvél næsta vor með um þrjátíu
hross.
VK.
Ein.s og venja er til á hverju
hausti verður haldið uppboð á stóð-
hcstastöð Búnaðarfélags íslands á
folum sem ekki þykja æskilegir til
ræktunar. Verður uppboðið haldið
í húsakynnum stóðhestastöðvar-
innar í Gunnarsholti og hefst það
klukkan 14.00, laugardaginn 13.
nóvember næstkomandi.
Uppboð þessi hafa verið vin-
sæl meðal hestaáhugamanna og
hafa margir náð sér þar í góð
reiðhestaefni. Folarnir, sem
boðnir verða, upp eru Svalur frá
Svignaskarði, Steinn frá Stein-
um, Mósi frá Flugumýri, Flugar
frá Flugumýri, Hóla-Blesi frá
Hólum í Hjaltadal, Eyvindur frá
Eyvindarhólum, Rosti frá Ytri-
Rauðamel og Máni frá Stykkis-
hólmi. Allt eru þetta vel ættaðir
folar og álitlegir reiðhestaefni.
Einnig eru til sölu tveir full-
orðnir stóðhestar sem eru í eigu
stöðvarinnar, þeir Ýmir frá
Ysta-Bæli og Ái frá Nýjabæ.
Ýmir hlaut fyrstu verðlaun á
síðasta Landsmóti. Aðspurður
um ástæðu fyrir sölu þessara
hesta kvað Þorkell Bjarnason
hrossaræktarráðunautur það
aldrei hafa staðið til að stöðin
safnaði fullorðnum stóðhestum.
Þó kvað hann eina undantekn-
ingu þar á og átti hann þar við
Glað 852 frá Reykjum, en hann
var fyrsti hestur stöðvarinnar,
gefinn af Jóni Guðmundssyni og
frú á Reykjum.
VK
Stóðhesturinn Kuldi frá Brimnesi var seldur til Þýskalands og var sölu-
verð 178 þúsund krónur. Kaupandi var Viola Hallmann, Þýskalandi, en
hún keypti einnig stóðhestinn Skarða frá Syðra-Skörðugili.